گلستان پشت سد بحران جمعیتی/ ازدواج و فرزندآوری قربانی سیاست‌های ناکارآمد نظام سلامت شد!
گلستان پشت سد بحران جمعیتی گرفتار شده است و روند ازدواج و فرزندآوری در این استان قربانی سیاست‌های ناکارآمد و نیم‌بند نظام سلامت شده است.
در سپهر سیاست‌گذاری سلامت جامعه، سلامت خانواده به‌مثابه ستون فقرات توسعه پایدار شناخته می‌شود؛ مفهومی چندبعدی که فراتر از شاخص‌های درمانی صرف، بر بنیان‌های روانی، اجتماعی و آموزشی استوار است. در استان گلستان، این مفهوم با اجرای طرحی جامع و پیشرو، از قلمرو نظریه‌پردازی به عرصه عمل گام نهاده است، برنامه‌ای که نه یک اقدام مقطعی، بلکه یک زنجیره کامل حمایتی است که جسورانه مسیر پیچیده از تصمیم برای ازدواج تا تجربه فرزندآوری سالم را به‌طور نظام‌مند پوشش می‌دهد.
این طرح با درکی عمیق از چالش‌های روز جامعه، از جمله دغدغه‌های فزاینده جوانان برای تشکیل خانواده، گرایش به سزارین‌های غیرضروری با نرخ گاه تا 80 درصد و موانع فرهنگی و اقتصادی فراروی فرزندآوری، طراحی و اجرا شده است. هسته مرکزی این برنامه، گذار از درمان‌محوری به آموزش‌محوری و پیشگیری‌بنیان است. این دگرگونی بنیادین در نگرش، در عمل با ارائه 600 کلاس استاندارد و رایگان مشاوره ازدواج به منصه ظهور می‌رسد؛ تلاشی نظام‌مند برای بنیان‌نهادن ساختاری استوار برای زندگی مشترک پیش از رویارویی با چالش‌های آتی است.
در این طرح هوشمند، تداوم حمایت، نکته کلیدی و متمایزکننده است. برنامه تنها به آموزش‌های اولیه بسنده نمی‌کند و با طراحی مراقبت‌های پیش از بارداری به‌عنوان حلقه دوم، مرحله فرزندآوری را از یک رویداد تصادفی به انتخابی آگاهانه و سلامت‌محور تبدیل می‌کند، سپس با تجهیز 110 مرکز از مجموع 157 مرکز سلامت استان به کلاس‌های آمادگی زایمان، و دستیابی به موفقیتی چشمگیر یعنی کاهش 10درصدی تمایل به سزارین، کارایی خود را در عمل به نمایش می‌گذارد.
این مدل جامع، با پوشش حداکثری و رایگان‌سازی خدمات، نه‌تنها در پی ارتقای شاخص‌های سلامت مادر و کودک است، بلکه با کاستن از دغدغه‌های مالی و روانی خانواده‌ها، به سیاست‌های کلان جمعیتی نیز پاسخی عملی می‌دهد، در همین زمینه با مهدی صداقت، معاون مرکز بهداشت استان گلستان گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:
موضوع سلامت خانواده و فرزندآوری از دغدغه‌های اصلی جامعه و سیاست‌گذاران است، گفته می‌شود استان گلستان برنامه‌ای جامع و چندمرحله‌ای را در این زمینه کلید زده است، درباره چرایی اجرای این طرح بگویید.
صداقت: با تشکر از شما بابت پیگیری این موضوع مهم. ببینید، هدف ما ایجاد یک زنجیره کامل حمایتی است که بتواند خانواده‌ها را از اولین قدم، یعنی تصمیم برای ازدواج، تا دوران پس از تولد فرزند همراهی کند. ما معتقدیم سلامت خانواده یک شاخص چندبعدی است و نمی‌توان آن را فقط با خدمات درمانی محض تضمین کرد، بنابراین، برنامه ما بر پایه آموزش، پیشگیری و ارائه خدمات استاندارد به همه اقشار جامعه بنا شده است تا بستری فراهم شود که جوانان با آرامش و آگاهی بیشتری درباره تشکیل خانواده و فرزندآوری تصمیم بگیرند.
