بیانیه رهبر انقلاب نقشه راه صد سال آینده حوزه است

همزمان با انتشار بیانیه تحول‌ ساز رهبر معظم انقلاب درباره آینده حوزه علمیه قم، حجت‌الاسلام علی‌اکبر اکرمی امام جمعه سهند و استاد برجسته حوزه و دانشگاه در گفت‌وگویی تفصیلی با خبرنگار خبرگزاری رسا در آذربایجان شرقی،  به بررسی محورهای چهارگانه این بیانیه پرداخت؛ محورهایی که از نگاه او «نه فقط توصیه، بلکه تکلیف تاریخی» برای حوزه است و اگر به‌درستی اجرا شود، می‌تواند نقش حوزه را در شکل‌ دهی تمدن نوین اسلامی احیا کند.

در ادامه می خوانید؛

محور نخست: تحول در آموزش، ساختار و روش‌های علمی حوزه

ضرورت بازنگری سرفصل‌ها

حجت‌الاسلام اکرمی با اشاره به اینکه جهان علمی و زیست‌جهان اجتماعی به‌سرعت در حال تغییر است، گفت: حوزه نمی‌تواند با همان الگوی صد سال پیش به نیازهای امروز پاسخ بدهد مباحث فقه و اصول باید عمیق‌تر شوند، ولی در عین حال باید از حالت صرفاً ذهنی خارج شده و به سمت کاربردهایی مثل فقه حکمرانی، فقه ارتباطات، فقه بانکداری نوین، فلسفه فناوری و اخلاق هوش مصنوعی بروند.

وی تأکید کرد که سرفصل‌ های حوزه باید بازنگری و متون جدیدی تألیف شود تا طلبه بتواند برای حل مسائل واقعی جامعه آماده شود.

تحول روش‌های تدریس؛ از متن‌محوری تا مسئله‌محوری

وی با انتقاد از باقی‌ ماندن برخی درس‌ ها در سبک‌ های سنتی توضیح داد: روش‌ های فعال آموزشی مثل کارگاه، میزگفتمان، پرونده‌ پژوهی، مطالعات میدانی و کار عملی در عرصه سیاست‌گذاری باید وارد حوزه شود امروز طلبه باید یاد بگیرد چگونه یک مسئله حکومتی یا اجتماعی را تحلیل کند، نه اینکه فقط متن بخواند.

تربیت متخصصان طراز اول

امام جمعه سهند یکی از کلیدی‌ ترین نکات بیانیه را تربیت نیرو در همه بخش‌ها دانست و گفت: حوزه باید به سمت تربیت متخصصان سطح‌ بالا در رشته‌های میان‌رشته‌ای برود امروز نیازمند فقیه متخصص در رسانه، امنیت، فضای مجازی، سلامت، اقتصاد و خانواده هستیم. کشور بدون متخصصان دینی در این حوزه‌ها ناقص می‌ماند.

تعامل حوزه و دانشگاه

استاد دانشگاه تبریز با بیان اینکه رابطه حوزه و دانشگاه باید «هوشمندانه و مبتنی بر تقسیم وظایف» باشد، افزود: حوزه باید مبانی و نظریه تولید کند و دانشگاه آن‌ ها را به مدل اجرایی تبدیل نماید موازی‌ کاری هر دو نهاد را تضعیف می‌کند.

محور دوم: نقش‌آفرینی اجتماعی، حکومتی و تمدنی حوزه

طراحی نظامات اجتماعی؛ مسئولیتی تاریخی

وی با اشاره به تأکید رهبر انقلاب بر طراحی نظامات گفت: حوزه باید برای نظام اقتصادی، فرهنگی، رسانه‌ای، قضایی و حتی سیاست خارجی، نظریه‌ های کارآمد ارائه کند این همان مرحله دوم انقلاب است حوزه اگر در این میدان وارد نشود، دیگران برای جامعه اسلامی نسخه خواهند نوشت.

