در برنامه فقه پویای رادیو معارف مطرح شد:
مهم‌ترین مشکلاتی که زندگی‌ها را به طلاق سوق می‌دهد
خبرگزاری رسا ـ رادیو معارف در قسمت‌های اخیر برنامه «فقه پویا» به معضل طلاق و راهکارهای فقهی و حقوقی پیشگیری از آن پرداخت.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از روابط عمومی رادیو معارف، برنامه «فقه پویا»ی رادیو معارف، در دومین برنامه خود با موضوع پیشگیری از طلاق با آقایان سیدحمید اسماعیلی رییس مجتمع قضایی خانواده قم و حجت‌الاسلام فرج‌الله هدایت نیا مدیر گروه حقوق و عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، درمورد ریشه‌های طلاق قبل از ازدواج و پس از ازدواج و راهکارهای دوام خانواده به بحث و گفتگو پرداخت.
مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:
الزامات و تکالیف در امر تشکیل خانواده که برعهده دولت و مردم است
هدایت نیا گفت: طلاق از جایگاه بسیار با اهمیتی برخوردار است که باید به دقت این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم. هرچند دیر است، ولی لازم است؛ با نگاهی به مجموعه مقرراتی که قانونگذار در خصوص بقای خانواده در نظر گرفته، یک سری تکالیف را متوجه دستگاه‌ها و نهادهای دولتی کرده و یکسری الزامات را متوجه زن و مردی که می‌خواهند تشکیل خانواده بدهند که تمام این قوانین با هدف استواری و برقراری روابط خانوادگی سالم و جلوگیری از سستی روابط زن و شوهر و خدای نکرده معضل طلاق است.
وی افزود رادیو معارف با طرح آن به یکی از الزاماتی که متوجه رسانه ملی است عمل می کند. قوانین متنوعی در حمایت از خانواده وضع شده است. از جمله منشور حقوق و مسئولیت زنان که در جلسه قبل بحث شد، قانون تسهیل ازدواج جوانان مصوب 1384 تکالیفی را متوجه رسانه ملی و نهادهای آموزشی کرده و باید ارزیابی کرد که کارهای صورت گرفته متناسب با توقعات قانونگذار بوده یا خیر؟ ماده 5 قانون فوق دولت را مکلف کرده به منظور تکریم و ترویج سنت حسنه نبوی ازدواج، فرهنگ‌سازی و ترویج الگوهای مناسب با استفاده از امکانات رسانه ملی و دستگاه‌های فرهنگی و آموزشی اقداماتی انجام دهد که در اینجا من به بند دال آن اشاره می‌کنم که در این بند آمده: طرح مباحث مربوط به چگونگی تشکیل خانواده و روش‌ها و آداب همسرگزینی و ازدواج آسان و شرعی از طریق رسانه‌های گروهی و صداو سیما، کتب درسی مقطع متوسطه و آموزش عالی می‌پردازد.
در ماده 8 این قانون نیز می‌گوید: دولت موظف است طرح جامعه آموزش و مشاروه قبل و بعد از ازدواج تشکیل دهد مشتمل بر برنامه‌های مشاوره برای همسریابی ، تشکیل خانواده ، آماده سازی زوج های جوان برای آغاز زندگی مشترک ، آشنایی با حقوق خانوادگی و اخلاق همسرداری و آمادگی برای داشتن فرزند را تهیه و ظرف سه ماه پس از تصویب این قانون به مجلس ارائه دهد که البته باید عرض کرد هنوز که بعد از 8 سال از تصویب این قانون آیین نامه آن اجرایی تا آنجا که من اطلاع دارم نوشته نشده است.
