مجتمع آموزش عالی فقه در یک نگاه

حجت الاسلام رضا خراسانی نژاد، مدیر ارتباطات و امور بین الملل مجتمع آموزش عالی فقه در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری رسا ضمن معرفی این مرکز علمی حوزوی گفت: مجتمع آموزش عالی فقه در سال 1381 با تلفیق پنج مدرسه مؤمنیه، شهابیه،‌مرعشیه، سلمان فارسی و حجتیه، مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی با مرکزیت مدرسه حجتیه شکل گرفت و اجرای رشته فقه و معارف اسلامی را به عهده گرفت. پس از یک دوره فعالیت شش ساله و انجام موفقیت‌آمیز مامو‌‌‌‌‌ر‌یت مذکور و در پی تأسیس جامعه المصطفی العالمیه در اواخر 1387 پس از بررسی‌های کارشناسانه مقرر شد با تلفیق دو مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی و مدرسه عالی فقه و اصول، مجتمع آموزش عالی فقه تشکیل شده و متکفل اجرای کلیه رشته‌های مرتبط به اصول و فقه مصوب جامعة المصطفی العالمیه در قم باشد.

وی در ادامه افزود: مبنا قراردادن قرآن کریم به عنوان اصل مشترک بین مذاهب اسلامی و بهره مندی از معارف اسلامی اهل بیت‌‌(ع) بعنوان ثقل ثانی دین مبین اسلام؛ تبیین و تثبیت آرمان ها و ارزش های اسلام ناب محمدی‌‌(ص)، انقلاب اسلامی، اندیشه های دینی و سیاسی امام خمینی‌‌(ره) و رهبر معظم انقلاب و پرتوافکنی آن بر همه سیاست‌ها، اهداف و برنامه های مجتمع؛ پرورش عالمان و متخصصان علوم اسلامی، براساس تربیت جامع و متوازن معنوی و اسلامی، برای همه جهان به ویژه کشورهای اسلامی در همه شؤون حوزه مانند اجتهاد، تدریس، تبلیغ، تحقیق، تألیف و ترجمه؛ اهتمام ویژه به رفاه، معیشت و نشاط روحی ـ روانی طلاب از طریق فراهم نمودن فضای لازم برای نشاط جسمی آنان و ارائه خدمات مشاوره و امداد در ابعاد مختلف؛ بهره مندی از استادان برجسته و توانای ایرانی و غیرایرانی و بهره جویی از آنان در زمینه های آموزشی، پژوهشی و تربیتی؛ توجه به شناسایی، پرورش و شکوفایی استعدادهای برتر و تشویق خلاقیت و نوآوری های علمی؛ ترویج و حمایت از فعالیت های پژوهشی منطبق بر نیازهای فکری، اجتماعی و فرهنگی، بین المللی و ویژه کشورها و شناسایی محققان و برنامه ریزی متناسب برای آنان؛ کاربردی کردن برنامه های آموزشی و توجه به آموزش های مهارتی؛ بالا بردن روحیه تحقیق و پژوهش مطالعه و مباحثه، تحقیقات کلاسی، تحقیق و کارگاه های پایان نامه نویسی، تدوین پایان نامه، نوشتن مقاله و رساله علمی و قدرت نقد و بررسی و اظهار نظر اجتهادی و نیز توجه به نیازهای علمی جهان اسلام و پاسخ گویی به آنها جزو سیاست های کلی مجتمع آموزش عالی فقه است.

مدیر ارتباطات و امور بین الملل مجتمع آموزش عالی فقه گفت: اجرای نظام شورایی و فعالیت شورای مجتمع و شوراهای بخشی آموزشی، تربیتی و پژوهشی مجتمع و افزون بر آن فعالیت های شوراهای هماهنگی داخلی معاونت ها و شوراهای آموزش مدارس تابعه؛ حاکمیت فضای معنوی و روحیه طلبگی برکارگزاران و طلاب مدرسه؛ تلاش در جهت رشد علمی و معنوی طلاب به صورت توأم و متوازن؛ اهتمام ویژه به گسترش فرهنگ پژوهش و رشد سریع آن در مجتمع؛ تلاش برای تقویت سنت های نانوشته حوزه از قبیل مطالعه، مباحثه، درس های اخلاق؛ اهتمام به جذب اساتید برتراز نظر علمی و استقامت فکری و متعهد دینی و سلوک اخلاقی و حتی المقدور ملبس به لباس روحانیت؛ اعلام سیاست بهره گیری از فضلای غیر ایرانی برتر در امر تدریس؛ فعالیت طلاب غیر ایرانی در قسمت های مختلف مجتمع؛ تعدد و فراگیری درس های اخلاق برای سطوح مختلف و انتخاب توسط خود طلاب؛ اجرای گسترده طرح تکریم و سرکشی به خانه طلاب در طول سال با همکاری معاونت ها، مدارس، گروه های علمی و اساتید و تصویب برخی از طرح ها و آیین‌نامه های ابتکاری از جمله افزایش گرایش های رشته فقه و معارف اسلامی، طراحی دوره دکترای فقه و معارف اسلامی با چهار گرایش، طراحی سطح چهار و پنج فقه و اصول با هدف تربیت مجتهد، طراحی سطح چهار معارف اسلامی با هدف تربیت مبلغ، طرح دوره تربیت مدرس سطح دو و سه و اجرای دوره تربیت مدرس سطح دو، طرح تحصیلات عالیه حوزه و درس خارج، طرح آزمون جامع ادبیات عرب و طرح شناسنامه تربیتی طلاب از ویژگی های مجتمع آموزش عالی فقه است.

