سرمایه‌داری قاتل/ اشک‌های پنهان ذیر سایه لبخند سامسونگ

به گزارش خبرنگار گروه فرق و ادیان خبرگزاری رسا، نظریه «سرمایه‌داری قاتل» یک نقد بنیادی و عمیق به سیستم سرمایه‌داری معاصر است که بر پیامدهای ویرانگر و تخریبی این نظام اقتصادی تأکید دارد. این نظریه، سرمایه‌داری را به عنوان سیستمی معرفی می‌کند که در آن سود و رشد اقتصادی به هر قیمتی، حتی به قیمت جان انسان‌ها، عدالت اجتماعی و سلامت محیط زیست، در اولویت قرار می‌گیرد.

 

از منظر این دیدگاه، سرمایه‌داری نه تنها به عنوان یک مدل اقتصادی، بلکه به مثابه یک سازوکار اجتماعی و فرهنگی، زمینه‌ساز استثمار گسترده انسان‌ها و بهره‌برداری بی‌رحمانه از منابع طبیعی است. پیامدهای این روند عبارتند از افزایش فقر، نابرابری‌های عمیق اقتصادی و اجتماعی، تخریب محیط زیست و کاهش کیفیت زندگی بخش‌های وسیعی از جامعه.

 

ریشه‌های نظریه «سرمایه‌داری قاتل» عمدتاً در اندیشه‌های مارکسیستی و مکاتب انتقادی اقتصاد سیاسی یافت می‌شود که سرمایه‌داری را منبع اصلی تضادهای اجتماعی و بحران‌های زیست‌محیطی می‌دانند. این دیدگاه معتقد است که در نظام سرمایه‌داری، منافع انحصاری گروه‌های اقتصادی غالب، غالباً به بهای قربانی شدن حقوق بشر، سلامت عمومی و پایداری اکولوژیک تحقق می‌یابد.

 

 

رشد اقتصادی چشمگیر کره جنوبی طی چند دهه اخیر، به عنوان یکی از موفق‌ترین الگوهای توسعه صنعتی و اقتصادی در جهان شناخته می‌شود. این «معجزه اقتصادی» که از دهه ۱۹۶۰ آغاز شد، موجب تحول بنیادین ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این کشور گردید و کره جنوبی را از کشوری با درآمد پایین به یکی از قدرت‌های اقتصادی شرق آسیا تبدیل کرد.

 

با این حال، رشد سریع و توسعه پرشتاب کره جنوبی، همراه با پیامدهای پیچیده و چندوجهی انسانی و اجتماعی بوده است. فشارهای شدید کاری، نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی گسترده، تخریب محیط زیست و افزایش بحران‌های سلامت روان از جمله چالش‌هایی هستند که در مسیر این توسعه پدید آمده‌اند.

 

این روند توسعه اقتصادی که عمدتاً بر اولویت‌بندی سود و رشد سریع بنا شده است، به شکل‌گیری ساختاری منجر شده که در آن منافع اقتصادی بر رفاه، عدالت اجتماعی و سلامت عمومی ارجحیت یافته‌اند. چنین ساختاری موجب شده است تا بخشی از جامعه تحت فشارهای طاقت‌فرسا قرار گرفته و کیفیت زندگی و سلامت آنها قربانی اهداف توسعه اقتصادی شود.

 

 

 

کره جنوبی یکی از کشورهایی است که ساعات کاری سالانه در آن بسیار بالاست. بر اساس داده‌های سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، متوسط ساعات کاری در کره جنوبی حدود ۱۹۰۰ ساعت در سال است که بالاتر از میانگین بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته است. این فشار زمانی، منجر به فرسودگی جسمی و روانی گسترده می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که کارگران کره‌ای بیش از حد معمول دچار مشکلاتی مانند بیماری‌های قلبی عروقی، فشار خون بالا، و اختلالات خواب هستند. علاوه بر این، محیط‌های کاری اغلب استرس‌زا و رقابتی هستند که میزان اضطراب و اختلالات روانی را افزایش می‌دهد و نرخ فرسودگی شغلی در میان کارگران کره‌ای نیز به‌طور قابل توجهی بالاتر از میانگین جهانی گزارش شده است.

