«فارور و بنی‌فارور»؛ زمردهای بکر خلیج فارس در آغوش آبی دریا
جزایر فارور و بنی‌فارور به‌عنوان ۲ زیستگاه منحصربه‌فرد خلیج فارس، نمونه‌ای نادر از طبیعت بکر جنوب ایران به شمار می‌روند؛ جایی که حیات‌وحش در غیاب انسان، چهره‌ای اصیل و بی‌نقص از خود نشان داده است.
میان آب‌های نیلگون خلیج فارس، ۲ جزیره سنگی و آرام، سال‌هاست که در سکوت زندگی می‌کنند؛ فارور و بنی‌فارور، هر ۲ بخشی از قلمرو طبیعی استان هرمزگان‌اند و در میان پهنه‌ای از آب‌های گرم جنوب، همچون نقطه‌ای سبز بر بستر آبی خلیج فارس می‌درخشند.
این جزایر دیدنی گرچه غیرمسکونی‌اند، اما در دل خود جهانی پر از حیات نهفته دارند؛ جایی که پرندگان، پستانداران و گیاهان در غیاب انسان زیستی پایدار یافته‌اند.
فارور جزیره‌ای است با توپوگرافی خاص، متشکل از تپه‌ماهورها و دشت‌های کوچک که سطحی حدود ۲ هزار و ۶۲۰ هکتار را دربر گرفته است؛ از دور، همچون گنبدی از دل دریا سر برآورده و با خطوطی نرم و خاکی‌رنگ در میان آب‌های لاجوردی دیده می‌شود. منابع آبی این جزیره محدود است؛ تنها سه حلقه چاه، آب آشامیدنی پرندگان و جبیرهای ساکن آن را تامین می‌کند.
در سال‌های اخیر، بررسی‌های میدانی نشان داده است که فارور به دلیل قرار گرفتن در مسیر مهاجرت پرندگان، از مهم‌ترین زیستگاه‌های دریایی منطقه به شمار می‌رود؛ در فصل‌های پاییز و زمستان، ده‌ها گونه پرنده مهاجر به این جزیره پناه می‌آورند؛ از پرستوی دریایی گرفته تا عقاب ماهی‌گیر که بر فراز صخره‌های مرتفع آشیانه می‌سازد.
در دامنه جنوبی جزیره، جبیرها آزادانه می‌چرند، این آهوهای سبک‌پا که سال‌ها پیش در جزیره رهاسازی شدند، به تنها پستانداران بومی فارور تبدیل شده‌اند؛ جمعیت آن‌ها با گذر زمان و به‌واسطه شرایط مساعد طبیعی افزایش پیدا است.
پناهگاه طبیعی در مسیر مهاجرت پرندگان مهاجر خلیج فارس
اگرچه فارور از سکونت انسانی خالی است، اما حیات در آن جاری است. گونه‌های گوناگون پرندگان بومی مانند «بلبل خرما، پری شاهرخ، دلیجه، سنک چشم، زرده‌پر، سرزیتونی، چک‌چک و غراب گردن‌قهوه‌ای» در جای‌جای جزیره دیده می‌شوند. آسمان فارور پر از حرکت و صدای بال‌هاست، و ساحل‌هایش محل استراحت و لانه‌سازی پرندگان مهاجر در فصل‌های سرد سال است.
از دیدگاه زیست‌محیطی، این جزیره به دلیل موقعیت جغرافیایی و تنوع گونه‌ای، در فهرست مناطق حساس اکولوژیک قرار دارد. ارزش آن نه‌فقط در حیات‌وحش، بلکه در ویژگی‌های زمین‌شناسی و اقلیمی نیز قابل‌توجه است.
اقلیم فارور گرم و مرطوب است، میانگین دمای سالانه بین ۲۶ تا ۲۸ درجه سانتی‌گراد متغیر است و در تابستان گاهی به بیش از ۴۵ درجه می‌رسد. زمستان‌ها نیز هرگز سرمای زیر ۱۰ درجه را تجربه نمی‌کند.
بارش سالانه آن به طور میانگین ۲۰۰ میلی‌متر است که تقریبا همه در ماه‌های زمستان اتفاق می‌افتد.
پوشش گیاهی جزیره هرچند محدود، اما سازگار با شرایط سخت اقلیمی است؛ گونه‌هایی همچون «آکاسیا، کُنار و کَهور» بیشترین حضور را دارند و در برخی دره‌ها تراکم بیشتری از درختان دیده می‌شود.
در برخی نقاط، درخت بومی «لول یا لور» یا همان انجیر معابد نیز روییده که نشانه‌ای از پایداری طبیعی در بستر کم‌عمق خاک جزیره است.
با وجود ظرفیت‌های بالای زیست‌محیطی و مناظر چشم‌نواز، جزیره فارور هنوز از دید گردشگران و پژوهشگران دور مانده است؛نبود زیرساخت‌های اقامتی، مسیرهای دسترسی ایمن و معرفی رسانه‌ای، موجب شده این جزیره در سایه بماند.
فارور به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در مسیر مهاجرت پرندگان از شمال به جنوب قرار دارد؛ در روزهای پاییزی، هزاران پرنده بر فراز جزیره دیده می‌شوند که پس از طی مسیرهای طولانی از سیبری یا شمال ایران، در این نقطه فرود می‌آیند تا تجدید قوا کنند.
