حدود دخالت پدر در حریم خصوصی اعضای خانواده از نظر اسلام
به گزارش خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین حمید شهریاری، رییس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در یازدهمین جلسه درس خارج فقه فناوری‌های نوین با اشاره به این که قرآن در کنار بیان حکم افعال رفتاری انسان به اوصاف نفسانی هم توجه دارد گفت: قرآن کریم در کنار جعل فقهی و بیان واجبات و محرمات خصوصیات اخلاقی را هم مدنظر قرار می‌دهد و علاوه بر احکام خمسه فقهی، در باب خیر و شر افعال و ملکات نفسانی هم سخن می‌گوید.
وی افزود: سبک زندگی اسلامی به معنای رعایت احکام شرعی و حدود الهی در زندگی است لکن در جعل احکام، مقصود تنها سبک زندگی نبوده بلکه خداوند می‌خواسته ملکات اخلاقی و نفسانی ما را هم رشد دهد بنابراین ساخت انسان خوب هم یکی از اهداف جعل احکام است.
حجت الاسلام شهریاری ادامه داد: در این راستا آیه 183 سوره بقره می‌فرماید «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» و تقوا را پس از وجوب صوم مطرح کرده یا در آیه 103 سوره نور «خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَیْهِمْ إِنَّ صَلَاتَکَ سَکَنٌ لَّهُمْ وَاللَّـهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ» که طهارت و تزکیه نفس را پس از حکم صدقه بیان می‌کند.
وی ادامه داد: تعبیر به خیر در مورد این مسائل نفسانی دلالت بر استحباب ندارد بلکه خیر می‌تواند در الزامات اخلاقی هم بکار رود همانطور که در الزام فقهی بکار می‌رود، بنابراین اخلاق هم الزاماتی دارد و می‌توان گفت الزامات اخلاقی بر الزامات فقهی ترجیح دارد چرا که مثلا با رعایت حجاب ظاهر انسان اصلاح می‌شود اما با رعایت عفاف باطن او اصلاح می‌شود.
رییس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی اظهار داشت: آیه دیگری که در حرمت حریم خصوصی مورد استناد قرار می‌گیرد آیات 58 و 59 سوره نور درباره اذن دخول بالغان است که می‌فرماید «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِیَسْتَأْذِنکُمُ الَّذِینَ مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ وَالَّذِینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنکُمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، مِّن قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَحِینَ تَضَعُونَ ثِیَابَکُم مِّنَ الظَّهِیرَةِ وَمِن بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاءِ، ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَّکُمْ، لَیْسَ عَلَیْکُمْ وَلَا عَلَیْهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ، طَوَّافُونَ عَلَیْکُم بَعْضُکُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ، کَذَٰلِکَ یُبَیِّنُ اللَّـهُ لَکُمُ الْآیَاتِ، وَاللَّـهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ. وَإِذَا بَلَغَ الْأَطْفَالُ مِنکُمُ الْحُلُمَ فَلْیَسْتَأْذِنُوا کَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ کَذَٰلِکَ یُبَیِّنُ اللَّـهُ لَکُمْ آیَاتِهِ وَاللَّـهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ». ای کسانی که ایمان آورده‌اید (بدانید که) بندگان ملکی شما و اطفال شما که هنوز به وقت احتلام و زمان بلوغ نرسیده‌اند باید (شبانه‌روزی) سه مرتبه از شما اجازه ورود بخواهند: یک بار پیش از نماز صبح و دیگر هنگام ظهر که جامه‌ها را از تن برمی‌گیرید و دیگر پس از نماز خفتن، که این سه وقت هنگام عورت و خلوت شماست (اکثر برهنه یا در لباس کوتاهید) و بعد از این سه بار اجازه، دیگر باکی بر شما و آنها نیست که (بی‌دستور) با بندگان و اطفال خود گرد یکدیگر جمع شوید و هر ساعت در کارها به شما مراجعه کنند. خدا آیات را بر شما چنین روشن بیان می‌کند، و خدا (به کار بندگان) دانا و (به مصالح خلق) آگاه است. و آن گاه که اطفال شما به حد بلوغ و احتلام رسیدند باید مانند سایر بالغان (البته همه وقت) با اجازه وارد شوند. خدا آیات خود را برای شما بدین روشنی بیان می‌کند، و خدا (به صلاح بندگان) دانا و (در وضع تکلیف) محکم کار است.
