عالمی ذوالشهادتین و خادم امت اسلامی
آیت‌الله العظمی سیدمحمود حسینی شاهرودی، عالم برجسته و مرجع تقلید شیعه علاوه بر تدریس و مرجعیت با احداث مساجد، مدارس، حسینیه‌ها و رونق پیاده‌روی اربعین، خدماتی ماندگار به جامعه اسلامی ارائه کرد و تا امروز به عنوان «ذوالشهادتین» در میان علما و مردم شناخته می‌شود.
به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، آیت‌الله العظمی سیدمحمود حسینی شاهرودی از برجسته‌ترین فقیهان و عالمان شیعه در سال ۱۳۰۱ هجری قمری (۱۲۶۲ هجری شمسی) در روستای قلعه آقاعبدالله از توابع بسطام نزدیک شاهرود دیده به جهان گشود. زندگی پرثمر و تأثیرگذار ایشان مسیر علمی و معنوی شاخصی را ترسیم می‌کند که تا امروز الگویی برای طلاب و محققان علوم اسلامی به شمار می‌آید.
تحصیلات و سیر علمی
تحصیلات اولیه و مقدماتی آیت‌الله شاهرودی در حوزه شهر بسطام آغاز شد و زیر نظر فاضل بسطامی به فراگیری علوم دینی پرداخت. استعداد و علاقه وافر او به تحصیل سبب شد راه حوزه مشهد را در پیش گیرد و به مرور در مباحث فقه و اصول عمیق شود. در سال ۱۳۲۸ هجری قمری با عزم جدی برای تعمیق دانش فقهی و اصولی به نجف هجرت کرد. در مسیر نجف مدتی کوتاه نیز در سامرا توقف داشت تا از محضر علمای بزرگ آن سامان بهره‌مند شود.
اساتید آیت‌الله شاهرودی از برجسته‌ترین شخصیت‌های حوزوی زمان خود بودند؛ آخوند خراسانی، میرزا نائینی و آقا ضیاءالدین عراقی از جمله استادانی بودند که بیشترین تأثیر را در شکل‌گیری اندیشه و فقه عملی ایشان داشتند. شاگردان و هم‌عصران ایشان او را به عنوان عالمی با اخلاق و فقیهی آگاه و متبحر می‌شناختند. نکته‌ای که در میان استادان وی مورد تأکید بود لقب «ذوالشهادتین» بود؛ عنوانی که نشان‌دهنده ارادت و احترام خاص به شخصیت علمی و اخلاقی وی است.
فعالیت‌های علمی و تدریسی
آیت‌الله شاهرودی پس از درگذشت مرحوم نائینی تدریس در درس خارج فقه را آغاز کرد و پس از وفات سید ابوالحسن اصفهانی به مرجعیت فقهی رسید. پس از آیت‌الله بروجردی و حکیم حوزه علمیه تحت هدایت او فراگیرتر شد و حضور وی در نجف و دیگر مراکز حوزوی تاثیرات عمیقی بر ارتقاء سطح علمی و معنوی طلاب گذاشت.
تدریس و هدایت علمی آیت‌الله شاهرودی نه تنها محدود به نجف نبود؛ بلکه آثار و آموزه‌های ایشان در حوزه‌های علمیه دیگر نقاط ایران و جهان اسلام نیز بازتاب داشت. شاگردان بسیاری از محضر ایشان بهره برده و خود به مرجعیت علمی و اخلاقی رسیدند.
خدمات اجتماعی و فرهنگی
یکی از ویژگی‌های برجسته زندگی آیت‌الله شاهرودی اهتمام به توسعه و تقویت زیرساخت‌های دینی و اجتماعی بود. ایشان در شهرهای مختلف ایران از جمله بجنورد، طیبات، کلاله، رامیان، جاجرم، زاهدان و رشت و همچنین در افغانستان و نجف اقدام به احداث مساجد و حسینیه‌ها کرد. این اقدامات علاوه بر ارتقای سطح فرهنگی و دینی زمینه‌ساز انسجام و تقویت هویت اسلامی در میان مردم شد.
وی همچنین مدرسه‌ها و آموزشگاه‌های دینی را تأسیس کرد و شهرکی ویژه طلاب در نجف احداث نمود تا فضای مناسبی برای تحصیل و زندگی طلاب فراهم گردد. توجه به تربیت طلاب، حمایت از تحصیل و فراهم کردن امکانات آموزشی از نکات بارز مدیریت و نگاه آینده‌نگرانه ایشان بود.
