لبوبو؛ عروسک شیطانی زیر سایه محبوبیت لیسا به بازار ایران سرازیر شد!

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا،  شخصیت لبوبو (Labubu) نخستین بار در سال ۲۰۱۵ توسط کاسینگ لنگ (Kasing Lung)، هنرمند اهل هنگ‌کنگ و ساکن بلژیک، معرفی شد. این کاراکتر بخشی از مجموعه داستانی مصور او با عنوان The Monsters است؛ مجموعه‌ای که الهام خود را از افسانه‌های نورس و اساطیر اروپایی می‌گیرد و جهانی خیالی با موجوداتی شگفت‌انگیز و متفاوت را روایت می‌کند. طراحی اولیه لبوبو توسط شرکت How2Work انجام شد و با استقبال علاقه‌مندان دنیای کلکسیونرها روبه‌رو گردید. در ادامه، از سال ۲۰۱۹ با همکاری برند مطرح چینی Pop Mart، این شخصیت وارد مرحله تولید انبوه و عرضه جهانی شد. همین همکاری باعث شد تا لبوبو از یک کاراکتر هنری محدود به اثری تجاری-فرهنگی پرفروش تبدیل شود و به یکی از نمادهای شاخص بازار اسباب‌بازی‌ها و فیگورهای کلکسیونی در سطح بین‌المللی بدل گردد.

 

شخصیت لبوبو (Labubu) موجودی کوچک با گوش‌های نوک‌تیز، دندان‌های ریز و دندانه‌دار، و لبخندی بازیگوش و خاص است که چهره‌ای همزمان دوست‌داشتنی و کمی شیطنت‌آمیز به او می‌بخشد. در روایت‌های مجموعه The Monsters، او موجودی شیطانک‌گونه اما ذاتاً مهربان است که نیت کمک به دیگران دارد، هرچند گاهی از سر بی‌تجربگی یا بازیگوشی، ماجراها را ناخواسته خراب می‌کند.

 

 

محبوبیت لبوبو (Labubu) پس از آغاز همکاری با برند چینی Pop Mart و عرضه آن در قالب مجموعه‌های Blind-Box جهشی چشمگیر یافت. این شیوه فروش که خریداران را در حالت هیجان و انتظار برای کشف نسخه داخل جعبه قرار می‌دهد، به‌سرعت باعث ایجاد حس وفاداری و رقابت میان کلکسیونرها شد و لبوبو را به یک پدیده جهانی در بازار فیگورهای کلکسیونی تبدیل کرد. تا سال ۲۰۲۵، بیش از ۳۰۰ نسخه متفاوت از لبوبو در ابعاد و قیمت‌های متنوع، از حدود ۱۵ دلار تا صدها دلار، به بازار عرضه شده است. برخی نسخه‌های بزرگ‌تر یا کمیاب این عروسک به دلیل تقاضای بالا و عرضه محدود، ارزش بازفروشی بسیار بالایی در بازار سیاه پیدا کرده‌اند. در میان نسخه‌های شاخص و پرطرفدار می‌توان به Exciting Macaron (اکتبر ۲۰۲۳)، Have a Seat (ژوئیه ۲۰۲۴) و مجموعه‌های همکاری ویژه با برندهایی همچون کوکاکولا و One Piece اشاره کرد که هر یک با طراحی منحصربه‌فرد و تولید محدود، به افزایش جذابیت و جایگاه جهانی این کاراکتر کمک کرده‌اند.

