تجربه‌نگاری مدیریتی
در عصر پیچیدگی‌های حکمرانی، تجربه‌نگاری مدیریتی به‌مثابه «حافظه راهبردی» نقشی حیاتی در ارتقای کارآمدی، جلوگیری از تکرار خطاها و تسریع یادگیری نهادی ایفا می‌کند.
به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه‌السلام در نامه ۵۳ نهج‌البلاغه، یکی از دقیق ترین توصیه‌های مدیریتی خود را در این زمینه به مالک اشتر ارائه می‌دهند. ایشان تجربه‌نگاری را فراتر از یک فضیلت اخلاقی، وظیفه‌ای شرعی و مدیریتی می‌دانند:
«والواجبُ عليك أن تتذكَّرَ ما مضى لمن تقدَّمَك من حكومة عادلة، أو سُنّةٍ فاضلة، أو أثرٍ عن نبينا صلى الله عليه وآله، أو فريضةٍ في كتاب الله، فتقتدي بما شاهدتَ مما عملنا [به] فيها.»
ترجمه: بر تو واجب است آنچه از حکومت‌های عادلانه پیش از تو گذشته، یا سنت‌های نیکو، یا آثار پیامبرمان (صلى الله عليه وآله)، یا واجباتی که در کتاب خدا آمده است را به یاد آوری و به آنچه از ما دیده‌ای، اقتدا کنی.
در این فراز، امام علیه‌السلام بنیان نظری و عملی تجربه‌نگاری را ترسیم می‌کنند. ایشان مالک را به بهره‌گیری از تجارب پیشینیان فرا می‌خوانند و تأکید می‌نمایند که تجربه‌های حکومتی و سنت‌های نیکو تنها برای دانستن نیست، بلکه باید به الگوگیری عملی و تصمیم‌سازی منجر شود.
تجربه‌نگاری در فرمان حکومتی امیرالمؤمنین علیه‌السلام
امام علی علیه‌السلام، تجربه‌نگاری را در چهار سطح بنیادین توصیه می‌فرمایند:
مطالعه حکومت‌های عادلانه پیشین؛
اقتدا به سنت‌های فاضله؛
بهره‌گیری از آثار پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله؛
رجوع به فرائض الهی در قرآن کریم.
این چهار منبع، ستون‌های حافظه راهبردی حکمرانی‌اند. تجربه‌نگاری در این چارچوب، افزون بر فعال‌سازی حافظه تاریخی، عقلانیت دینی را در تصمیم‌سازی نهادینه می‌سازد. امام علیه‌السلام با تعبیر «بِما شاهَدتَ مِمّا عَمِلْنا»، مالک را به مشاهده، تحلیل و اقتدا به رفتارهای مدیریتی ولایی فرا می‌خوانند؛
یعنی تجربه‌نگاری باید به کنش، اصلاح و سیاست‌گذاری منتهی گردد، نه آن‌که به سطح آرشیو و خاطره‌نویسی محدود بماند.
توصیه‌های راهبردی برای جمهوری اسلامی ایران
برای تحقق تجربه‌نگاری مدیریتی در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، مجموعه‌ای از اقدامات راهبردی ضروری است که باید در سه سطح سیاست‌گذاری، ساختاری و فرهنگی دنبال شود:
۱. نهادسازی برای تجربه‌نگاری
ایجاد نهادهای رسمی تجربه‌نگاری در دستگاه‌های اجرایی و مراکز تصمیم‌سازی ضروری است. این نهادها باید تجارب مدیران، پروژه‌ها، بحران‌ها و سیاست‌ها را به‌صورت نظام‌مند ثبت، تحلیل و منتشر کنند. تجربه‌های دوران دفاع مقدس، سازندگی، مقابله با تحریم‌ها و مدیریت بحران‌ها وپرونده های ویژه مثل ده سال پرونده مذاکرات هسته ای ( برنامه جامع اقدام مشترک ) وتجاوز ۱۲ روزه رژیم صهیونی وپاسخ سنگین موشکی جمهوری اسلامی ایران و اتحاد مقدس ملت ایران و کارامدی ولایت فقیه ؛ عوامل پیروزی قاطع ملت مقاوم ایران ؛ منابعی غنی برای یادگیری نهادی‌اند که باید در حافظه تاریخی ملت ایران ثبت شود وتجربه های بدست امده از سطح افراد ونهادها به برنامه ملی قابل اقدام بر اساس تجربه تبدیل شود.