از دیگر اقدامات مهم آیت‌الله شاهرودی، رونق دادن پیاده‌روی اربعین حسینی بود. گفته شده است که وی حدود ۲۶۰ بار مسیر کربلا را پیاده طی کرده است. این حرکت فرهنگی و دینی نه تنها نشان‌دهنده عشق و ارادت وی به اهل بیت علیهم‌السلام بود بلکه الگویی برای تداوم سنت پیاده‌روی اربعین در میان شیعیان شد.
همچنین تأسیس بعثه حج برای اولین بار در سال ۱۳۴۶ شمسی از دیگر اقدامات اثرگذار ایشان بود که خدمت بزرگی به زائران بیت‌الله الحرام و توسعه خدمات دینی و اجتماعی به شمار می‌آید. ایشان همچنین فاجعه فیضیه را محکوم کرد و ضمن حفظ عزت حوزه‌های علمیه، از مظلومیت طلاب و علما دفاع نمود.
شخصیت اخلاقی و سیره فردی
آیت‌الله شاهرودی علاوه بر دانش و مرجعیت به اخلاق و سیره فردی اهمیت ویژه‌ای می‌داد. تواضع، ساده‌زیستی، زهد و تقوا از ویژگی‌های بارز اخلاقی ایشان بود. وی از ریا و خودنمایی به شدت پرهیز داشت و حتی در منزل استیجاری زندگی می‌کرد. جمعی از علاقه‌مندانش برای خرید منزل برای ایشان اقدام کردند اما وی مبلغ را به مصرف حوزه‌های علمیه عراق رساند تا زمینه تحصیل و آموزش طلاب فراهم شود.
آیت‌الله شاهرودی همچنین مؤلف کتاب ارزشمند «معجم رجال الفکر والأدب» بود که نشان‌دهنده اهتمام وی به مستندسازی دانش و ادبیات اسلامی و تلاش برای حفظ میراث علمی و فرهنگی شیعه است. این اثر همچنان به عنوان مرجع و منبع مهم در حوزه مطالعات رجال و اندیشه اسلامی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خانواده و شاگردان
از دیگر نکات برجسته زندگی آیت‌الله شاهرودی تربیت فرزندان مجتهد و عالم بود. وی دارای سه پسر مجتهد بود که یکی از آنان آیت‌الله سیدمحمد شاهرودی از مراجع تقلید در قم است. این امر نشان‌دهنده استمرار خط علمی و اخلاقی ایشان در نسل بعد و تأثیرگذاری بلندمدت بر حوزه علمیه و جامعه دینی است.
رحلت و یادبود
آیت‌الله العظمی سیدمحمود حسینی شاهرودی در ۱۵ شهریور ۱۳۵۳ دار فانی را وداع گفت و در حرم امیرالمؤمنین علیه‌السلام به خاک سپرده شد؛ جایی که همواره یاد و خاطره ایشان را زنده نگه داشته است. حضور ایشان در حرم علوی بیانگر جایگاه والای علمی و معنوی وی در میان شیعیان و ارادتمندان اهل بیت علیهم‌السلام بود.
در سال ۱۴۰۰ به مناسبت بزرگداشت این عالم برجسته کنگره‌ای با عنوان «عالم ذوالشهادتین» در مشهد، قم، نجف و شاهرود برگزار شد. این مراسم‌ها نه تنها یاد و خاطره ایشان را زنده کرد بلکه نسل جدید طلاب و علاقه‌مندان را با سیره علمی و اخلاقی ایشان آشنا نمود و الگویی برای تعمیق علوم دینی و حفظ ارزش‌های اسلامی ارائه داد.
جمع‌بندی
زندگی آیت‌الله العظمی سیدمحمود حسینی شاهرودی نمونه‌ای کامل از تلفیق علم، اخلاق و خدمت به جامعه است. ایشان با تواضع، زهد و تقوا، توانست جایگاه والایی در حوزه‌های علمیه پیدا کند و به عنوان مرجع علمی و اخلاقی شناخته شود. فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و آموزشی ایشان، از احداث مدارس و حسینیه‌ها تا ترویج پیاده‌روی اربعین و تأسیس بعثه حج بیانگر نگاه جامع و آینده‌نگرانه وی است.
آیت‌الله شاهرودی الگویی برای طلاب و فضلاست؛ کسی که علم را با اخلاق و عمل همراه کرد و خدمات خود را در جهت تقویت جامعه اسلامی و ارتقای سطح علمی و فرهنگی امت ارائه داد. یاد و خاطره ایشان، همواره چراغ راهی برای نسل‌های بعدی علمای شیعه و حوزوی خواهد بود و استمرار این مسیر علمی و اخلاقی تضمین‌کننده تعالی و پویایی حوزه‌های علمیه و جامعه دینی است.
ارسال نظرات