نادیده گرفتن میراث کلامی شیعه و غرب؛ دو روی یک خطا

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، نشست هم اندیشی مطالعات تاریخ کلام امامیه به همت پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام پژوهشگاه قرآن و حدیث و با حضور و سخنرانی حجج اسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی، حسن طارمی راد، محمدصفر جبرئیلی و حمیدرضا شریعتمداری و با حضور اساتید، طلاب و دانشجویان، در سالن شیخ صدوق پژوهشگاه قرآن و حدیث برگزار شد.

حجت‌الاسلام حسن طارمی‌راد، معاون پژوهشی دانشنامه جهان اسلام به عنوان یکی از سخنرانان این نشست، در سخنانی که به بیان نقاط قوت و ضعف آثارمنتشر شده کلان پروژه پژوهشکده کلام پرداخت و گفت: ما امروز وامدار جریان متکلمان به خصوص شخصیت هایی چون شیخ مفید، علامه مجلسی و سایر علمای برجسته هستیم.

معاون دانشنامه جهان اسلام با اشاره به کتاب های آموره بدا، آموزه امر بین الامرین و خلقت نوری ائمه علیهم السلام که در این نشست مورد نقد و بررسی قرار گرفت، اضافه کرد: این آثار بسیار روشمند کار شده اند و تتبع بسیار خوبی دارند. همچنین از نزدیک‌ترین منابع استفاده شده است. 

همچنین حجت‌الاسلام محمدصفر جبرئیلی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به عنوان دیگر از سخنران این نشست با بیان اینکه تاریخ کلام از اهمیت زیادی برخوردار است، و  اگر کسی تاریخ یک علم را نداند عالم به آن علم نیست، گفت: از جمله امتیازات این مجموعه آثار این است که یک کلان‌پروژه است و دیگر اینکه، ناظر علمی دارد و دیگر اینکه نیروهای تربیت شده و جوان در این پروژه نقش دارند.

استاد حوزه و دانشگاه در ادامه با اشاره به سخنان شهید مطهری، تصریح کرد: علامه مطهری در فلسفه تاریخ و مقدمه بر جهان بینی جامعه و تاریخ، تاریخ را سه دسته کرده است؛ تاریخ علم به وقایع (نقلی)، تاریخ علمی و فلسفه تاریخ.

وی تاکید کرد: ما نباید خیلی در تاریخ نقلی بمانیم. بنابراین باید وارد تاریخ علمی شویم که شهید مطهری گفته است تبیین قواعد و سنن حاکم بر جامعه است.

حجت الاسلام جبرئیلی در پایان اظهار داشت: ما  باید از تاریخ گذشته عبور کرده و وارد مرحله  بودن و شدن با ارجاع به دو منبع اصلی قرآن و عترت بشویم و براساس اصول و ضوابط به وضع مطلوب برسیم.

 نادیده گرفتن میراث کلامی شیعه و غرب؛ دو روی یک خطا

حجت‌الاسلام حمیدرضا شریعتمداری، استاد دانشگاه ادیان و مذاهب هم به عنوان دیگر سخنران این نشست علمی، گفت: ما در جامعه فکری خودمان و مشخصاً در حوزه علمیه با کسانی مواجهیم که به صورت کلی میراث فکری ما را نادیده گرفته‌اند و معتقدند ما باید به فلسفه‌های جدید رو بیاوریم و همه چیز را از نو شروع کنیم.

وی افزود: در حوزه علمیه ما جوانانی هستند که تکیه‌گاه اصلی خود را آثار جدید غربی قرار داده و به آثار پیشینیان خودمان بی توجه هستند. بنده معتقدم که نگاه بیگانه‌ انگاری به تراث و عدم داد و ستد با میراث علمی جدید و آثار فلسفی اخیر باعث توقف علمی ما خواهد شد. 

حجت‌الاسلام شریعتمداری با اشاره به خطای برخی مانند مادلونگ که شیعه را بدون علم‌کلام می‌داند، اظهار داشت: برخی هم  محدثان قم و بغداد را یکی کرده‌ و هر دو را متهم به غلو کرده اند لذا باید در این مجموعه های علمی نسبت به این جریان‌سازی‌ها اهتمام  بیشتری داشته باشیم و با این تفکرات مقابله کنیم.
حجت الاسلام شریعتمداری در ادامه با بیان چند پیشنهاد، گفت:  باید داد و ستد جدی تری بین سنت فلسفی ما با فلسفه جدید انجام شود. مثلا اگر بداء را در بستر الهیات پویشی دنبال کنیم گاهی بهتر از حکمت متعالیه و سنن فلسفی خاص کلام اسلامی است.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب، گفت: نکته‌ای که برای نسل امروز خیلی مهم است جنبه‌های کاربردی معارفی چون بدا و خلقت نوری اهل بیت(ع) است. لذا باید پیوست کاربردی به آثار بزنیم و با این نگاه به فهم سنت گذشته کلام شیعی رجوع کنیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی، رئیس پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام، در بخش پایانی این نشست و در جمعبندی مباحث مطرح شده و نیز پاسخ به برخی نقدهای مطرح شده، گفت: معمولا نسبت‌های نادرستی حتی در درون حوزه و البته در بین مستشرقین به اندیشه شیعه داده شده است ولی تلاش ما این بوده است که یک محقق با رجوع به این منابع(کتب مورد نقد و بررسی) بی‌نیاز شود و روایت صادقانه از میراث را مطالعه کند.

رئیس پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام تاکید کرد: من معتقدم که باید شرح صدر در مطالعات تاریخی بیشتر شود و واقع‌نگرانه به موضوعات کلامی نظر کنیم و فارغ از جایگاه یک عالم اسلامی به موضوعات بپردازیم زیرا اگر ما جایی مسامحه کنیم دیگران به صورت دقیق میراث ما را ارزیابی و رصد خواهند کرد.

وی با تاکید بر اینکه تلاش شده آثار کاربردی باشد، تصریح کرد: مثلا در روایت داریم که اگر مردم می‌دانستند که بحث بدا چقدر در ایمان آنان اثرگذار است آن را رها نمی‌کردند ولی الان در حوزه علمیه چقدر به موضوع بدا توجه داریم؟ ضمن اینکه ادبیات معارف کلامی در سطح جوانان و نوجوانان در این پژوهشکده در حال تولید است تا درصد کاربردی‌شدن آن بیشتر شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی در پایان تاکید کرد: ما نباید از یکسو به خاطر سنت و میراث گذشته از روش و آثار معاصر غفلت کنیم و از طرفی نباید به بهانه توجه به مباحث کلامی جدید از سنت گذشتگان دست بکشیم. 

گفتنی است، در این نشست ضمن رونمایی از چند اثر جدید این پژوهشگاه این آثار مورد نقد و ا رزیابی قرار گرفت.