حجت الاسلام خراسانی نژاد در ادامه به ساختار مجتمع آموزش عالی فقه اشاره کرد و با بیان این‌که مجتمع آموزش عالی فقه متشکل از سه مدرسه عالی و یک مدرسه تخصصی است، خاطرنشان کرد: مدارس چهارگانه مجتمع آموزش عالی فقه تنها رسالت آموزشی طلاب در سطح یک، دو، سه، چهار، پنج و دکترا را به عهده دارند و برنامه های دیگر همانند برنامه ریزی ها و فعالیت های پژوهشی، فرهنگی، تربیتی، تبلیغی و مانند آن به عهده معاونت ها و دیگر مجموعه های مجتمع است.

وی ادامه داد: «مدرسه تخصصی فقه و معارف اسلامی» برگزاری دوره سطح یک و دو (کارشناسی رشته فقه و معارف اسلامی)، «مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی» متکفل برگزاری دوره های سطح سه (کارشناسی ارشد) و دکتری به همراه سطح چهار معارف اسلامی، «مدرسه عالی فقه و اصول» برگزاری دوره های سطح سه (کارشناسی ارشد)، دکتری، سطح چهار و سطح پنج رشته فقه و اصول و «مدرسه عالی فقه تخصصی» برگزاری دوره های سطح سه (کارشناسی ارشد) و دکتری رشته های تخصصی در حوزه های مختلف فقهی را به عهده دارند که هم اکنون رشته های فقه سیاسی، فقه مقارن، فقه قضایی، فقه اقتصادی، فقه خانواده و فقه عبادی نیز به اجرا در می آید.

مدیر ارتباطات و امور بین الملل مجتمع آموزش عالی فقه با بیان این‌که شرکت در دروس خارج اصول و فقه رایج در حوزه و شرکت در کلاس های اساتید راهنمای درس خارج از وظایف آموزشی طلاب در دوره سطح چهار فقه و اصول است، گفت: دوره سطح چهار فقه و اصول، دوره ای آموزشی ـ پژوهشی است که با تکیه تام بر مباحث فقهی و اصولی، دروس خارج فقه و اصول و پیش نیازهای مربوطه به صورت تحقیقی و همراه با تقریر و مستندسازی، تحلیل و نقد علمی به طلاب ارائه می شود.

حجت الاسلام خراسانی نژاد خاطرنشان کرد: برای جبران برخی کاستی های درس های خارج عمومی حوزه و برای استفاده بیشتر از راهنمایی اساتید به صورت خصوصی و همچنین نظارت بیشتربر روند تحصیلی، طلاب یک استاد راهنما برای اصول و یک استاد راهنما برای فقه انتخاب کرده و هفته ای یک جلسه در کلاس های پنج نفره شرکت می کنند که البته برای رشد بهتر طلاب برای هر سال اهداف آموزشی خاصی تنظیم شده و وظایف استاد و شاگرد نیز متناسب با آن تعیین شده است.

وی با بیان این‌که دوره تحصیل در مدرسه عالی فقه و اصول چهار ساله است به اهداف آموزشی سالانه این مدرسه اشاره کرد و ابراز داشت: آشنایی اجمالی با سلسله علما و مسالک آنان در اصول و فقه؛ آشنایی با شیوه حضور در درس، مطالعه و مباحثه؛ آشنایی با اقتضائات و لوازم درس های خارج و استنباط آن؛ آشنایی اجمالی با منابع اصولی و فقهی و مانند آن؛ مستندسازی مباحث استاد و ارجاع به منابع؛ آشنایی با قواعد و اصول مورد استدلال استاد؛ تبیین و تقریر شفاهی درس استاد و آشنایی با شیوه تقریرنویسی از اهداف آموزشی سال اول است.