 

 

گروه‌های بزرگ اقتصادی به نام «چبیول» در کره جنوبی، نظیر سامسونگ، هیوندای و ال‌جی، سهم عمده‌ای از اقتصاد کشور را در دست دارند و نفوذ آنها در سیاست و اقتصاد بسیار زیاد است. این تمرکز قدرت اقتصادی باعث شده بسیاری از کارگران با شرایط ناعادلانه و نابرابر روبرو شوند. حدود ۳۰ درصد از نیروی کار در کره جنوبی تحت قراردادهای موقت و غیررسمی مشغول به کار هستند که امنیت شغلی پایینی دارند و از مزایای کامل قانونی محروم‌اند. همچنین، دستمزدهای پایین و ساعات کاری اجباری به ویژه در بخش‌های خدماتی و تولیدی، فشار اقتصادی و روانی زیادی به کارگران وارد می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد که این عدم توازن قدرت میان کارفرما و کارگر منجر به افزایش نرخ استرس شغلی، اضطراب مزمن و کاهش رضایت شغلی می‌شود.

 

 

فرهنگ «هانا» که به معنای «فشار برای موفقیت» است، ریشه‌های عمیقی در جامعه کره‌ای دارد. از دوران کودکی، دانش‌آموزان تحت فشار شدید برای کسب نمرات بالا و ورود به دانشگاه‌های برتر قرار دارند. این رقابت سرسختانه، همراه با فشارهای اجتماعی برای موفقیت مالی و شغلی، به شدت سلامت روانی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آمارها نشان می‌دهد که کره جنوبی یکی از بالاترین نرخ‌های خودکشی در جهان را دارد؛ به ویژه در میان جوانان و دانش‌آموزان، که بخش قابل توجهی از آن ناشی از استرس و فشارهای روانی مرتبط با تحصیل و کار است. افزون بر این، این فشارها تا دوره بزرگسالی ادامه یافته و در محیط‌های کاری نیز نمود پیدا می‌کند، به گونه‌ای که کارکنان برای حفظ جایگاه و پیشرفت شغلی، خود را در معرض فشارهای روانی و جسمی طاقت‌فرسا قرار می‌دهند.

 

این فشارهای ترکیبی از ساعت‌های طولانی کار، روابط نابرابر اقتصادی و فرهنگی و فشار اجتماعی برای موفقیت، سلامت جسمی و روانی نیروی کار کره جنوبی را به شدت تهدید می‌کند. چنین شرایطی نه تنها بر کیفیت زندگی افراد اثر منفی می‌گذارد، بلکه بازدهی و پایداری اقتصادی را نیز به خطر می‌اندازد. این واقعیت‌ها نشان می‌دهد که توسعه اقتصادی بدون توجه به عدالت اجتماعی و رفاه نیروی کار، با پیامدهای گسترده و مخربی همراه است که نیازمند بازنگری و اصلاحات ساختاری است.

 

 

 

کره جنوبی یکی از بالاترین نرخ‌های خودکشی در جهان را دارد. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، نرخ خودکشی در این کشور حدود ۲۴.۶ مورد به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر است که بسیار بالاتر از میانگین جهانی (حدود ۹.۰ مورد) محسوب می‌شود. این بحران سلامت روانی به عوامل متعددی مرتبط است، از جمله فشارهای اقتصادی ناشی از بیکاری و عدم امنیت شغلی، رقابت فشرده تحصیلی و کاری، و محیط‌های کاری پرتنش و پراسترس. علاوه بر این، فرهنگ اجتماعی کره جنوبی که تابوی بحث درباره مشکلات روانی را حفظ کرده و دسترسی به خدمات مشاوره و روان‌درمانی را محدود می‌کند، باعث می‌شود بسیاری از افراد به دنبال کمک نروند و مشکلاتشان تشدید شود. خودکشی به ویژه در میان جوانان، سالمندان و کارگران آسیب‌پذیر بسیار شایع است و به یک بحران اجتماعی تبدیل شده است.