هدایت نیا تصریح کرد: از دیگر قوانین «اهداف و اصول تشکیل خانواده و سیاست‌های تحکیم و تعالی آن» مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است. در این قانون نیز توسعه آگاهی‌های زوجین در خصوص نقش تناسب اعتقادی و فرهنگی زوجین در تفاهم و تحکیم خانواده (که همان بحث کُفو بودن که یکی از ریشه‌های مناقشات خانوادگی و معضل طلاق است)، توسعه و جهت دهی نظام آموزشی با توجه به نقش‌ها و ویژگی‌های مشترک و اختصاصی زنان و مردان و توانمند کردن دختران جهت ایفای نقش مادری و همسری و پسران جهت ایفای نقش پدری و آموزش روابط حقوقی آنها، توسعه آگاهی‌های زوجین نسبت به تاثیر روابط جنسی سالم در تقویت پیوندهای عاطفی و نشاط روحی و افزایش رضایت‌مندی آنها از زندگی و اختصاص علائق زوجیت به همسر قانونی. بینید بحث وفاداری به همسر و چشم پوشی از هرکسی غیر از همسر، در اینجا به عنوان یک برنامه آموزشی و بحث ارزشی باید در برنامه‌های رسانه ملی و سایر دستگاه‌ها بگنجد. اینها خیلی طولانی است.
عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یادآور شد: می‌خواهم عرض کنم این الزامات که از سال‌های پیش دستگاه تقنین به درستی تشخیص داده و به آن پرداخته و الزاماتی را متوجه نهادها کرده آن گونه که شایسته است، پرداخته نشده. امیدوارم که این برنامه گامی موثر در دادن آگاهی‌های لازم به خانواده‌ها به جهت زندگی‌ها به گونه‌ای آغاز شود که احتمال تنش‌ها و مناقشات و خدای نکرده بحث طلاق را به حداقل برساند. چرا که اگر آگاهی‌ها افزایش یابد ما را از مراجعه به کارشناسان، وکلا، دادگاه‌ها و ... که مستلزم وقت و هزینه است بی نیاز می‌کند. لذا ما نیاز به آگاهی و اطلاعات داریم که زندگی مشترک از خطری که منجر به طلاق می‌شود نجات یابد.
دسته بندی مشکلات و مسائلی که باعث جدایی زوجین می‌شوند
در ادامه برنامه سید حمید اسماعیلی آنچه در زندگی مشترک باعث طلاق می‌شود را به ده دسته تقسیم بندی کرد که به آنها اشاره می‌شود:
مورد اول: عدم استقلال زوجین است؛ یا مرد یا زن استقلال ندارد و اجازه دخالت‌های بی جای والدین را می‌دهند که ناشی از عدم استقلال فکری، مالی و... است. دلسوزی‌های بی‌جا؛ گاهی وقت‌ها در دادگاه‌ها ما برای اینکه صلاحی را برقرار کنیم، چه بسا مجبوریم والدین و نزدیکان را از دادگاه بیرون کنیم تا با دخالت‌های ایشان مانع از هم گسستن زندگی‌ها شویم.
مورد دوم: مسئله فقر اقتصادی و بیکاری است که در جامعه وجود دارد. می‌دانیم هر کارخانه‌ای یا بنگاه اقتصادی به هر دلیلی تعطیل می‌شود، میزان طلاق افزایش می یابد. وقتی دچار تورم بالا می‌شویم، خواه نا خواه بنیان خانواده متزلزل می‌شود. مسئله بیکاری معضل بسیار عظیمی است. خیلی سخت است زن همسری را تحمل کند که بیکار است. اگرچند روز بود، می‌شد؛ ولی وقتی به صورت مستمر باشد، تحمل این زندگی بسیار سخت است و روزی به درخواست طلاق منجر می شود.
مورد سوم: اعتیاد است؛ درصد بسیاری از طلاق‌ها به این موضوع ارتباط دارد. 60 درصد طلاق‌ها را شامل می‌شود که متاسفانه درسطح وسعی وجود دارد که به دنبال خود فقر و بیچارگی، توجه نکردن به زوجه، بی‌قیدی نسبت به خانواده و... اعتیاد به مواد صنعتی و معضلات دیگری همچون توهم به دنبال دارد که امنیت خانواده را به خطر می اندازد.
