مردمی بودن امام جماعت بهترین عامل جذب جوانان به مساجد است

بدون تردید مسجد، اصلی ترین پایگاه دین و معنویت و برترین مکان تقویت ایمان و والاترین کانون احیا و تقویت اندیشه و فرهنگ ناب اسلامی است. اما تاکنون چقدر مساجد ما به این نقش مهم خود و وظیفه ای که دارند جامه عمل پوشانده اند، در همین زمینه و با توجه به اینکه در هفته جهانی مساجد قرار داریم، گفت و گویی را با حجت الاسلام محمدرضا رضایی، مسؤول فرهنگی مرکز رسیدگی به امور مساجد خراسان، انجام دادیم که ما حصل آن را در زیر می خوانید.

رسا ـ جایگاه مساجد را در طول تاریخ چگونه ارزیابی می کنید؟

جایگاه مساجد از صدر اسلام و با ورود پیامبر در مسجد قبا کلید خورده است و پس از آن نیز با ایجاد بنای مسجد النبی مساجد مختلفی در جهان اسلام شکل گرفت؛ خوشبختانه از همان ابتدا اقبال مسلمانان به مسجد خوب بوده و این اقبال تا زمان حاضر ادامه داشته است اما هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله داریم.

با نگاهی به تاریخ می بینیم مساجدی مثل کوفه از چنان اهمیت و ارزشی برخوردار هستند که بیان می شود در هر قدمی که در این مسجد بر می داریم دو رکعت نماز به یاد امیرمؤمنان علی(ع) بخوانیم زیرا این مسجد پایگاه حکومتی حضرت بوده و اقدامات بسیاری توسط این حضرت در آن جا شکل گرفته است.

با یک بررسی در می یابیم از زمان غیبت صغری روز به روز مسائل فراوانی برای به انزوا کشیدن و انحراف کشیدن مساجد به وجود آمد به ویژه در دوران قبل از انقلاب که امامان جماعت را از مساجد دور کردند و همین امر باعث شد مساجد از مسیر خود عقب بمانند زیرا هجمه ها زمانی در جامعه به وجود می آیند که مدیران و رهبران قدرت حضور در جامعه را ندارند، زمانی که امامان معصوم در جامعه بودند حتی اگر در زندان نیز به سر می بردند رهنمودهای خود را به هر شکلی که بود به پیروان خود منتقل می کردند اما بعد از غیبت کبری دست علما در مقاطعی از این قضایا کوتاه شد. نیازی نیست در این زمینه به گذشته دور مراجعه کنیم در زمان شاه اگر در مسجدی جوانان جمع می شدند و جلسه تفسیر قرآن را برگزار می کردند جای امام جماعت این مسجد در زندان بود لذا مسجد را از جایگاه اصلی خود دور کردند.

تأمین هزینه های مساجد در صدر اسلام از سوی مردم بود و تمامی هزینه ها از ساخت تا انتها را مردم تقبل می کردند الان نیز باید با کمک مردم خانه های خدا با تمامی امکانات در اختیار مردم مسلمان قرار گیرد که این امر نیازمند همکاری و کمک همه مردم هست هر چند که ما نیز در حد توان خود حمایت های مالی و معنوی را از مساجد انجام می دهیم.

رسا ـ امروز مساجد چه نقشی در جامعه اسلامی ایفا می کنند؟

بر خلاف صدر اسلام امروز مسجد مکانی است که تنها به نماز اختصاص دارد و یکی از مشکلاتی که در همین رابطه با آن مواجه هستیم این است که خیران با این نیت که تنها مکانی را برای اقامه نماز بسازند لذا از در نظر گرفتن مکانی برای فعالیت های مختلف فرهنگی و اجتماعی غافل هستند که این امر امروز ما را با مشکل مواجه کرده است زیرا به عنوان مثال به دلیل کمبود فضا نمی توانیم مکانی را جهت فعالیت های بسیج، فوق برنامه و کتابخانه اختصاص دهیم.

باید توجه داشت که امروز یک مسجد غیر از نیاز به یک مکان برای اقامه نماز به فضاهای دیگری همچون کتابخانه، فضاهای ورزشی، مکانی برای فعالیت های بسیج و سایر فعالیت های فرهنگی و دینی نیز نیاز دارد اما متأسفانه اکثر مساجد از این فضاها محروم هستند و شاهد هستیم که کتابخانه ها در گوشه و کنار و در جایی نا مناسب قرار گرفته اند.

رسا ـ متولی واقعی مساجد کیست؟

زمانی که نظام اسلامی در جامعه حاکم نبود مردم عادت کرده بودند که هر کس به اندازه توانایی خود از حریم اسلام دفاع کند لذا اگر مسجدی ساخته می شد آن را در حداقل ها حفظ می کردند و لو اینکه این مسجد از امام جماعت برخوردار نبود ولی پس از انقلاب نیز اساسنامه ای برای مساجد تدوین نشد و شاهد هستیم که یک خیر به دنبال این نیست که یک مسجد به معنای واقعی آن بسازد بلکه می خواهد یک نمازخانه احداث کنند و نهایت تلاشی که در این زمینه انجام می دهد این است که اتاقی را برای خادم مسجد و اتاقی را نیز برای کتابخانه در نظر گیرد.

درست است که انقلاب صورت گرفته و امروز نظام اسلامی در کشور حاکمیت می کند اما هنوز دیدگاه مردم به مسجد همان دیدگاه قبلی است در گذشته هر کس به اندازه توان خود مسجد را مدیریت می کرد اما امروز مسجد متولی خاصی ندارد و مشکل ما با افرادی که می خواهند مسجدی را بنا کنند این است که هنوز عده ای خود را صاحب آن مسجد می دانند در حالی که مسجد خانه خداست و صاحب آن نیز خود خداوند است.