تعادل میان استقلال و مسئولیت

حجت الاسلام اکرمی ادامه داد: استقلال حوزه به معنای انزوا نیست حوزه باید آزاداندیش، منتقد دلسوز و در عین حال حامی حکمرانی اسلامی باشد این تعادل با شفافیت مالی، پاک‌دستی و تقوای علمی حفظ می‌شود.

نقش فرهنگی حوزه در جامعه

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو تأکید کرد: در فضای فرهنگی امروز، اگر حوزه نقش هدایت و نظارت را برعهده نگیرد، جریان‌های بی‌هویت و سبک زندگی غربی میدان را در دست می‌گیرند حوزه باید راهنما، ناظر و الگوگذار باشد.

حوزه قم و جهان اسلام؛ از انفعال تا پیشتازی

امام جمعه سهند بیان کرد: حوزه قم باید مرکز ثقل جهان اسلام باشد باید شبکه ارتباطی با حوزه‌های نجف، لبنان، سوریه، افغانستان، هند و آفریقا را تقویت کنیم و برای حل مسائل کلان امت اسلامی مثل فلسطین و وحدت و هویت‌سازی جوانان برنامه داشته باشیم.

محور سوم: مسائل نوپدید و آینده‌پژوهی

ورود فوری به حوزه‌های جدید فقهی

وی با اشاره به شتاب حوادث جهانی گفت: فقه دیگر محدود به عبادات و معاملات سنتی نیست امروز فقه هوش مصنوعی، فقه محیط‌ زیست، فقه اقتصاد رمزارزها، فقه سلامت پیشرفته و فقه حکمرانی داده‌ها ضروری است اگر وارد نشویم، عقب می‌مانیم.

آینده‌پژوهی؛ ضرورت تبدیل شدن به مهارت اجباری

استاد حوزه علمیه تبریز تاکید کرد: حوزه باید آینده‌ پژوهی را یک درس اصلی معرفی کند طلبه باید بتواند چالش‌ های ۲۰ سال آینده را تشخیص دهد؛ از تغییرات اقلیمی تا جنگ سایبری و انقلاب رسانه‌ای.

مواجهه علمی با تحولات جهانی

وی ادامه داد: جهان در حال تغییر است و حوزه باید موضع علمی داشته باشد، نه احساسی. تحلیل‌ های عالمانه حوزه می‌تواند کشور را در برابر تغییرات جهانی مقاوم کند.

محور چهارم: شاخص‌ها، نظارت و ضمانت اجرای بیانیه

شاخص‌های عینی و قابل سنجش

وی مهم‌ترین شاخص‌های تحقق بیانیه را چنین برشمرد:

1. تعداد نظریه‌های تولیدشده در حوزه حکمرانی

2. حجم پژوهش‌های کاربردی و مسئله‌محور

3. تعداد متخصصان میان‌رشته‌ای تربیت‌شده

4. میزان مشارکت حوزه در حل مسائل کشور

5. سطح ارتباط علمی حوزه با جهان اسلام

مسئولیت اجرا برعهده کدام بخش است؟

حجت الاسلام اکرمی تصریح کرد: مرکز مدیریت حوزه، شورای عالی، مراکز پژوهشی و اساتید نخبه چهار ضلع اصلی اجرای این بیانیه هستند؛ اما موتور اصلی آن روحیه جهادی و دغدغه‌مندی طلاب جوان است.

موانع و راهکارها

وی در پایان سه مانع اصلی را برشمرد:
۱. ساختارهای اداری کند
۲. محافظه‌کاری علمی
۳. کمبود نگاه تمدنی در برخی سطوح مدیریتی

و راهکارها را چنین بیان کرد: تحول مدیریتی، اعتماد به نخبگان جوان، ساده‌سازی ساختارها و ایجاد جرئت علمی در بدنه حوزه، مسیر تحقق بیانیه را هموار می‌کند.