 

 

 

محبوبیت جهانی عروسک لبوبو (Labubu) در سال ۲۰۲۵ با یک اتفاق رسانه‌ای چشمگیر جهش یافت؛ زمانی که لیسا، عضو گروه معروف BLACKPINK، در انظار عمومی با جاکلیدی لبوبو دیده شد. این تصویر در شبکه‌های اجتماعی به سرعت پخش شد و موج گسترده‌ای از «تب خرید» به ویژه در تایلند و سپس در کشورهای مختلف جهان به راه افتاد. تقاضا برای این عروسک به قدری افزایش یافت که برخی فروشگاه‌ها و سایت‌های فروش آنلاین با کمبود موجودی مواجه شدند. در مواردی، جمعیت خریداران ساعت‌ها در صف ایستادند و وب‌سایت‌ها برای دقایقی قفل شدند و حتی در رویدادهای عرضه محدود، پلیس برای کنترل جمعیت حضور یافت و در برخی کشورها مانند اسپانیا، مردم حاضر شدند تا ۷۰۰ یورو برای خرید این عروسک‌ها هزینه کنند و آن را نوعی سرمایه‌گذاری بدانند.

 

 

 

 

در روزهای اخیر، هم‌زمان با موج جهانی محبوبیت عروسک لبوبو، برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی این ادعا را مطرح کرده‌اند که طراحی این کاراکتر بی‌ارتباط با پازوزو (Pazuzu)، پادشاه شیاطین در اساطیر بین‌النهرین، نیست. پازوزو موجودی افسانه‌ای با ترکیبی از ویژگی‌های انسانی و حیوانی — شامل گوش‌ها و شاخ‌های برجسته، دندان‌های آشکار، چشمان درشت و چهره‌ای همزمان ترسناک و نمادین — بود که در باورهای باستانی، علی‌رغم ظاهر هراس‌آور، اغلب نقش محافظتی در برابر نیروهای شر به‌ویژه دیو لامشتو را ایفا می‌کرد. شباهت‌های ظاهری میان لبوبو و پازوزو، از جمله گوش‌های نوک‌تیز، حالت دندان‌ها و لبخند خاص، باعث شده این گمانه‌زنی شکل گیرد که طراحان لبوبو ممکن است به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از عناصر تصویری این نماد باستانی الهام گرفته باشند. 

 

 

پازوزو، یکی از دیوهای برجسته در ادبیات اکدی و بابلی، در هزاره اول پیش از میلاد به عنوان موجودی ترسناک اما در عین حال محافظ مورد پرستش قرار می‌گرفت. این دیو با تصویری ترکیبی از عناصر انسانی و حیوانی شناخته می‌شود؛ بدنی فلس‌دار شبیه پوست حیوانی مانند سگ، چشمانی بیرون‌زده و نافذ، دو جفت بال گسترده، پنجه‌هایی مشابه پرندگان شکاری، دم عقرب‌مانند و آلت تناسلی با سر مار. در تصاویر متعددی، پازوزو دست راست خود را به سمت بالا و دست چپ را پایین نگه می‌دارد که این حالت نمادی از قدرت و توازن تلقی می‌شود. طبق اساطیر، پازوزو فرزند «هانبی» و پادشاه دیوهای باد معرفی شده است.

پازوزو (Pazuzu) در اساطیر میان‌رودان، به‌ویژه در فرهنگ آشوری و بابلی، به‌عنوان فرمانروای شیاطین باد شناخته می‌شود. او به‌ویژه با باد جنوب‌غربی مرتبط است که به‌عنوان عامل خشکسالی، قحطی و طوفان‌های سهمگین شناخته می‌شد. در متون باستانی آمده است که پازوزو می‌توانست با قدرت‌های طبیعی بازی کند و بلایای طبیعی را به همراه بیاورد. 

با وجود ظاهر ترسناک و شناختن به عامل خشکسالی، پازوزو نقش محافظتی مهمی در فرهنگ بین‌النهرین نیز ایفا می‌کرد و به‌ویژه به عنوان نگهبان زنان باردار و نوزادان در برابر دیو خطرناکی به نام «لامشتو» شناخته می‌شد؛ دیویی که نماد بیماری‌ها و خطرات پیش از تولد بود. باور رایج بر این بود که پازوزو فرشته‌ای است که بادهای مخرب غرب و جنوب‌غرب را مهار کرده و از ورود آن‌ها به خانه‌ها جلوگیری می‌کند. به همین دلیل، مجسمه‌ها یا سرهای سرامیکی و برنزی او اغلب در خانه‌ها نصب می‌شد یا به صورت آویز بر گردن زنان بسته می‌شد تا به عنوان طلسمی محافظتی عمل کرده و انرژی منفی را دفع نماید.

