ولایت در قرآن

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «ولایت در قرآن» پژوهشی از «خانم فاطمه کولیوند» به بررسی و شناخت حقیقت مسئله ولایت و نحوه ارتباط مظاهر آن با خداوند اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:

چکیده:

شاخص ترین چهره دین که حتی نبوت و امامت را هم در درون خود می‌پروراند و نیز منبعی که معدن همه کمالات و اساس همه خیرات است «حقیقت ولایت» است. در عظمت «ولایت» همین بس که امام باقر (ع) فرمود: «و لم یناد بشیء کما نودی بالولایه» هیچ چیزی به اندازه ولایت مورد توجه و گفت و شنود واقع نشده است. برای واژه ولی معانی مختلفی گفته اند، از جمله آن‌ها می‌توان به معنای قرب اشاره کرد. اگر موجودی به حق نزدیک شد آثار حق در او ظهور می‌کند و اگر به باطل نزدیک شد این ولاء، ولاء باطل است و محصول آن محبت و نصرت باطل می‌باشد. بارزترین مصداق ولایت حق ولایت خداوند است که از دو طریق تکوین و تشریع ولایتش را اعمال می‌کند. ولایت تکوینی خداوند ولایتی است که در آن برای خداوند هرگونه تصرف در هر موجود و هر رقم تدبیر که بخواهد برایش میسر است و منظور از ولایت تشریعی خداوند ولایتی است که سرپرستی شریعت و هدایت و ارشاد را برای خداوند متعال ثابت می‌کند. همچنین خداوند متعال از انسان‌ها پاکانی را به عنوان مظهر ولایت خود برمی گزیند لذا در قرآن کریم آیاتی درباره ولایت عامه مطرح شده است بدین معنا که همیشه و در هر عصر و زمان باید امامی (هادی) در میان مردم از طرف خداوند حاکم باشد و نیز آیات ولایت خاصه که تعیین می‌کند بعد از پیامبر (ص) چه کسی عهده دار این منصب الهی می‌شود و نیز از بارزترین مصادیق ولایت باطل ولایت شیطان (طاغوت) معرفی شده است. در آیه الکرسی به هر دو ولایت و آثار پذیرش آن‌ها اشاره شده است برای شناخت اولیاء خدا و اولیاء شیطان می‌توان به ویژگی‌هایی که قرآن کریم معرفی کرده رجوع کرد مانند عدم ترس و اندوه در دل، اشتیاق لقاء الهی، رضا و تسلیم و غیره.

تعریف و تبیین موضوع:

ولایت واژه‌ای است که از کلمه ولی گرفته شده است. ولی در لغت عربی به معنای آمدن چیزی است در پی چیز دیگر بدون اینکه فاصله‌ای در میان آن دو باشد. ولایت دارای اقسام مختلفی است که از جمله آن‌ها می‌توان به ولایت تکوینی، ولایت تشریعی ولایت حق، ولایت باطل و...اشاره کرد. قرآن کریم در آیات مختلفی از تحقق ولایت در عالم خارج خبر می‌دهد از جمله: ولایت خداوند سبحان، ولایت انسان، ولایت فرشتگان و ولایت شیطان و... . باید گفت هر گونه ولایت چه تشریعی و چه تکوینی در انحصار خداوند است و ولایت انبیاء و اولیاء الهی یا ولایت شیاطین هیچ کدام نه در عرض ولایت خداوند است و نه در طول ولایت خداوند و آنچه از ولایت به دیگران اسناد داده می‌شود به عنوان مظهر ولایت یعنی ولایت تکوینی و یا تشریعی است. هر ولی، در حقیقت مظهر ولایت حق است به این معنی که آن شخص مجلی و ولایت خداوند سبحان متجلی در آن مجلی می‌باشد.