 

 

با وجود رشد اقتصادی سریع، بخش قابل توجهی از جمعیت کره جنوبی با فقر نسبی و مشکلات اقتصادی روبرو هستند. طبق آمارهای رسمی، حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از جمعیت در شرایطی از فقر نسبی زندگی می‌کنند. این گروه‌ها اغلب از حمایت‌های اجتماعی کافی محروم‌اند و با چالش‌های متعددی مانند عدم امنیت شغلی، قراردادهای موقت، و دسترسی محدود به خدمات بهداشتی و آموزشی مواجه هستند. فقر و نابرابری اجتماعی باعث افزایش آسیب‌های جانبی مانند اعتیاد به مواد مخدر و الکل، بزهکاری، خشونت خانوادگی و فروپاشی خانواده می‌شود. همچنین، تحقیقات نشان می‌دهد که افراد در فقر نسبی بیشتر در معرض افسردگی، اضطراب و دیگر اختلالات روانی هستند که سلامت کلی جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

 

 

تحقیقات اجتماعی گسترده نشان می‌دهد که فشارهای ناشی از ساعات کاری طولانی و عدم تعادل بین کار و زندگی خانوادگی، تأثیرات منفی عمیقی بر خانواده‌ها گذاشته است. زمان کم برای مراقبت و تعامل با اعضای خانواده، افزایش تنش‌ها و کاهش رضایت زناشویی، از دلایل افزایش نرخ طلاق در کره جنوبی است که در سال‌های اخیر به حدود ۲.۱ در هر هزار نفر رسیده است. همچنین کودکان و نوجوانان در خانواده‌هایی که والدین تحت فشارهای کاری شدید هستند، بیشتر در معرض مشکلات رفتاری، اضطراب و افسردگی قرار دارند که آینده سلامت روانی جامعه را تهدید می‌کند.

 

در نهایت رشد سریع اقتصادی کره جنوبی، گرچه دستاوردهای چشمگیری در عرصه‌های صنعتی، فناوری و توسعه زیرساخت‌ها به همراه داشته است، اما هزینه‌های انسانی، اجتماعی و روانی قابل توجهی نیز بر جای گذاشته است. فشارهای شدید کاری، نابرابری اقتصادی فزاینده و فرهنگ رقابتی سختگیرانه، سلامت جسمی و روانی بخش گسترده‌ای از جامعه را تهدید کرده و کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر قرار داده‌اند.

 

این پیامدها به خوبی در چارچوب نظریه «سرمایه‌داری قاتل» قابل تحلیل هستند؛ نظریه‌ای که نشان می‌دهد چگونه اولویت بی‌چون و چرای سود و توسعه اقتصادی می‌تواند به قیمت جان، سلامت و رفاه انسان‌ها تمام شود. به عبارت دیگر، در مسیر توسعه سریع کره جنوبی، جان و سلامت برخی از افراد قربانی منافع اقتصادی شده است.

 

بنابراین، برای پایداری واقعی و عدالت اجتماعی، لازم است سیاست‌گذاران ضمن حفظ دستاوردهای اقتصادی، به طور جدی به کاهش فشارهای کاری، ارتقای سلامت روان، کاهش نابرابری‌ها و بهبود شرایط زندگی نیروی کار و اقشار آسیب‌پذیر بپردازند. تنها با چنین رویکردی می‌توان تضمین کرد که توسعه اقتصادی همزمان با ارتقای کیفیت زندگی و رفاه عمومی پیش رود.