حجت‌الاسلام خراسانی نژاد با اشاره به اهداف آموزشی سال دوم اضافه کرد: بررسی آرای مختلف علما و آشنایی با منشأ اقوال؛ آشنایی اجمالی با اسناد روایات و توجه به مباحث رجالی؛ تحقیق و پژوهش؛ رجوع به منابع قدیمی و کتب قدما و فهم متون قدیمی و تقریر نویسی به عربی از اهداف آموزشی سال دوم است.

مدیر ارتباطات و امور بین الملل مجتمع آموزش عالی فقه همچنین تجزیه، تحلیل، نقد و بررسی اقوال؛ آشنایی تفصیلی با اسناد روایات و پرداختن به احوال اسناد رجال؛ آشنایی با فقه مقارن؛ افزایش توان تحقیق و پژوهش و تقویت نگارش به زبان عربی در تقریر و تحقیق از اهداف آموزشی سال سوم برشمرد.

وی در ادامه آشنایی تفصیلی با برخی از متون و منابع مهم مانند تقریرات شهید صدر در اصول و متون متناسب با هر باب فقهی مانند اقتصادنا، البنک اللاربوی؛ افزایش قدرت تجزیه و تحلیل اقوال علما؛ توان استنباط، اظهار نظر و انتخاب رأی؛ تحقیق و پژوهش با تأکید برابداع و نوآوری بر اساس اصول و مبانی اجتهادی و بررسی عرصه های جدید و مباحث مورد ابتلا و آمادگی برای انتخاب موضوع رساله را از جمله اهداف آموزشی سال چهارم تحصیل در سطح چهار فقه و اصول عنوان کرد.

مدیر ارتباطات و امور بین الملل مجتمع آموزش عالی فقه در مورد دوره سطح پنج فقه و اصول نیز گفت: مجتمع آموزش عالی فقه در پی سیاست گذاری خود مبنی بر تربیت مدرسان، محققان، مجتهدان و نظریه پردازان مهذب، آگاه به زمان، توانمنددر اداره مجموعه های علمی و فرهنگی اقدام به راه اندازی دوره سطح پنج نموده که دوره ای فوق تخصصی و عالی ترین دوره آموزشی جامعة المصطفی العالمیه است.

حجت الاسلام خراسانی تصریح کرد: دوره سطح پنج فقه و اصول یک دوره پنج ساله و مجموعه ای از فعالیت های پژوهشی و آموزشی است که در آن نخبگان و فضلای جامعة المصطفی العالمیه به صورت تمام وقت به فعالیت های علمی براساس برنامه مصوب پرداخته؛ در صدد کسب قوه اجتهاد و صاحب نظر شدن در فقه و اصول می باشند.

وی افزود: در سال 1386 مرحله اول آزمون این دوره برگزار شد که پس از برگزاری آزمون کتبی و انجام مصاحبه علمی تعداد دوازده نفر قبول شده و برنامه های پژوهشی و آموزشی آنان از سال 1387 در دو کلاس در حال برگزاری است.

مدیر ارتباطات و امور بین الملل مجتمع آموزش عالی فقه در ادامه به تبیین دوره تربیت مدرس پرداخت و با بیان این‌که تربیت مدرس دوره ای یک ساله است که برای تربیت و تأمین استاد در دروس ادبیات، منطق، اصول، فقه، عقاید و علوم قرآنی در حد سطح یک و دو فقه و معارف اسلامی و سطح سه فقه و اصول و فقه معارف اسلامی برگزار می شود، فارغ التحصیلی سطح سه برای دروس سطح یک و دو و فارغ التحصیلی سطح چهار یا دکترا برای مدرسی سطح سه؛ معدل کل بالای 16؛ قبولی در مصاحبه علمی و تعهد به اعزام برای تدریس در کشورهای مورد نظر را از جمله شرایط پذیرش در این دوره برشمرد.

حجت الاسلام خراسانی نژاد در بخش دیگری از سخنان خود به سطح چهار رشته معارف اسلامی مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی اشاره کرد و با بیان این‌که سطح چهار معارف اسلامی با هدف تربیت مبلغ در سطح عالی طراحی شده است، گفت: سطح چهار فقه و اصول که در راستای اجتهاد مصطلح طراحی شده است نه مورد نیاز همه طلاب بوده و نه متناسب با ذوق و استعداد همگان می باشد و حال آن که نیاز جهان اسلام به مبلغان فاضل در سطح عالی بسیار گسترده و فراگیر است، لذا دروس این دوره متناسب با نیاز مبلغ از نظر محتوا و معارف اسلام و از نظر مهارت تبلیغ در نظر گرفته شده است.