در یکی از متون باستانی، پازوزو خود را چنین معرفی می‌کند: «من پازوزو هستم، فرزند هانبو، پادشاه دیوهای باد… بادهای شر را شکست می‌دهم.» این عبارت به وضوح نقش محافظتی و تسلط او بر نیروهای تاریک و مخرب را نشان می‌دهد و جایگاه ویژه‌ای برای او در آیین‌ها و طلسم‌های حفاظتی قائل است.

 

صرف ورود و رونق عروسک‌هایی مانند لبوبو که ماهیت و ریشه فرهنگی آن‌ها کاملاً بیگانه با فرهنگ ایرانی است، چه به‌لحاظ محتوایی و چه از منظر نمادشناسی، می‌تواند تبعات گسترده و عمیقی بر فضای فرهنگی جامعه ما داشته باشد. این عروسک‌ها، فارغ از اینکه حامل چه پیام‌هایی باشند، به‌سرعت وارد بازار شده و در میان قشر جوان و نوجوان به‌عنوان یک ترند جهانی جا می‌افتند، در حالی که فاقد هرگونه هویت و اصالت بومی و فرهنگی ما هستند. این موضوع به مرور باعث تضعیف و خدشه‌دار شدن فرهنگ اصیل ایرانی می‌شود و کالاها و تولیدات فرهنگی داخلی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

 

از این منظر، پرسش مهم این است که متولی و ناظر فرهنگی ما در این زمینه کیست؟ چه سازوکاری وجود دارد که چنین محصولاتی با این گستردگی وارد کشور و بازار مصرف می‌شوند؟ آیا مجوزهای لازم با رعایت ضوابط فرهنگی و اخلاقی صادر شده‌اند؟ چرا هیچ نهاد یا سازمانی مسئولیت جلوگیری یا حداقل نظارت دقیق‌تر بر ورود کالاهایی که می‌توانند اثرات منفی فرهنگی داشته باشند، بر عهده نگرفته است؟

 

 

عدم پاسخگویی و فقدان نظارت جدی، زمینه‌ساز ورود بی‌رویه محصولات فرهنگی خارجی است که نه تنها موجب از بین رفتن فرصت‌های بومی‌سازی و حمایت از تولید فرهنگ ملی می‌شود، بلکه موجبات آسیب‌های فرهنگی از جمله فراموشی ارزش‌های ملی، سبک زندگی غیرایرانی و حتی اشاعه نمادهایی با مفاهیم ناهمخوان با باورهای جامعه را فراهم می‌کند.

 

مسئولان فرهنگی و دستگاه‌های ذی‌ربط موظفند با جدیت و کارآمدی نسبت به پالایش بازار فرهنگی و تنظیم سیاست‌های ورود و ترویج محصولات فرهنگی اقدام کنند؛ چرا که فضای فرهنگی کشور یکی از مهم‌ترین عرصه‌های حفظ هویت ملی و تمدنی است و نباید به آسانی تسلیم موج‌های فرهنگی بیگانه شود که به‌راحتی در قالب «ترند» یا «مد روز» به مصرف‌کنندگان جوان تحمیل می‌شود.

 

در نهایت، این موضوع نه تنها به ورود صرف یک کالا بلکه به چالش‌های عمیق‌تر حکمرانی فرهنگی مربوط است که نیازمند تعیین دقیق متولی، تدوین مقررات روشن و نظارت موثر است تا بتواند در برابر هجوم بی‌ضابطه محصولات فرهنگی خارجی مقاومت کرده و از اصالت و سلامت فرهنگی جامعه حفاظت نماید.