مورد چهارم: ازدواج مجدد است؛ که اکثرا به صورت مخفی است که زن ها در مواجه با آن متناسب با فرهنگ آنها واکنش‌های متفاوتی دارند. در بعضی فرهنگ‌ها داشتن چند همسر مزموم نیست و قابل پذیرش است. ولی در بعضی فرهنگ‌ها زن تحمل نمی‌کند و در خواست جدایی می‌کند و منجر به طلاق می‌شود.
مورد پنجم: اطلاع یافتن از سوابق قبلی همسر است؛ گاهی وقت‌ها در بررسی‌های طلاق می‌بینیم که همسر با فهمیدن اینکه همسرش قبلا چه اعمالی داشته و چه کرده است به نوعی از همدیگر مکدر می‌شوند و نمی‌توانند زندگی خوبی داشته باشند و منجر به طلاق می‌شود.
مورد ششم: تاثیر منفی ماهواره در زندگی است؛ امروز به یقین می‌بینیم بعضی از سریال‌های ماهواره‌ای چه تاثیر عجیبی در از بین بردن بنیان خانواده دارد. تصور کنید وقتی در این کانال‌ها فیلم‌های آنچنانی پخش می‌شود و متاسفانه جامعه نیز به استفاده از آن روی می‌آورد؛ بر نظام خانواده تاثیر منفی می‌گذارد. اصولا کانال‌های ماهواره‌ای بی قیدی را می‌خواهند در کانون خانواده‌ها رواج دهند که تاحدودی در این امر موفق هم بودند
مورد هفتم: رعایت نکردن مسائل شرعی توسط زوجین است؛ در برخی پرونده ها مواجه هستیم با مسائلی همچون مصرف مشروبات الکلی، قمار، نماز نخواندن و ... که منجر به دادخواست‌های طلاق می‌شود.
مورد هشتم: اختلالات ژنتیکی ، جنسی و جسمی است.
مورد نهم: ناباروری است. طرف بچه‌دار نمی‌شود تقاضای طلاق می‌کند.
مورد دهم: تفاوت‌های فرهنگی است. گاهی تفاوت فرهنگی است، گاهی تضاد فرهنگی است. تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی و گاهی تضادهای فرهنگی و اجتماعی اگر به صورت گذرا بخواهیم اشاره کنیم؛ بعضی از خانواده‌ها به مسائل شرعی مقداری ساده انگارانه برخورد می‌کنند و برخی شدید.
موارد دیگر طلاق‌های توافقی سوری است؛ که میزان کمی از طلاق‌ها را شامل می‌شود اما در این موارد به دلایلی سوری برای استفاده از برخی مزایایی این اتفاق روی می‌دهد. فرضا می‌خواهد پسرش معاف شود، انتقالی از دانشگاهی دور دست به محل اقامت، استفاده از امکانات حمایتی خانواده و... خیلی از زوجین برای رسیدن به این خواسته‌ها حاضرند این کار را انجام دهند که با دخالت در این موارد ما تا حدودی میزان آن را کاهش دادیم ولی همچنان وجود دارد.
چه کار کنیم که در زندگی ها به طلاق مواجه نشویم
هدایت نیا گفت: با توجه به شناخت اجمالی از نوع مشکلاتی که به طلاق منجر می‌شود طبیعتا راهکارهایی را که می‌خواهیم به آن بپردازیم، متناسب با مشکل متفاوت خواهد بود. به منزله پزشکی که می‌خواهد بیماری را مداوا کند. در مرحله اول علت بیماری، نوع بیماری و در مرحله دوم تجویز و یا توصیه‌ای که دارد.