۲. نهادینه‌سازی فرهنگ تجربه‌نگاری
فرهنگ تجربه‌نگاری باید به‌عنوان یک فضیلت مدیریتی و شاخص ارزیابی عملکرد شناخته شود. مدیران باید تشویق شوند تجارب خود را روایت کنند، از شکست‌ها عبرت بگیرند و موفقیت‌ها را بازتولید نمایند. این فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها، آموزش‌های ضمن خدمت و الگوسازی از سیره امام خمینی رضوان‌الله‌تعالی‌علیه و رهبر معظم انقلاب اسلامی مدظله‌العالی تحقق‌پذیر است.
۳. آموزش روایت‌نگاری و انتقال دانش ضمنی
در نظام تربیت مدیران، باید آموزش روایت‌نگاری، تحلیل تجربه و انتقال دانش ضمنی گنجانده شود. مدیران جوان باید بیاموزند چگونه تجربه را مستند کنند، از آن درس بگیرند، و آن را در تصمیمات آینده به کار بندند.
۴. پیوند تجربه‌نگاری با سیاست‌گذاری عمومی
برنامه‌های کلان کشور مانند اسناد راهبردی و برنامه‌های پنج‌ساله باید بر پایه تجارب گذشته طراحی شوند. بدین‌سان حافظه مدیریتی کشور به منبعی برای سیاست‌گذاری عقلانی و مستمر تبدیل می‌شود.
۵. پیوند تجربه‌نگاری با حکمرانی دینی
سیره مدیریتی اهل‌بیت علیهم‌السلام، آثار نبوی و سنت‌های الهی، منابعی بی‌بدیل برای طراحی الگوهای حکمرانی‌اند. تجربه‌نگاری در این چارچوب، عقلانیت دینی را با کارآمدی اجرایی تلفیق کرده و مسیر تحقق عدالت، شفافیت و پاسخگویی را هموار می‌سازد.
تجربه‌نگاری؛ مسیر عبور از آزمون و خطا
تجربه‌نگاری ابزاری برای یادگیری و ارتقای حکمرانی کارآمد است. با اقتدا به سیره و توصیه‌های حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام در این باب، می‌توان چرخه یادگیری نهادی را فعال کرد، حافظه راهبردی نظام اسلامی را تقویت نمود و مسیرهای موفقیت را بازتولید کرد.
جمهوری اسلامی ایران با بهره‌گیری از این ظرفیت می‌تواند حکمرانی خود را به‌سوی عقلانیت، عدالت، پیشرفت و کارآمدی سوق دهد و از آزمون و خطاهای پرهزینه عبور کند.
تجربه‌نگاری، حافظه زنده‌ی تمدن اسلامی و تجلی عقلانیت ولایی در حکمرانی است. آن‌گاه که تجربه‌ها به اندیشه و عمل بدل شوند، جامعه اسلامی به بلوغ مدیریتی و تمدنی نزدیک‌تر می‌گردد.
تأکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی بر تجربه نگاری :
«مهم‌ترین کار این است که این حوادث مهم .....در حافظه‌ی تاریخی ملت ایران ثبت بشود.»(۱۴۰۲/۰۹/۱۵)
«صفحه‌ی جنگ، صفحه‌ی هشت سال تجربه پیش روی ما گشوده است؛ نگاه کنید، ببینید، بازنگری کنید... باید درس بگیریم از آنچه گذشته است."(۱۵/۱۱/۱۳۶۸)
(لَقَدْ كَانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْبَابِ مَا كَانَ حَدِيثًا يُفْتَرَى وَلَكِنْ تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَتَفْصِيلَ كُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ) (سوره یوسف١١١)
۲۵/ ۷/ ۱۴۰۴
عباس کعبی
ارسال نظرات