باید تردید جامعه‌شناسان را نسبت به چهره دین برطرف کرد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، علیرضا شجاعی زند، عضو هیأت علمی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، در نشست علمی حلقه مطالعاتی عرفی شدن دین و دنیا که پیش از ظهر 31 تیرماه در سالن کنفرانس مرکز همایش‌های دفتر تبلیغات اسلامی قم برگزار شد با ارائه نظریه خود در این خصوص گفت: با تکیه بر بنیادهای نظری برای رسیدن به بحث‌های عرفی شدن درباره هستی، می‌توان از انسان، جامعه و دین سخن گفت و هدف خود را از عرفی شدن بیان کرد.
وی با بیان این‌که عرفی شدن از دو مسیر بالادستی و پایین‌دستی قابل پیگیری است، افزود: به شکل پایین‌دستی اگر بخواهیم وارد این مقوله شویم باید به سراغ واقعیت‌های خُرد رفته و اتفاقاتی که در سطح خیابان و مناسبات اجتماعی و بین افراد روی می‌دهد را که به عنوان یک اشکال مطرح است، مورد بررسی قرار دهیم.
این استاد دانشگاه یادآور شد: علت این‌که بحث فوق را از دین و دنیا آغاز کردیم، به سبب طبیعت اجتماعی است که در شهر قم شکل گرفته و عمدتاً افراد اهل فلسفه و الهیات، برای رسیدن به واقعیات، معتقد به شروع از مقدمات هستند.
وی در ادامه با طرح این سؤال که آیا دین و دنیا بحثی فلسفی، الهی و یا جامعه‌شناختی است، تصریح کرد: این بحث جامعه‌شناختی نیست چرا که موردنیاز جامعه‌شناس نیست و جامعه‌شناسان برای این‌که به تحقیقات خود عمق بیشتری ببخشند، به بحث الهیات پرداخته و بحث عرفی شدن را دنبال می‌کنند.
شجاعی زند اضافه کرد: جنس بحث دنیا و دین، فلسفی الهیاتی است و طبعاً جامعه‌شناسی نه بضاعت آن را دارد که به این بحث بپردازد و نه علاقه‌ای از خود برای بررسی آن نشان می‌دهد، یعنی چندان اعتنایی به این بحث ندارد.
وی با بیان این‌که جامعه‌شناسان نسبت به الهیات و فلسفه نوعی بی‌اعتمادی و بدگمانی دارند، اظهار داشت: اکثر جامعه‌شناسان نسبت به احکام دینی بی‌اعتنا هستند و در ادوار اخیر تردیدهای جدی هم نسبت به این قضیه پدید آورده و پذیرفته‌اند که باید نسبت به پدیده‌هایی مثل دین، رویکرد عقب‌نشینی را اتخاذ کنند.
عضو هیأت علمی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس تصریح کرد: بیشتر نگرش‌ها در جامعه‌شناسی دینی، خردگرا است و بحث‌های دین و دنیا، دین و سیاست و دین و جامعه از بحث‌های کلان محسوب می‌شود که مورد توجه جامعه‌شناسان دینی نیست.
وی با اشاره به استدلال مرجعیت و پرداختن برخی جامعه‌شناسان محل رجوع به این بحث، افزود: نوع نگرش ادیان به دنیا در زیست و سلوک پیروان و مناسبات اجتماعی که به طبع آن در بین آیین یک ملت شکل می‌گیرد تأثیرگذار است.
شجاعی زند ابراز داشت: رجوع به عوامل تأثیرگذار بر مناسبات که یکی از آن عوامل، تلقی از دنیا و نگرشی است که از آموزه‌های دینی نسبت به دنیا اخذ شده ضروری است و اگر بخواهیم یک پدیده اجتماعی را به درستی بشناسیم باید ویژگی‌های آن پدیده و این‌که چه عواملی بر روی آن تأثیر می‌گذارد را بررسی کنیم.
وی خاطرنشان کرد: بحث دین و دنیا و نتایج آن در نگرش ما نسبت به مباحث جامعه‌شناسی دین تأثیرگذار است و البته تأثیر مستقیمی بر مباحث عرفی شدن دارد. یعنی بحث قابل توجه عرفی شدن مربوط به مناسبات بین دین و دنیا است و هرگز نمی‌توان تعریف عرفی شدن را مستقل از تلقی دین ارائه کرد.
این استاد دانشگاه تربیت مدرس با بیان این‌که تعریف عرفی شدن و تعریف دین می‌تواند عام و خاص باشد، اذعان داشت: تعریف خاص بیان دیگری از معرفی است و هدف از بیان آن نیز معرفی یک پدیده و نه تعریفی عام بر یک پدیده است که برای کشف این پدیده، نیاز است ویژگی‌ها و خصوصیات انفرادی آن شناسایی شود. /920/پ202/س