وی همچنین با اشاره به برگزاری دوره های فقه تخصصی در مدرسه عالی فقه تخصصی اظهار داشت: مدرسه عالی فقه تخصصی تجربه جدیدی است که بر اساس «آرمان تخصصی کردن فقه» شکل گرفته و رسالت آن به سامان رساندن رشته‌های متنوع آموزشی فقه، متناسب با شرایط جدید دنیای امروز است.

مدیر ارتباطات و امور بین الملل مجتمع آموزش عالی فقه اضافه کرد: رشته فقه سیاسی با گرایش های فقه سیاسی تطبیقی، فقه روابط بین الملل، فقه جامعه شناسی سیاسی و فقه امنیت؛ رشته فقه عبادی؛ رشته فقه اقتصادی با گرایش های پول و بانک، بازارهای مالی، بخش عمومی و مالیاتی و بازار عوامل تولید؛ رشته فقه خانواده؛ رشته فقه قضایی با گرایش های آئین دادرسی و جزا و جرم شناسی و رشته فقه مقارن در دوره کارشناسی ارشد و دوره دکتری در مدرسه عالی فقه تخصصی تدریس می شود.

حجت الاسلام خراسانی نژاد در ادامه سخنان خود با اشاره به گروه های علمی تربیتی در مجتمع آموزش عالی فقه اظهار داشت: گروه های علمی در نهادهای آموزشی و پژوهشی از جایگاه و نقش و کارکرد رفیع و بلندی برخوردارند و در حقیقت گروه علمی نهاد برنامه ریزی، هدایتگر برنامه ها،راهنمای دانش پژوهان، جلوه گاه و تکیه گاه استادان و اعضای هیئت علمی و مشاور امین مدیران است.

وی اضافه کرد: شکل گیری و گسترش تأسیس گروه های علمی و جذب اعضای هئت علمی و نقش دهی و سامان بخشی گروه های علمی از سیاست های آشکار و راهبردهای مجتمع آموزش عالی فقه به شمار می آید، لذا بر این اساس مجتمع با بهره گیری و استفاده از تجربیات جدید، اقدام به تشکیل گروه های علمی متشکل از عالمان متعهد و متخصص نموده است که استفاده کامل از ظرفیت اساتید و برنامه های آموزشی، پژوهشی و متون درسی در جهت رشد اخلاقی و تربیت طلاب؛ نقد و بررسی روش ها و برنامه های آموزشی، پژوهشی و متون درسی از نگاه آموزشی و تربیتی؛ هماهنگ ساختن فعالیت های آموزشی پژوهشی و تربیتی در رشته مربوط؛ بررسی و تصویب پایان نامه ها، رساله های دکتری و اظهار نظر در مورد آنها؛ ارایه مشاوره علمی به طلاب در تحقیقات کلاسی، پایانی، پایان نامه و رساله دکتری؛ زمینه سازی در جهت گسترش رشته ها و گرایش ها به ویژه در مقطع تحصیلات تکمیلی؛ نظارت کمی و کیفی بر نحوه ارایه دروس و پیشنهاد برنامه جهت دانش افزایی و مهارت افزایی اساتید و طلاب از وظایف اصلی این گروه های علمی است.

مدیر ارتباطات و امور بین الملل مجتمع آموزش عالی فقه در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این‌که مجتمع آموزش عالی فقه از معاونت های چهارگانه تربیتی، پژوهشی، امور آموزشی، اداری مالی و نیز از مدیریت ارتباطات و بین الملل و دفاترمستقل ریاست مجتمع، دفترتوسعه منابع انسانی و دفتر توسعه و فن آوری اطلاعات برخوردر است، به تشریح هر یک پرداخت.

حجت الاسلام خراسانی نژاد در مورد معاونت امور آموزشی گفت: معاونت امور آموزشی امر ساماندهی، برنامه ریزی و نظارت بر فعالیت های آموزشی مجتمع اعم از بررسی و مطالعه طرح‌ها و سیاست های کلی راهبردی و آموزشی، آئین نامه ها و مقررات آموزشی مجتمع و تلاش در جهت تصویب آنها، همچنین ساماندهی رشته ها و ارتقاء امور آموزشی در مدارس تحت پوشش را بر عهده دارد و از سه اداره سنجش و پذیرش، ارزیابی و برنامه ریزی اموزشی و خدمات آموزشی تشکیل شده که این سه اداره کلیه فعالیت های آموزشی طلاب مجتمع را در تمام سطوح تحصیلی پیگیری می کنند.