اهداف و ضرورت‌های تحقیق:

هدف از تحقیق حاضر، شناخت حقیقت مسئله ولایت و نحوه ارتباط مظاهر آن با خداوند است؛ زیرا از ده‌ها سوال و نکته ناشناخته‌ای که برای انسان پیش می‌آید چند پرسش است که از آغاز نزول قرآن برای تمام کسانی که از عقل سلیم برخوردار بوده‌اند مطرح بوده و هست. برخی از این سوالات عبارتند از: ولایت چیست؟ انسان تحت سرپرستی چه کسی قرار دارد؟ چرا در روز قیامت از ولایت پرسش می‌شود؟ چون کشف این مسأله تأثیر عمیق و اساسی بر زندگی انسان می‌گذارد و سراسر زندگی او را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد و از آنجا که شناخت بحث ولایت و ابعاد مختلف آن موجب به وجود آمدن یک بینش و اندیشه صحیح اسلامی می‌شود و اصلاح بینش‌ها، اصلاح کنش‌ها و رفتارهای صحیح را به دنبال خواهد داشت لذا لازم و ضروری است با مراجعه به قرآن کریم که از سرچشمه وحی نشأت گرفته به تبیین این اصل اعتقادی مهم پرداخته شود.

ویژگی‌های اولیاءالله از منظر قرآن:

خداوند متعال در قرآن کریم ویژگی‌هایی را برای اولیایش بیان می‌کند که برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از:

1- عدم ترس و اندوه در دل: «آگاه باشید که اولیای خدا نه ترسی بر آنان است و نه حزن و اندوهی دارند». (یونس/62)

2- اشتیاق لقاء الهی: ولی خدا، مشتاق لقای خدا است، زیرا دوست همیشه اشتیاق دوست را در سر دارد. از این رو خداوند به عده‌ای که خود را اولیای خدا می‌دانند می‌فرماید: بگو ای یهودیان اگر این چنین می‌پندارید که اولیای الهی هستید باید مشتاق لقای حق بوده از مرگ نترسید و تمنای مرگ داشته باشید و اگر تمنای مرگ ندارید و از آن می‌ترسید پس ولی الله نیستید و در ادعای خود صداقت ندارید. (جمعه/6)

3- رضا و تسلیم: خداوند متعال در این رابطه می‌فرماید: «به پروردگارت سوگند که آن‌ها مؤمن نخواهند بود مگر اینکه در اختلاف خود تو را به داوری طلبند و پس از داوری تو در دل خود احساس ناراحتی نکنند، کاملاً تسلیم باشند». (نساء/65)

4- اقامه نماز و انفاق:خداوند متعال در آیه ولایت این چنین می‌فرماید: «سرپرست و ولی شما تنها خداست و پیامبر او و آنان که ایمان آورده‌اند، همان‌ها که نماز را بر پا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند». (مائده/55)

نتیجه گیری:

از مجموع این نوشته‌ها می‌توان این نتیجه را گرفت که :

مفهوم ولایت در قرآن کریم دارای معانی مختلفی است؛ از جمله تصرف کردن در چیزی، سرپرستی کردن چیزی، دوستی، یاری رساندن به کسی و چیزی و... . همچنین ولایت در قرآن مصادیق مختلفی را شامل می‌شود که از جمله آن‌ها 1- ولایت خداوند 2 – ولایت انسان‌ها 3- ولایت شیطان و کافران می‌باشد.

ولایت خداوند و ولایت انسان‌ها نیز به اقسام مختلفی تقسیم می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان ولایت تشریعی و تکوینی را نام برد. از تفکر در این تقسیم بندی نکته‌ای حاصل می‌شود و آن اینکه باید خود را تحت سرپرستی و ولایت خداوند و ائمه (ع) قرار داده و از پذیرش ولایت شیطان دوری و اجتناب کنیم زیرا در صورت عدم پذیرش ولایت خداوند در دنیا و آخرت سر افکنده می‌شویم.

آیات ولایت نیز به دو قسم تقسیم می‌شوند: یکی آیات ولایت عامه و دیگری آیات ولایت خاصه. منظور از ولایت عامه یعنی همیشه و در هر عصر و زمان باید امامی در میان مردم از سوی خدا باشد؛ و منظور از ولایت خاصه یعنی بعد از پیامبر (ص) چه کسی عهده دار منصب و مقام الهی می‌شود.

شایان ذکر است، پایان‌نامه «ولایت در قرآن» پژوهش پایانی «فاطمه کولیوند»، برای اخذ مدرک سطح 2 حوزه علمیه فاطمه الزهراء (س) تهران است که در سال 1389 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «خانم طاهری» است. /9193/پ202/ن