بسیار عالی. اگر موافق باشید از اولین حلقه این زنجیره شروع کنیم، در مورد کلاس‌های مشاوره ازدواج چه اقدامات مشخصی انجام شده است؟
صداقت: اولین و پایه‌ای‌ترین حلقه، دقیقاً همین کلاس‌هاست. ما در بدو ازدواج، برای زوج‌های جوان، کلاس‌های مشاوره‌ای کاملاً استاندارد و رایگان برگزار می‌کنیم. محتوای این کلاس‌ها بسیار فراتر از یک جلسه ساده است و موضوعاتی مانند روان‌شناسی زندگی مشترک، مهارت‌های ارتباطی و درک متقابل، مباحث حقوقی و اخلاقی و همچنین آموزش‌های بهداشتی ضروری را پوشش می‌دهد. هدف این است که به جایگاه ساختن یک بستر محکم برای زندگی برسیم.
آیا این کلاس‌ها به‌صورت متمرکز در چند نقطه خاص برگزار می‌شود یا دسترسی به آن برای همه فراهم است؟
صداقت: این یک نکته بسیار مهم است، این خدمات در تمامی شهرهای استان ارائه می‌شود و این‌طور نیست که فقط یک کلاس در مرکز استان داشته باشیم، در زمان حاضر، 600 کلاس استاندارد در سطح استان گلستان فعال است که توسط مربیان تربیت‌شده و دارای گواهی‌نامه اداره می‌شوند. مطالعات داخلی ما، اگرچه هنوز به‌صورت کاملاً منسجم ملی نیست، ولی اثربخشی محسوس این دوره‌ها را در کاهش تنش‌ها و ایجاد درک متقابل نشان داده است.
پس از تشکیل خانواده، نوبت به مرحله بعدی، یعنی تصمیم برای فرزندآوری می‌رسد، برنامه شما برای این مرحله چیست؟
صداقت: حلقه دوم برنامه ما مراقبت‌های پیش از بارداری است. ما به افرادی که قصد دارند در آینده نزدیک باردار شوند، توصیه اکید می‌کنیم که چند ماه قبل از اقدام، تحت این مراقبت‌ها قرار گیرند. در این مرحله، همکاران ماما و پزشک ما در 157 مرکز خدمات جامع سلامت استان، زنان متقاضی را از نظر بیماری‌های جسمی و روانی احتمالی بررسی می‌کنند. یک محور اصلی، جبران کمبود ریزمغذی‌هاست؛ مثلاً تجویز اسید فولیک که کمبود آن در بارداری شایع است.
این مراقبت‌های پیشگیرانه دقیقاً چه مشکلاتی را می‌تواند شناسایی کند؟
صداقت: مثال بزنم، ممکن است فردی اضافه‌وزن قابل‌توجه داشته باشد که باید قبل از بارداری کنترل شود، یا از یک بیماری پنهان مانند فشارخون یا اختلال قلبی ـ عروقی مطلع نباشد، با شناسایی این موارد در مرحله پیش از بارداری، فرصت کافی داریم تا فرد را تحت‌نظر متخصص مربوطه قرار دهیم و زمینه را برای یک بارداری سالم و کم‌دغدغه فراهم کنیم، چون در دوران خود بارداری، امکان برخی مداخلات پزشکی با محدودیت مواجه است.
و زمانی که بارداری محقق شد، چه‌خدماتی ارائه می‌دهید، به‌ویژه در مورد ترویج زایمان طبیعی که این روزها بسیار مورد بحث است؟
صداقت: بله، حلقه اتصال بسیار مهم، کلاس‌های آمادگی برای زایمان است، ما از بین 157 مرکز خدمات جامع سلامت استان، توانسته‌ایم 110 مرکز را به این کلاس‌ها مجهز کنیم. این کلاس‌ها از هفته بیستم بارداری شروع می‌شود و محتوای آموزشی بسیار گسترده‌ای دارد؛ از تکنیک‌های ورزشی مخصوص و تنفسی گرفته تا مراقبت از نوزاد.
