زیاده‌روی در انفاق یک رذیله اخلاقی است

وی ادامه داد: امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: مِنْ غَیْرِ خَوْف وَ لَا رَجَاء مُکَافَاةً حَقِیقَةُ الْجُودِ؛ بخششی که از روی ترس یا به امید تلافی نباشد، حقیقت بخشش است.

این کارشناس حوزوی اظهار داشت: باید تمام اعمال ما برای نزدیک شدن به خدا باشد، آنچه قرآن و اهل‌بیت (ع)‌ به ما می‌آموزد این است که هر کاری اگر ظاهر خوبی هم داشته باشد،‌ ولی به خاطر غیر خدا باشد، ارزش ندارد.

وی ابراز داشت: هدفْ خداوند است، وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ؛ آنچه خدا روزی آن‌ها کرده است، انفاق می‌کنند، همه کارها و نیت‌ها باید برگردد به خدا، اگر مرجع ضمیر همه کارهای انسان خدا بود، او خدایی شده و اعمالش پذیرفته می‌شود، کم و زیاد آن هم مهم نیست.

حجت‌الاسلام سعیدی گفت: در انتهای سوره بقره ویژگی‌های بحث انفاق را بیان می‌فرماید: الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ‌ سِرًّ‌ا وَعَلَانِیَةً؛ هم مخفی و هم آشکار، یعنی گاهی آدم مخفیانه می‌بخشد، برای حفظ آبروی طرف مقابل، گاهی هم باید آشکار و علنی باشد برای اینکه امر به معروف باشد، یعنی اگر همیشه انفاق به صورت مخفیانه باشد، شاید امر به معروف، ظهور و نهادینه کردن این اخلاق رخ ندهد، لذا هر دو صورت باید وجود داشته باشد.

وی اظهار داشت: آنچه مهم است، محوریت خداوند است، امّا اگر گفته شود در صورت سرّی بودن انفاق، چگونه برای غیر خدا انجام می‌شود؟ می‌گوییم؛ گاهی غیر خدا، نفس انسان و عجب است و با همین عجب، آنچه انجام داده را خراب کرده و اثر آن را از بین می‌برد.

این کارشناس مسائل فرهنگی و اجتماعی ابراز داشت: شیطان از خراب کردن اعمال انسان ناامید نمی‌شود، حتّی ممکن است بعد از یک سال، با یادآوری و تعریف از آن عمل خیر و عجبی که در پی آن می‌آید، آن عمل را خراب کند.

وی در پاسخ به این سؤال که جایگاه بخشش در آموزه های دینی ما کجاست؟ گفت: وقتی که می‌خواهیم جایگاه یک سجیّه اخلاقی را پیدا کنیم، نگاه می‌کنیم به تعداد آیات یا روایاتی که راجع به آن ذکر شده است، یا نسبت به اینکه اهل‌بیت(ع)‌ آن را موضوع چه عواملی قرار داده‌اند؟ مثلاً می‌فرماید: از ما نیست کسی که اهل سخاوت نباشد، پس سخاوت از اهمّیّت بالایی برخوردار است.

وی ادامه داد: نکته دیگر در این خصوص، درگیر بودن مسائل مردم با آن است، مردم با مسأله انفاق و بخشش خیلی درگیر هستند، هم واجب آن، یعنی وجوهات، و هم مستحب آن، مربوط به زمان خاصّی هم نیست، بلکه در زمان پیامبر (ص) بوده و در زمان ما هم فراگیر است.

وی در بخش دیگری از صحبت خود به بحث افراط و تفریط پرداخت و گفت: وقتی که انفاق از حدّ خود بیرون رود، اسم آن عوض می‌شود و دیگر سجیّه اخلاقی نیست بلکه رذیله اخلاقی خواهد بود.

این کارشناس حوزوی ادامه داد: گاهی دست و دل‌بازی می‌شود اسراف، بنابراین افراط کردن در این موضوع گاهی موجب حرمت می‌شود، یعنی چیزی که مستحبّ یا واجب بود و رضای خداوند در آن بود، حالا تبدیل به یک امر حرام شده است، چون موضوع آن از انفاق تغییر کرده است به اسراف؛ چون از حدّ و مرز خود خارج شده است.

وی اظهار داشت: گاهی هم بر عکس است، یعنی انسان خود را توجیه کرده و از انفاق کم می‌گذارد، در حالی که خداوند می‌فرماید من به طور کامل به شما وفا می‌کنم و هر کار خیری که انجام می‌دهید، من به شما بر می‌گردانم، با این حال شیطان انسان را وعده به فقر داده و او را از انفاق کردن می‌ترساند.

حجت‌الاسلام سعیدی ابراز داشت: دین یک حد وسطی تعریف می‌کند و خیلی جاها موضوع آن را عرف یا خود شخص تشخیص می‌دهد و کلید این تشخیص درست، این است که خودمان را توجیه نکنیم، هر کار خلافی که انجام می‌دهیم باید خودمان را راضی کنیم، بدانیم که ضرورت‌ها چیست.

وی در پایان گفت: بنابراین در موضوع انفاق هم باید به اندازه‌ای که توان داریم به سراغ آن برویم، یعنی زیاده‌روی نکنیم و از طرفی هم از آن کم نگذاریم، این نکته هم در سایه پیروی از اسوه‌ها و الگوها تحقق می‌یابد؛ یعنی به سیره پیامبر اکرم (ص) و ائمّه اطهار (ع) و علما و صلحا توجّه کرده و به آن عمل کنیم./9194/پ202/ن