وی ادامه داد: حلم به معنای بلوغ است و کلمه عورات سه‌گانه در این آیه بدان جهت به کار رفته که در این سه زمان که معمولاً هنگام لباس درآوردن و یا لباس پوشیدن است احتمال کشف عورات وجود دارد و به همین جهت بر این سه زمان از باب مجاز اطلاق عورات شده است. این مجاز مرسل است که به علاقه‌ای غیر از مشابهت بکار رفته و در اینجا علاقه می‌تواند از باب تسمیه ظرف به اسم مظروف باشد.
حجت الاسلام شهریاری گفت: منظور از این که دور یکدیگر می‌گردید این است که با هم رفت و آمد دارید. هم آنها گرد شما می‌گردند تا نیازشان به پدر و مادر یا انجام دستورات شما را برآورده کنند و هم شما گرد آنها می‌گردید تا مراقب آنها باشید و آنان را تربیت کنید یا به آنها دستور دهید.
وی بیان داشت: استدلال آیه بدین شکل است که در ذیل این آیات فرزندان بالغ، مامور به استیذان هنگام ورود بر پدر و مادر شده‌اند و امر دلالت بر وجوب دارد. لازمه آن این است که ورود بدون اجازه بر حریم پدر ومادر بر فرزندان حرام است و با قیاس اولویت ثابت می‌شود که ورود غیر فرزندان و نامحرمان بدون اجازه به طریق اولی حرام است.
عضو شورای عالی فضای مجازی توجه قرآن به حریم خصوصی حتی در داخل خانه را از نکات این آیه دانست و گفت: آیه صراحت به اموری چون عورات و زشتی‌ها دارد و امور خیر را شامل نمی‌شود. همچنین آیه موارد نهی از لمس، تماس، معیت، مداخله و فضولی را شامل نمی‌شود چون این معانی از منطوق آیه خارج است.
وی در ادامه به بحث روایی وجوب استیذان برای ورود به حریم خصوصی پرداخت و گفت: در روایتی از امام صادق(علیه‌السلام) آمده است «نهی رسول الله ان یدخل الرجال علی النساء الا باذنهن و بهذا الاستناد ان یدخل داخل علی النساء الا باذن اولیائهن». سند این دو روایت به دلیل مجهول بودن جعفر بن عمر ضعیف است لکن برخی احتمال داده‌اند که اصل آن حفص بن عمر بوده است که او نیز توثیقی ندارد.
حجت الاسلام شهریاری بیان داشت: روایت نشان می‌دهد که بدون اجازه نباید بر زنان وارد شد مگر این که آنها و نیز اولیای آنها اجازه دهند. روایت اول نشان می‌دهد که حتی اولیای زنان هم باید برای ورود از آنها اجازه بگیرند.
وی به روایت صحیح دیگری از امام صادق(ع) اشاره کرد و گفت: امام در این روایت می‌فرماید «یستاذن الرجل اذا دخل علی ابیه و لایستاذن الاب علی ابن و یستاذن الرجل علی ابنته و اخته اذا کانتا متزوجین.» در این روایت فعل امر به صیغه مضارع آمده است و اذن می‌گیرد یعنی باید اذن بگیرد و اذن نمی‌گیرد یعنی لازم نیست اذن بگیرد. معنای روایت این است که هرگاه مردی بر پدرش وارد می‌شود اذن می‌گیرد ولی پدر برای ورود بر پسرش لازم نیست اذن بگیردو نیز هر مردی که بر دختر یا خواهر مزدوجش وارد می‌شود باید اذن بگیرد.
رییس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی افزود: حرمت ورود به حریم خصوصی برای پدر در اسلام استثنا شده است این امر نشان از آن دارد که اسلام برای پدر در خانواده ارزش والایی قائل است به طوری که ورود بدون اذن او را در تربیت خانواده موثر می‌داند و این به دلیل ولایتی است که پدر بر اهل خانه دارد. از سویی پدر هیچگاه از اخبار داخل خانه سوء استفاده نخواهد کرد و از سوی دیگر پسر همواره باید این احتمال را بدهد که پدرش بدون اجازه وارد خواهد شد از این رو نوعی حرمت را در منزل رعایت خواهد کرد. این به معنای حرمت نهادن بر نهاد خانواده با محوریت پدر است و نتیجه آن این که بین پدر و مادر در این مساله تفاوت وجود دارد و اسلام در این امور با تفکرات فمینیستی قائل به تساوی زن و مرد مخالف است./916/د102/ع
منبع: شبکه اجتهاد