آیا این کلاس‌ها فقط برای مادرانی که قصد زایمان طبیعی دارند مفید است؟
صداقت: نه، این‌طور نیست! حضور در این کلاس‌ها برای تمام مادران باردار، صرف‌نظر از نوع زایمان موردنظرشان، آزاد و بسیار مفید است. اگرچه محور آموزش‌ها بر آمادگی برای زایمان طبیعی متمرکز است، اما آموزش‌های مراقبت از نوزاد و سلامت مادر برای همه کاربرد دارد. جالب است بدانید آمارگیری‌های داخلی ما نشان داده است حضور در این کلاس‌ها تأثیرگذاری حدود 10درصدی در کاهش تمایل به سزارین داشته است.
این رقم در استانی که نرخ سزارین در آن گاهی به 80 درصد می‌رسد، بسیار قابل توجه است، آیا شما با سزارین مخالف هستید؟
صداقت: به‌هیچ‌وجه، ما اصلاً نگفتیم سزارین نباید انجام شود، سزارین برای مواردی که ضرورت پزشکی داشته باشد، یک عمل نجات‌بخش است، اما این کلاس‌ها به مادران کمک می‌کند تا با آگاهی و آمادگی بیشتر و نه از روی ترس یا عدم اطلاعات، تصمیم بگیرند، این حق انتخاب آگاهانه است که مهم است.
سؤال مهمی که پیش می‌آید، هزینه این خدمات گسترده است، آیا برای خانواده‌ها بار مالی دارد؟
صداقت: تأکید می‌کنم که این کلاس‌ها همگی رایگان است، حتی اعضای خانواده نیز می‌توانند در برخی برنامه‌ها به‌صورت رایگان مشارکت کنند. در مورد آزمایش‌ها، اگر در بخش خصوصی انجام شود، هزینه خودش را دارد، اما در بخش دولتی برای افرادی که استطاعت مالی ندارند، تمهیداتی اندیشیده شده است تا خدمات ضروری با کمترین هزینه یا رایگان ارائه شود.
و در نهایت، آخرین حلقه این زنجیره که به زوج‌های نابارور می‌پردازد، در این زمینه چه‌اقداماتی صورت گرفته است؟
صداقت: بله، برای زوج‌هایی که پس از یک سال اقدام برای بارداری موفق نمی‌شوند که در تعریف ما نابارور محسوب می‌شوند، برنامه داریم. این افراد در سامانه ثبت‌نام و بر اساس شرایط به سطوح دو و سه مراکز ناباروری معرفی می‌شوند. سطح دو که بیشتر آموزشی و آماده‌سازی است، خوشبختانه برای بسیاری از زوج‌ها پاسخگوست و به نتیجه می‌رسند، برای موارد پیچیده‌تر نیز با وجود مرکز ناباروری در گرگان، امکان ارجاع به سطح سه و مداخلات پیشرفته‌تر فراهم است.
به‌عنوان سؤال پایانی، با توجه به آمار حدود 28 تا 30 هزار تولد سالانه در گلستان، آیا این برنامه‌ها توانسته است بر شاخص‌های کلان سلامت تأثیر بگذارد؟
صداقت: تمامی این خدمات، فرایندهایی زمانبر اما کاملاً ضروری هستند. هدف نهایی ما تنها افزایش تعداد تولدها نیست، بلکه ارتقای سلامت خانواده و ترویج فرزندآوری سالم و آگاهانه است. وقتی زوجی با آموزش کافی ازدواج می‌کنند، بارداری را با سلامت کامل پشت‌سر می‌گذارند و زایمانی کم‌عارضه دارند، در نهایت خانواده‌ای سالم و جامعه‌ای سالم‌تر خواهیم داشت، این یک سرمایه‌گذاری بلندمدت است که نتایج آن را در سال‌های آینده به‌وضوح خواهیم دید.
منبع: تسنیم
ارسال نظرات