61درصد ناشران ایران فقط پروانه نشر دارند؛ بدون حتی یک کتاب!

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا،گزارش اخیر مرکز آمار ایران از وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران که چندی پیش منتشر شده، به وضعیت بازار نشر طی هشت سال گذشته (1403 ـ 1396) پرداخته است.

رشد عناوین، کاهش شمارگان

براساس آمار منتشرشده در این گزارش، تعداد عناوین کتاب‌های منتشرشده در بازه زمانی 1396 تا 1403، روند صعودی داشته است؛ به‌طوری که از 99 هزار و 155 عنوان در سال 1396 به 116 هزار و 654 عنوان رسیده است؛ یعنی 17.65 درصد رشد.

افزایش تعداد عناوین کتاب همواره یکی از نکات پررنگ در گزارش مدیران در دهه‌های مختلف بوده است؛ هرچند این موضوع نشان‌دهنده رنگارنگی بازار نشر است، اما بسیاری از کارشناسان و فعالان این بازار بر این باورند که میزان شمارگان، سنجش بهتری برای ارزیابی حوزه نشر است؛ موضوعی که در سال‌های گذشته روند کاهشی داشته و همواره به‌عنوان یکی از دغدغه‌های اهل فرهنگ مطرح بوده است.

گزارش مرکز آمار نیز حکایت از کاهش 25.36درصدی شمارگان در بازه مورد نظر دارد. افزایش قیمت کتاب زیر سایه افزایش ملزومات چاپ از جمله کاغذ، کاهش سهم کتاب از سبد خانوار تحت تأثیر تورم و اوضاع اقتصادی از جمله دلایلی است که فعالان نشر از آن با عنوان عوامل تأثیرگذار بر شمارگان کتاب یاد می‌کنند.

ناشران خاموش بازار نشر

بخشی از این گزارش به تعداد ناشران فعال در بازار نشر اشاره دارد. طی دهه‌های اخیر به‌دلایل مختلف از جمله استفاده از کاغذ یارانه‌ای، بهره‌مندی از تسهیلات بانکی، استفاده از مشوق‌های دولتی و... برخی از افراد اقدام به دریافت پروانه نشر کرده‌ اما خروجی برای بازار نداشته‌ و نقشی در عرصه فرهنگ کشور ایفا نکرده‌اند.

براساس آمار منتشرشده در این گزارش، در سال 1403 از 12 هزار و 992 نفری که پروانه نشر دارند، تعداد هشت هزار و 26 ناشر غیرفعال‌اند؛ به‌عبارت دیگر بیش از 61 درصد از افراد دارای پروانه نشر، کوچک‌ترین سهمی از تولید محتوا در فضای فرهنگی ندارند.

افزایش تعداد ناشران غیرفعال از سال‌های پایانی دهه 80 شروع شد و در دهه 90 با رشد عجیبی ادامه داشت؛ به‌طوری که در سال 1396، از 15 هزار و 222 ناشری که پروانه نشر داشتند، تعداد 10 هزار و 916 ناشر غیرفعال‌ بودند، این میزان در سال 1397، به 14 هزار و 864 ناشر غیرفعال از 19 هزار و 296 ناشری رسید که پروانه نشر داشتند، این روند هرچند از سال 1399 به این سو کاهشی شده است اما در سال 1403 اندک رشدی را تجربه کرد.

افزایش سهم زنان از بازار نشر

از سوی دیگر، آمارها حکایت از حضور پررنگ‌تر زنان میان ناشران فعال دارد؛ به‌طوری که سهم آنها از 967 نفر در سال 1396، به یک‌هزار و 286 نفر در سال گذشته (1403) رسیده است. براساس این آمار، حضور زنان از سال 1400 به این سو در این عرصه پررنگ‌تر شده است و به‌نظر می‌رسد که سهم آنها از بازار نشر، روند صعودی خواهد داشت، همچنین سهم مردان از طیف ناشران فعال، از سه هزار و 339 نفر در سال 1396، به سه هزار و 680 نفر در سال 1403 رسیده است.

کاهش تعداد اعضای کتابخانه‌های مساجد

بخش دیگر این گزارش، به تعداد کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور و تعداد کتابخانه‌های مساجد می‌پردازد، براین‌اساس، تعداد کتابخانه‌های عمومی در سال 1396، سه هزار و 426 کتابخانه با 41 هزار و 666 عنوان کتاب موجود بوده است که این میزان در سال 1403، به سه هزار و 697 کتابخانه با 52 هزار و 941 عنوان کتاب رسیده است.

براساس این آمار، تعداد کتابخانه‌های مساجد طی هشت سال گذشته روند کاهشی را طی کرده است؛ به‌طوری که از هفت هزار و 288 باب کتابخانه در مساجد در سال 1396، به هفت هزار و 109 کتابخانه در سال 1403 رسیده است، همچنین تعداد اعضای کتابخانه‌های مساجد نیز با کاهش 20.21درصدی همراه بوده و از یک میلیون و 306 هزار و 175 عضو در سال 1396 به یک میلیون و چهل و دو هزار و 233 نفر در سال 1403 رسیده است.