در بحث راهکارها دقیقا ما نیز باید به همین شکل عمل کنیم. در وهله اول باید دید مشکل به چه شکل است. تا راه حل مناسب را ارائه کنیم به نظر من قبل از هر کاری آموختن یک سری مهارتهای زندگی است که بدون دخالت دیگران زن و شوهر در محیط خانواده مشکلاتشان را حل کنند که البته زمانش قبل از ازدواج است. در این زمینه خوشبختانه آیات قرآن و روایات فراوان داریم.
وی در ادامه گفت: گاهی سوال می‌شود زمان ازدواج چه وقتی است؟ در پاسخ می‌گوییم وقتی شما استعداد همسرداری داشته باشی که یک زندگی مشترک را مدیریت کنی، چه بسا افرادی 30 سال داشته باشد، ولی استعداد همسرداری نداشته باشد. چون فقط موضوع تمکن مالی و جسمی نیست؛ آمادگی ازدواج را دارد ولی از نظر اخلاقی و مهارتی نمی‌داند چگونه زندگی خودش را مدیریت کند. برای مثال آیا آموخته‌اند که اگر همسرشان عصبانی بود، چگونه او را آرام کنند یا خشم و غضب او را شعله‌ور می‌کنند؟
این عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: در این زمینه فهرستی از آیات و روایات می‌توان ذکر کرد که قرآن از خشونت زدایی در محیط خانواده حتی از نظر گفتاری و کلامی تا بحث آراستگی توجه داشته؛ چرا معضل نقض اصل وفاداری در محیط خانواده داریم ؟!! زن یا شوهر از این شکایت دارند که همسرمن رعایت مسائل شرعی نمی‌کند و به راحتی با دیگران ارتباط عاطفی دارد؟!! چرا قرآن از نگاه‌های شبهه‌ناک برحذر می‌دارد؟! چرا قرآن از عشوه‌آمدن و جلوه‌گری منع می‌کند؟! قرآن برای چه به این مسائل پرداخته که به نظر غلو آمیز است؟! همه اینها برای مدیریت این مشکلات است. یعنی در گام اول می‌خواهد پیشگیری کند. زن یا شوهر اگر در وهله اول این مهارت‌ها را بدانند، از بسیاری از این مشکلات می‌توانند جلوگیری کنند و اگر واقع شد راحت می‌توان جلوگیری کرد و دیگر نوبت به مداخلات دیگران نمی رسد.
حجت‌الاسلام هدایت نیا تصریح کرد: مسأله دوم مداخلات خویشان است که می‌تواند از این معضل جلوگیری کند که به دلیل رابطه خویشاوندی زودتر از دیگران به وقوع اختلاف پی می‌برند. تعبیر قرآن هم «خوف نشوز» یا «خوف شقاق» است (بیم اختلاف است، بیم نافرمانی است یا نگرانی از متارکه است) که فقهایی می‌فرمایند با مشاهده علائم و نشانه‌ها اولین نشانه‌های اختلاف دیده شده است. اینجاست که راهکارهای قرآنی به سراغ ما می‌آید تا بتوانیم مدیریت کنیم. همان بحث حکمیت است که مطرح می شود، در بحث شقاق مطرح است.
قرآن وقتی که نُشوز زوج یا زوجه را مطرح می‌کند، روی سخن قرآن همسر است که اگر همسرت ناشزه بود، چه کار کن. اما اگر بحث خوف شقاق شد (نگرانی از اختلافی که منجر به جدایی می‌شود). اینجا مخاطب خویشان زن و شوهر هستند یا دیگرانی که می‌توانند حکمیت کنند. لذا اولویت آن است که به زن‌ها و شوهرها مهارت‌ها آموخته شود تا خودشان مسائلشان را حل کنند اگر نتوانستند خویشان وارد می شوند.