در بحث متولی مسجد نیز علما بیان می کنند که مسجد متولی پذیر نیست و یک مدیر دارد و آن امام جماعت است و این امامت امام جماعت از ولایت الهی سرچشمه می گیرد، در واقع خانه خدا خانه ولایت است و این خدا است که باید آن را مدیریت کند نه هر کس دیگر. رهبر معظم انقلاب نیز در همین رابطه بیان می کنند مسجد یک مدیر طبیعی دارد و آن امام جماعت است و این امام جماعت برای تسهیل در امور هیئت امنا را انتخاب می کند و هیئت امنا با نظارت امام جماعت مساجد را اداره می کنند.

رسا ـ روحانیان در مساجد چه جایگاهی دارند؟

فرهنگ ثابت حاکم بر عموم مساجد در طول تاریخ جلودار بودن امامان جماعت بوده است اما نظام حاکم بر کشور در قبل از انقلاب نقش مدیریتی و امامتی امام جماعت را از او گرفت و امام جماعت تنها نقش پیش نماز مسجد را برعهده داست لذا از آن زمان این عقب ماندگی به وجود آمد و الان هم تا حدودی ادامه دارد، البته در این جا باید به یک موضوع اشاره کرد و آن این است که گاهی اوقات در کارها هوای نفس وارد می شود و فردی که زمینی را برای احداث مسجد اختصاص می دهد مسجد را خانه خود می داند و مردم هم با مشاهده اینکه آن جا خانه افراد است حضور چندانی در مسجد نخواهند داشت.

در همین زمینه رهبر معظم انقلاب بر تبیین نقش و جایگاه امام جماعت در جامعه تأکید دارند و ما نیز در جلسات و سخنرانی هایی که برای امامان جماعت برگزار می کنیم تأکید داریم که آن ها تنها پیش نماز نیستند؛ البته برای مردم نیز باید تبیین کنیم که امامت جایگاه ویژه ای است که به اقتدا در نماز جماعت ختم نمی شود بلکه این مدیریت و نظارت امام جماعت در مسجد است که مسجد را پایگاهی برای فعالیت مختلف مطرح می کند همانگونه که در صدر اسلام بود.

رسا ـ یک امام جماعت چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟

امام جماعت باید در کنار پیش نمازی، عالم و با تقوا بوده و قدرت مدیریتی داشته باشد تا بتواند با طراحی و برنامه ریزی جوانان بیشتری را جذب فعالیت های مسجد کند. امامی که در نهج البلاغه مطرح شده این نیست که بر مردم حکومت کند بلکه یک امام جماعت زمانی می تواند موجب جذب دل ها و جان های مردم شود که به آن ها خدمت کند و در این صورت است که مردم هم در کارها حضور فعال خواهند داشت و مهم تر از همه یک امام جماعت باید مردمی باشد و این مردمی بودن بهترین عامل جذب مردم به ویژه جوانان به مساجد است.

رسا ـ رعایت بهداشت تا چه اندازه می تواند در جذب جوانان و مردم به مسجد مؤثر واقع شود؟
عوامل مختلفی است که می تواند دست به دست هم دهد تا مسجد جایگاه خود را حفظ کند؛ جوان تنوع طلب است و بر خلاف میان سال ها و مسن تر ها روحیه ای خاص دارد؛ وقتی جوان در جایی وارد می شود ظاهر آن مکان بیشتر نظر او را جلب می کند لذا باید زیبایی و نظافت مساجد را به طور ویژه مد نظر قرار دهیم زیرا در صورت مشاهده عدم رعایت بهداشت در مساجد خانه های خدا خالی از نمازگزاران می شود و البته این وظیفه مردم و خادمان است که با کمک یکدیگر به تحقق بهداشت و زیبایی در مساجد مدد رسانند.

رسا ـ نقش خادمان در مساجد چیست؟

مسجد سه رکن دارد رکن اول آن امام جماعت،‌ رکن دوم هیئت امنا و رکن سوم هم خادمان هستند گرچه خادمان در رکن سوم قرار دارند اما بعد از امام بیشترین نقش را برعهده دارند زیرا اولین کسی که مردم با آن ها در ارتباط هستند خادمان مساجدند از این رو نحوه برخورد خادمان در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار است.

متأسفانه خدمت به مسجد آن گونه که باید مورد توجه مردم قرار نمی گیرد، شاهد هستیم افراد بسیاری برای خدمت در بارگاه امام رضا(ع) ثبت نام می کنند در صورتی که مساجد خانه خدا هستند و حرم امام، خانه امام معصوم.اما برای مساجد اینگونه نیست برای خدمت به خانه خدا کسی رغبتی نمی کند و این ظلمی است که به مساجد شده است البته بنا داریم این مسیر را تغییر دهیم ولی نیازمند زمان هستیم تا این روند را اصلاح کرده و فرهنگ خدمت به مسجد را در میان مردم نهادینه کنیم زیرا جوانی که خادم مسجد باشد بیش از یک فرد مسن می تواند به مردم خدمت کند زیرا هم نیرو و توان جوانی را دارد و هم صبر و حوصله برخورد با مردم. تأکید داریم که هئیت امنا و امامان مساجد جوانگرایی را در دستور کار خود قرار دهند و خادمان مساجد را از میان نیروهای جوان و فعال انتخاب کنند تا بتوانیم به جایگاه اصلی مسجد دست یابیم./934/گ403/ص