وی سپس به تشریح معاونت تربیتی پرداخت و ابراز داشت: این معاونت رسالت خود را در قالب سه اداره امورتربیتی، امور فرهنگی‌هنری، امور قرآنی ‌و ‌حدیثی بر اساس اصل حاکمیت اصول اخلاقی و تربیتی و احیای سنت های حوزه پیگیری می کند و علاوه بر آن تشکل‌های سی و سه گانه فرهنگی طلاب نیز در مجموعه این معاونت دیده شده است که در قالب انتشار نشریه، راه اندازی پایگاه اطلاع رسانی، برگزاری گردهمایی و نشست های علمی فرهنگی و تولید آثار هنری و ادبی در مجتمع فعالیت مؤثری دارند.

مدیر ارتباطات و امور بین الملل مجتمع آموزش عالی فقه در مورد معاونت پژوهش مجتمع آموزش عالی فقه نیز گفت: این معاونت، پشتیبانی و ارائه خدمات پژوهشی خود را در قالب سه اداره امور پژوهشی، امور خدمات پژوهشی، امورکتابخانه و بانک اطلاعات در همه سطوح به منظور تعمیق آموزش‌های تخصصی تحقیق و پژوهش در عرصه‌های مختلف علمی ارائه می دهد.

حجت الاسلام خراسانی نژاد با بیان این‌که انجمن های علمی طلاب نیز زیر نظر معاونت پژوهش فعالیت می کنند، اظهار داشت: انجمن های علمی اخلاق و تربیت، فلسفه، تاریخ، علوم قرآنی، فقه و اصول، ادبیات، کلام، فقه اقتصادی و فقه قضایی در بخش همایش ها، نشست ها، مسابقات علمی، پاسخ به شبهات، ارائه مقالات فعالیت می کنند.

وی در ادامه از معاونت اداری مالی مجتمع آموزش عالی فقه به عنوان یکی از پرکارترین معاونت ها نام برد و با بیان این‌که برنامه‌ها ومأموریت‌های موظّفه این معاونت از طریق سه اداره امور مالی، امور طلاب و خانواده ها، پشتیبانی و امور عمومی پیگیری و اجرا می شود، تصریح کرد: اسکان طلاب، مساعدت‌های بلاعوض، واحد گذرنامه و واحد رفاهی طلاب از جمله خدماتی است که این معاونت به طلاب مجتمع آموزش عالی فقه ارائه می دهد.

مدیر ارتباطات و امور بین الملل مجتمع آموزش عالی فقه در پایان به تشریح فعالیت های مدیریت ارتباطات و امور بین الملل، دفتر توسعه منابع انسانی، دفتر توسعه و فن آوری اطلاعات و دفتر ریاست مجتمع پرداخت و گفت: مدیریت ارتباطات و امور بین الملل از سه واحد دانش آموختگان، تبلیغ و بهسازی آموزش و روابط عمومی تشکیل شده و در راستای تحقق سیاست‌های اعلام شده در زمینه‌ اطلاع‌رسانی، بهره‌برداری از فرصت های تبلیغی و گسترش فرهنگ ناب محمدی از سوی طلاب و دانش آموختگان خود در سراسر جهان تلاش و فعالیت می کند. دفتر توسعه منابع انسانی با توجه به نقش مهم و جایگاه بر جسته نیروی انسانی در دستیابی به اهداف کلان و آرمان های بلند سازمانی، در قالب چهار واحد اداری جذب اساتید و کارکنان، ارزش یابی اساتید و کارکنان، دانش افزایی هیئت علمی و کارکنان، اداری رفاهی کارکنان و اعضای هیئت علمی شکل گرفته است. دفتر توسعه و فن آوری اطلاعات اصلاح زیرساخت‌های ارتباطی و اطلاع‌رسانی، ایجاد امکانات لازم برای استخدام فناوری‌های نوین اطلاعاتی در سطوح مختلف و طراحی و تنظیم سیاست اطلاع‌رسانی را در قالب واحدهای آمار و اطلاعات، شبکه و سخت افزار، برنامه ریزی و بودجه به عهده دارد و دفتر ریاست مجتمع به چهار واحد تابعه مراجعات، امور نخبگان، کمیته انضباطی و واحد نظارت، همواره در کنار وظایف اجرایی خود به کار برگزاری جلسات شورای مجتمع، پیگیری مصوبات، نظارت بر مجموعه مجتمع و هماهنگ‌سازی بین معاونت‌ها پرداخته و در انجام رسالت خود تلاش می کنند. /920/ز502/ع