در بحث حکمیت خویشان، استقلال خانواده چه می‌شود؟
هدایت نیا گفت: به همین دلیل استقلال خانواده است که عرض کردم باید در وهله اول به زن‌ها و شوهرها مهارتهای زندگی آموخته شود تا خودشان حل کنند. بعضی از مشکلات زن‌ها و شوهرها حیثیتی است و نباید منتشر شود. با این اوصاف اگر مشکلاتشان را نتوانستند حل کنند، حکمیت مطرح می‌شود که بعضی از مفسران به محکمه صلح خانوادگی از آن تعبیر کردند، وارد می‌شوند. بزرگتر فامیل حرف دوطرف را می‌شنود و اختلافات را داوری و حکمیت می‌کند. چه بسا داوری و حکمیت‌هایی که موفق به ایجاد صلح و سازش میان زن و شوهرها در کنار دادگاه‌های خانواده می‌شوند. این راهکار مناسبی برای پیشگیری از طلاق است.
وی افزود گاهی مشکلات از سنخ مشکلاتی نیست که فامیل بتواند حل کند. اینجا نیاز به اقدام حمایتی دارد. یک کاستی، یک آسیبی وجود دارد که باید رفع شود، حالا ممکن است مالی باشد که نیاز به دستگیری مالی دارد؛ ممکن است اختلال جنسی باشد که می‌توان با روش‌های درمانی آن را درمان کرد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در مجموع راهکارهای پیش روی جلوگیری از طلاق را به سه دسته تقسیم کرد: مهارتهای فردی زن وشوهرها که از این طریق بخش عظیمی ازمشکلات قابل حل است. در مرحله دوم مداخلات اصلاحی اعم از خویشان یا همه مومنان که سرنوشت این زن و شوهر برایشان مهم است و در مرحله سوم تدابیر حمایتی است.
سیدحمید اسماعیلی در مورد راهکارهای اجرای این شیوه‌ها گفت: برخی از این علل با آموزش قابل برطرف شدن هستند. اساتید دانشگاه، معلمان مدارس در هر مقطع علاوه بر نقش آموزشی خود می‌توانند با تزکیه و به نوعی با یاد دادن مهارتهای زندگی تاثیر‌گذار باشند. وعاظ و اساتید حوزه علمیه با توجه به دین و فقه پویایی که داریم، با استفاده از آیات و روایات راهکار مناسب را به مردم ارائه دهند. صدا وسیما بیش از پیش در تحکیم نظام خانواده آموزش دهد و در پرهیز از مسائلی که باعث تضعیف نظام خانواده می‌شود؛ دقت کند.
وی افزود: وظیفه وزارت ورزش و جوانان فقط در ورزش نیست. کارهای مهمتری نیز داریم که در کنار آنها باید به مبانی خانواده نیز توجه شود. مسئله حمایت مالی از خانواده‌ها، برطرف‌کردن فقر و بیکاری و اقتصاد خانواده، کاهش تورم، از دیگر وظایف دولت است که باید در این زمینه تلاش کند. نهادهای حمایتی به درستی و به موقع وارد عمل شوند تا زندگی خانواده‌ها از هم نپاشد. خلاصه اینکه آنجایی که دولت باید حمایت کند، آنجایی که باید نهادها حمایت کنند، آنجایی که خیرین حمایت کنند، باید تلاش خودشان را انجام دهند تا زندگی ها از هم نپاشد.
گفتنی است این برنامه در گروه فقه و سیره رادیو معارف تهیه شده و روزهای شنبه از ساعت 14:45 و تکرار آن دوشنبه ها ساعت22 از شبکه رادیویی معارف پخش می‌شود.
مخاطبان عزیز می‌توانند با شماره تلفن 2-02532910551 یا با رایانامه مدیر گروه فقه و سیره رادیو معارف به نشانی m.safaei@irib.ir تماس گرفته و نظرات خود را در مورد این برنامه اطلاع دهند.
علاقمندان همچنین می‌توانند قسمت‌های قبلی این برنامه را پس از پخش با مراجعه به صفحه اختصاصی برنامه «فقه پویا» در سایت رادیو معارف، دریافت کنند./9191/د101/ن
ارسال نظرات