سواحل جنوبی جزیره با ماسه‌های نرم و صخره‌های مرجانی، محل فرود و لانه‌سازی پرستوهای دریایی است، در بخش‌های مرتفع‌تر، عقاب ماهی‌گیر آشیانه‌اش را می‌سازد و از فراز صخره‌ها بر آب‌های آرام خلیج نظارت می‌کند. این هماهنگی میان گونه‌ها، جزیره را به پناهگاهی طبیعی و بی‌رقیب در منطقه تبدیل کرده است.
با وجود ظرفیت‌های بالای زیست‌محیطی و مناظر چشم‌نواز، جزیره فارور هنوز از دید گردشگران و پژوهشگران دور مانده است؛ نبود زیرساخت‌های اقامتی، مسیرهای دسترسی ایمن و معرفی رسانه‌ای، موجب شده این جزیره در سایه بماند.
فارور می‌تواند به‌عنوان یک مقصد مطالعاتی برای دانشجویان، پرنده‌شناسان و علاقه‌مندان محیط زیست مطرح شود؛ توسعه گردشگری علمی و مسئولانه در آن، علاوه بر ارتقای آگاهی عمومی درباره اکوسیستم‌های جزیره‌ای، به حفاظت بهتر از زیستگاه‌ها نیز کمک خواهد کرد.
بنی‌فارور جزیره‌ای کوچک اما پررمز و راز
در نزدیکی فارور، جزیره‌ای دیگر آرام گرفته است به نام بنی فارور؛ «بنی‌فارور» یا «فارور کوچک» که در نقشه جغرافیایی خلیج فارس، همچون نقطه‌ای ظریف اما تاثیرگذار دیده می‌شود، مساحت آن حدود ۱.۵ کیلومتر مربع است و در ۵۵ کیلومتری جزیره کیش و ۴۴ مایلی بندرلنگه قرار دارد.
بنی‌فارور، برخلاف اندازه کوچک خود، از نظر موقعیت طبیعی و اهمیت زیست‌محیطی بسیار ارزشمند است؛ این جزیره در مسیر پرندگان مهاجر دریایی قرار دارد و به همین دلیل هر سال میزبان گونه‌های متنوعی از پرندگان بومی و عبوری است.
اگرچه امروز بنی‌فارور غیرمسکونی است، اما نشانه‌های زندگی انسانی در آن دیده می‌شود؛ بقایای ساختمان‌های سنگی، دیوارهای نیمه‌فرو ریخته، و چاه‌های کم‌عمقی که زمانی آب آشامیدنی ساکنان را تامین می‌کرد.
چراغ دریایی قدیمی در ضلع جنوبی جزیره هنوز پابرجاست و در روزهای صاف، از کیلومترها دورتر دیده می‌شود.
این جزیره از شمال به جزیره سیری، از جنوب‌شرق به بوموسی و از شمال‌غرب به بندرلنگه محدود می‌شود و به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، در گذشته نقشی مهم در مسیر دریانوردی خلیج فارس داشته است.
اگرچه امروز بنی‌فارور غیرمسکونی است، اما نشانه‌های زندگی انسانی در آن دیده می‌شود؛ بقایای ساختمان‌های سنگی، دیوارهای نیمه‌فرو ریخته، و چاه‌های کم‌عمقی که زمانی آب آشامیدنی ساکنان را تامین می‌کرد.
پوشش گیاهی بنی‌فارور، مانند فارور، از گونه‌های شورپسند و مقاوم به خشکی تشکیل شده است؛ نبود منابع آبی دائمی سبب شده گیاهان تنها در فصل‌های مرطوب‌تر رشد کنند.
سواحل جزیره، به‌ویژه در ضلع شمالی و غربی، زیستگاه امنی برای پرندگان دریایی و لاک‌پشت‌های تخم‌گذار به شمار می‌رود؛ در بازدیدهای اخیر، گونه‌هایی از پرستوهای دریایی، کاکایی‌ها و حواصیل‌ها در اطراف جزیره مشاهده شده‌اند.
فارور و بنی‌فارور در کنار جزایری چون «شیدور و نخیلو»، بخشی از شبکه طبیعی ارزشمندی هستند که در حفاظت از تنوع زیستی خلیج فارس نقشی کلیدی دارند.
این جزایر، زیستگاه‌هایی بکر و دست‌نخورده‌اند که نمونه‌ای از توازن میان خشکی و دریا را در جنوب ایران به نمایش می‌گذارند.
شناخت و معرفی علمی این مناطق، گامی مهم برای برنامه‌ریزی حفاظتی است؛ ایجاد مسیرهای پژوهشی، پایگاه‌های زیست‌محیطی و آموزش گردشگری پایدار می‌تواند به تداوم حیات در این جزایر کمک کند.
حفاظت از این مناطق نه‌تنها به معنای صیانت از پرندگان و گیاهان است، بلکه حفظ بخشی از هویت طبیعی خلیج فارس به شمار می‌رود؛ جایی که هنوز سکوت، حیات و توازن در کنار هم زیست می‌کنند.
استان هرمزگان با دارابودن بیش از هزار و ۵۰۰ کیلومتر نوار ساحلی (با احتساب جزایر) و ۱۴ جزیره راهبردی، یکی از مقاصد گردشگری در کشور است.
منبع: خبرگزاری ایرنا
ارسال نظرات