فضای مجازی با عوارض واقعی؛ کودکانی که بیشتر از همیشه نیاز به مراقبت دارند

فضای مجازی با گسترش روزافزون خود، تأثیرات عمیقی بر زندگی کودکان و نوجوانان گذاشته است. کودکان با استفاده زیاد از گوشی‌های تلفن و امثال آن به نوعی به این وسایل اعتیاد پیدا کرده و درهرجا و مکانی از والدین خود می‌خواهند که گوشی و تبلت خود را در اختیار آنها قرار دهند که در نهایت به تنش بین والدین و فرزندان ختم می‌شود.

پیشتر علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت استفاده زیاد از فضای مجازی  را موجب اختلال خواب و پرخاشگری دانست و بیان کرد: سن ابتلا به دیابت، فشار خون و بیماری‌های متابولیک کاهش یافته و حتی دختران ۱۲ تا ۱۳ ساله هم درگیر می‌شوند.

اعتیاد به فضای مجازی سبب شده دیرخوابی رو به افزایش باشد که باعث بی‌قراری، اختلال رشد قد، مقاومت به انسولین و بیماری‌های متابولیک می‌شود.

لزوم تنظیم زمان استفاده کودکان از اینترنت 

مریم صارم پور روانشناس در تشریح این موضوع و عوارض فضای مجازی برای کودکان در گفت‌وگو با میزان با بیان اینکه استفاده مفرط از این فضا منجر به اختلالات خواب در کودکان می‌شود گفت: فریبندگی نور آبی صفحات نمایش و محتوای جذاب می‌تواند ساعات خواب را به تعویق بیاندازد و کیفیت خواب را کاهش دهد. عدم خواب کافی نه تنها تأثیر منفی بر توانایی تمرکز و یادگیری می‌گذارد، بلکه می‌تواند منجر به افزایش خستگی و اضطراب در کودکان شود.

این کارشناسان به افزایش احتمال ابتلا به مشکلات روانی ناشی از فضای مجازی اشاره و تاکید کرد: کودکان و نوجوانانی که در معرض محتوای توهین‌آمیز یا زورگویی‌های آنلاین قرار دارند، ممکن است با اضطراب، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس رو‌به‌رو شوند. همچنین، مقایسه‌های اجتماعی که به طور مکرر در فضای مجازی انجام می‌شود، می‌تواند به احساس ناکافی بودن و بدبینی نسبت به خود منجر شوند.

وی بهترین رویکرد را برای مقابله با این چالش‌ها را تنظیم زمان مصرف اینترنت دانست و تاکید کرد: ایجاد قوانین و چارچوب‌های مشخص برای استفاده از فضای مجازی، تنظیم زمان مصرف اینترنت و تشویق به فعالیت‌های فیزیکی و اجتماعی باید در اولویت قرار گیرد. والدین نیز باید با فرزندان خود در مورد استفاده از اینترنت گفت‌و‌گو و آنها را به سمت محتوای آموزشی و مثبت هدایت کنند.

صارم پور تاکید کرد: در نهایت، استفاده معقول و متوازن از فضای مجازی می‌تواند به ارتقای مهارت‌های اجتماعی و سلامت روانی کودکان کمک کند. توجه به این مسائل نه تنها نیازمند همکاری والدین، معلمین و متخصصین بهداشت است، بلکه باید در برنامه‌های آموزشی و فرهنگی نیز مورد توجه قرار گیرد تا نسل آینده سالم‌تر و توانمندتری پرورش یابد.

تاثیر فضای مجازی بر ارتباطات انسانی و رفتار اجتماعی

امان الله قرایی مقدم، آسیب‌شناس و استاد دانشگاه نیز در گفت‌و‌گو با میزان درباره تحلیل پیامد‌های فضای مجازی بر نسل جوان ایران و تأثیر آن بر هویت ملی و فرهنگی گفت: فضای مجازی می‌تواند ارتباطات انسانی را تحت تأثیر قرار دهد. در حالی که این فضا امکان برقراری ارتباط با دوستان و همسالان را فراهم می‌کند، در عوض می‌تواند منجر به کاهش تعاملات اجتماعی واقعی و احساس تنهایی شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که کودکان فعال در فضای مجازی ممکن است با مشکلاتی نظیر اختلالات در رفتار‌های اجتماعی و افزایش سطح پرخاشگری مواجه شوند. این به این معناست که تأثیرات منفی مرتبط با تعاملات مجازی می‌تواند به نگرانی‌های جدی در زمینه ایجاد مهارت‌های اجتماعی منجر شود و زمینه بروز ارزش‌های نامناسب که با ارزش‌ها و فرهنگ غنی ما همخوانی ندارد را فراهم کند.

قرایی مقدم با هشدار درباره تضعیف پیوند‌های اجتماعی بیان کرد: فضای مجازی علاوه کارکرد‌هایی مثبت مثل رشد فکری و شکوفایی در مواردی همگرایی در جامعه از بین می‌برد؛ و زمینه دوری افراد را فراهم می‌کند چنان که امروز در شهر‌های بزرگ جامعه می‌بینید، افراد هم در درون خانواده و هم در بیرون از خانواده از یکدیگر دور شدند؛ یعنی فرزندان با هم صحبت نمی‌کنند، نه با هم درد دل می‌کنند، نه از حال هم با خبرند. این یکی از پدیده‌های شومی‌ست که فضای مجازی به وجود آورده و تفرق‌گرایی را افزایش داده و افراد را نسبت به یکدیگر بی‌تفاوت کرده است. این تأثیر موجب فروپاشی فرهنگی و بی‌تفاوتی افراد نسبت به یکدیگر می‌شود.

این استاد دانشگاه با بیان نظریه‌های فرهنگی غربی به راه‌حل تقویت هویت ملی از طریق آموزش اشاره و اظهار کرد: تقویت هویت ملی و فرهنگ ملی باید از ابتدای کودکی در ذهن افراد جای گذاری شود بنابراین باید در کتاب‌های درسی و... به شناسایی میراث فرهنگی ملی مان بپردازیم؛ باید توجه داشت که نمی‌توانیم فضای مجازی را نادیده بگیریم و باید به سوی تقویت هویت ملی و فرهنگی خود برویم. پس باید برنامه‌ریزی درسی و آموزشی برای شناسایی و ترویج میراث فرهنگی و هویت ملی و فرهنگی را درکتاب‌های درسی لحاظ و نوجوانان را با ارزش‌های فرهنگی خود آشنا کنیم.

قرایی مقدم تاکید کرد: باید به نسل جدید یاد بدهیم که چگونه از این فضای گسترده استفاده مؤثر کند تا ارزش‌های ملی و فرهنگی خود را از دست ندهند. فضای مجازی، در عین حال که می‌تواند منبع اطلاعات باشد، ولی باید با دقت مدیریت شود تا هویت ملی تحت‌الشعاع فرهنگ‌های بیگانه قرار نگیرد.