ویژگی‌های نقد سازنده تبیین شد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام محمد رضا حجازی، کارشناس و پژوهشگر حوزه اخلاق اجتماعی، در برنامه صبح روشن که از رادیو معارف پخش می‌شد، به ارائه بحث ویژگی‌های نقد سازنده پرداخت و گفت: در مرحله نقد و در حوزه نقد و انتقاد چند مفهوم مثبت و سازنده و چند مفهوم مذموم و نهی شده وجود دارد.
وی ادامه داد: مفاهیم مثبت که در آیات و روایات به آن‌ها تاکید شده است، نصیحت، تذکر، تنبه، بیان عیب، خیرخواهی، دعوت به خیر و امر به معروف و نهی از منکر هستند، این چند مفهوم در حوزه نقد و انتقاد کاربرد دارد و ما باید از آن‌ها استفاده کنیم، ما مفاهیم دیگری هم داریم که مذموم است مثل سرزنش، ملامت، انتقام، خرده گیری، تخریب و نق زدن، در فرهنگ دینی ما مفاهیم حوزه اول زیبا و سازنده بیان شده‌اند و در مقابل از حوزه دوم نهی شده است.
این کارشناس حوزوی اظهار داشت: انتقاد و انتقام با هم فرق دارند، همیشه انتقاد همراه سه حالت است و انتقام همراه سه حالت متضاد است، اگر می‌خواهیم بدانیم سخن ما انتقاد است یا انتقام این معیار است که انتقاد همراه با مهر، محبت و دلسوزی است و از روی دوستی بیان می‌شود، اما انتقام همراه با کینه و خشم است و از روی نفرت بیان می‌شود.
حجت‌الاسلام حجازی ابراز داشت: نقد و انتقاد هنر است، اما نقد پذیری فضیلت است، یک تفاوت عمده بین نقد پذیری و هنر وجود دارد، یک کارکرد و یک علم در انسان وجود دارد که اسمش را هنر می‌گذاریم، اما فضیلت یک نحوه رفتار و جنبه اخلاقی است، هنر نیاز به آموزش دارد اما فضیلت نیاز به تمرین دارد، یک هنرمند هنرش را یاد گرفته اما صاحب فضیلت کسی است که تمرین کرده است.
وی ادامه داد: کسی که انتقاد می‌کند باید هنر انتقاد کردن را یاد بگیرد، یعنی باید آموزش ببینید، اما انتقاد پذیرها و کسانی که نقد می‌پذیرند و از حرف دیگران ناراحت نمی‌شوند و قبول می‌کنند کسانی هستند که این فضیلت را با تمرین و تلاش به دست آورده‌اند.
این کارشناس حوزه اخلاق بیان داشت: هر نقدی سه رکن دارد، نقد کننده، نقد شونده و خود انتقاد، هر یک از این رکن‌ها باید ویژگی‌هایی داشته باشند.
وی در ادامه گفت: ویژگی‌های نقد کننده این است که آگاهی و دلسوزی داشته باشد، بسیاری از نقدهای ما مبتنی بر شایعات است، یعنی خود نقد کننده از این عیب و اتفاق آگاه نیست و صرف شایعات، ظن و گمان نقد می‌کند، پس از سازندگی و مثبت بودن خارج می‌شود؛ رعایت آداب اخلاقی و رعایت شرایط زمان و مکان، یعنی نقد کننده بداند که آیا این زمان یا این مکان برای نصیحت و نقد مناسب است یا نه.
حجت‌الاسلام حجازی ادامه داد: خود نقد کننده باید انجام دهنده عمل نیک یا بری از آن عیب باشد، خود نقد کننده تلاش کند و در عمل نشان دهد که اهل این کار مثبت است و از کار منفی دور است، رعایت آبرو و شخصیت طرف مقابل، یعنی نباید این نقد همراه با غیبت، تهمت، دورغ و تخریب طرف مقابل باشد، بلکه باید به حقوق و شخصیت نقد شونده احترام گذاشته شود.
وی ابراز داشت: از ویژگی‌های نقد شونده این است که باید آمادگی برای پذیرش نقد داشته باشد، نقد شونده باید از نقد استقبال کند، ما رویات بسیاری داریم که ائمه (ع) می‌فرمودند «از زیبایی‌های مومن این است که از نقد با روی گشاده استقبال می‌کند»، باید به نقد و نقد کننده گوش جان بسپارد، همان‌طور که نقد کننده باید حرمت نقد شونده را رعایت کند، نقد شونده هم باید حرمت نقد کننده را رعایت کند، تا آن نقد سازنده باشد.
این پژوهشگر حوزه اخلاق در پایان اظهار داشت: خود نقد هم باید ویژگی‌هایی داشته باشد، یکی اینکه نقد باید نقد باشد نه انتقام، دوم اینکه نقد باید واضح و روشن باشد نه مبهم و پیچیده و سوم اینکه همیشه نقد باید همراه با راه حل باشد، ما باید به نقد شونده راه‌هایی برای حل مشکل بدهیم نه اینکه فقط از او انتقاد کنیم و او را با این مشکلش رها کنیم. /9194/پ202/ی