معیار عقلی در انتخاب موضوعات پژوهشی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله محمدتقی مصباح یزدی رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی  امام خمینی(ره) پیش از ظهر امروز در همایش تجلیل از پژوهشگران برتر این مؤسسه با اشاره به رشد علمی و پیشرفت ابرازهای آموزشی و پژوهشی، اظهار داشت: در گذشته حتی تصور نمی‌شد چنین شرایط و امکاناتی برای انتشار سریع و بهتر علوم فراهم آید.

وی ایجاد زمینه رشد و تحقیقات گسترده به وسیله ابزارهای پژوهشی پیشرفته را از نعمت‌های الهی دانست و گفت: در بینش توحیدی اصل خیر و برکت هر چیزی از جانب خداوند است؛ حضرت حق نعمت‌های خود را به واسطه  هرکسی که صلاح بداند در اختیار انسان‌ها قرار می‌دهد.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به آیه« فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ أُولَاهُمَا بَعَثْنَا عَلَیْکُمْ عِبَادًا لَّنَا أُولِی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجَاسُوا خِلَالَ الدِّیَارِ وَکَانَ وَعْدًا مَّفْعُولًا» بیان داشت: خداوند می‌فرماید ما بندگانی چنین قدرت‌مند فرستادیم که برخی عقوبت‌هایی که بنی اسرائیل استحقاقش را داشتند به آنها بچشانند؛ حال آن که این افراد در دین خدا هم نبودند، از اینجا معلوم می‌شود جنود الهی منحصر در افراد صالح و مؤمن نیست.

نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری با تأکید بر این که نعمت‌های خداوند بسیار فراوان و غیر قابل شمارش است، گفت: از این رو دامنه شکرگزاری این نعمت‌ها نیز وسیع است و نباید به شکر زبانی اکتفا کنیم؛ برای این‌که بتوانیم شکر حقیقی شرایطی که امروزه در عرصه علمی فراهم شده است را بجا آوریم باید آنها را در راستای تحقق اهداف الهی به کار بندیم.

آیت الله مصباح یزدی خاطرنشان کرد: ارزش‌های متفاوتی در دنیای امروز مطرح است اما آن چیزی که هیچ کس نمی‌تواند از ارزشش صرف نظر کند، علم است؛ همان طور که می دانید امروزه دامنه علم بسیار وسیع شده است و فکر این‌که انسان متعارفی پیدا شود که به همه دانش‌های موجود احاطه پیدا کند، ایده آلی غیر واقعی  به حساب می‌آید.

بهره‌مندی از دانش‌های به ارث رسیده رشد علمی نیست

وی با تأکید بر این که معنای رشد علمی این نیست که تنها از دانش‌های به ارث رسیده از دیگران بهره ببریم، گفت: این کمترین کاری است که یک موجود زنده فعال می‌تواند انجام دهد؛ همان گونه که رهبر معظم انقلاب بارها تأکید فرموده اند رشد علمی به تولید علم و تحقیق و پژوهش است.

رییس مؤسسه امام خمینی(ره) با اشاره به این که گستردگی علوم انسان را ناچار کرده از میان رشته‌های مختلف به فراگیری تعداد کمی از آنها بسنده کند، ابراز داشت: در زمینه پژوهش و تولید علم نیز چنین وضعیتی وجود دارد و بلکه دایره پژوهش تنگ‌تر از دایره فراگیری علم و تدریس است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در بیان عاملی که موجب می‌شود انسان در یک رشته تخصص پیدا کند، گفت: معمولا اغلب افراد به صورت اتفاقی در یک رشته پذیرفته می‌شوند و ادامه تحصیل می‌دهند؛ این انتخاب رشته بستگی به ظرفیت و نیاز دانشگاه‌ها و شرایط است و در بیشتر موارد فرد تمایلی به رشته‌اش نداشته و نقش چندانی در انتخاب آن ندارد.

نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری پژوهش در عرصه‌های مختلف را نیز به دور از این قاعده ندانست و اظهار داشت: معمولا افراد در همان زمینه‌ای که تحصیل می‌کنند به پژوهش می‌پردازند و گاهی به دلیل عدم اقبال عمومی و مسائل اقتصادی مجبور می‌شود در رشته دیگری به پژوهش بپردازد.

نقد شیوه پژوهش علمی در غرب

آیت الله مصباح یزدی در ارائه یک راه حل عقلانی در انتخاب رشته علمی و پژوهشی، گفت: در منابع مختلف علمی و برخوردی که با بسیاری از محققان و پژوهشگران عالم  داشته‌ام تا کنون مشاهده نکرده‌ام که معیاری عقلانی در این زمینه داشته باشند و معمولا اکثرا به صورت اتفاقی در زمینه‌های مختلف ورود پیدا می‌کنند.

وی افزود: به نظر می‌رسد برای انتخاب یک موضع پژوهشی باید ببینیم چه چیزی برای مردم بیشتر احتیاج است و موجب سعادت آنها می‌شود و آن مسأله نباشد مردم به گمراهی کشیده می‌شوند و دنیا و آخرتشان تباه می‌شود.

رییس مؤسسه امام خمینی(ره) در انتقاد از سبک پژوهش غرب، گفت: در جهان غرب فرهنگی وجود دارد که پژوهشگرانی که ایده‌آلی می‌اندیشند دلشان می‌خواهد در زمینه‌هایی که سخت است و کسی کار نمی‌کند و ورود پیدا کنند تا رشد علمی حاصل شود؛ این یعنی خدمت علم به علم، برای این افراد علم هدف اعلی است؛ این با بینش اسلامی سازگار نیست.

ملاک انتخاب رشته علمی و موضوعات پژوهشی به گونه‌ای باشد که بشریت را به قرب الهی برساند

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به این که کسب علم نیازی فطری و ذاتی بشر است، گفت: همین امر موجب شده بسیاری افراد به اشتباه برای خود علم اصالت قائل باشد؛ اما بسیاری از چیزهایی که انسان فطرتا طالب آن است مقدماتی است برای رسیدن به اهداف بالاتر بنابراین پرداختن بیش از حد به نیازهای فطری مطلوب نبوده و این امور هدف نهایی ما نیست.

نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری هدف نهایی برای زندگی بشر را رسیدن به قرب الهی عنوان کرد و بیان داشت: همه خواسته‌های فطری برای این است که در نهایت ما را به این هدف برساند؛ در نظام ارزشی اسلام، ارزش هر چیز به اندازه‌ای است که در رسیدن به این هدف مؤثرتر است؛ اگر این امر ملاک باشد بسیاری مسائل قابل حل خواهد بود و در این مجموعه تعریف می‌شود.

آیت الله مصباح یزدی تصریح کرد: ما در پژوهش نیز باید همین ملاک را در نظر بگیریم تا منجر به رشد خود، جامعه، مسلمان‌ها و همه انسان‌ها شود؛ باید ببینیم کدام تحقیق اثر بیشتری دارد و بیش از هر چیز زمینه رسیدن بشر را به قرب الهی فراهم می‌کند، بر همین اساس نیازهای پژوهشی را اولویت بندی کنیم و هر کدام که در حد اشباع کار شد به اولویت‌های بعدی بپردازیم.

وی با اشاره به این‌که تدوین چنین نظام ارزشی در نگاه اول کار آسانی نیست، گفت: آیات و روایات بسیاری داریم که می‌تواند ما را در این زمینه کمک کند تا بتوانیم نظام ارزشی خود را بر آن اساس تدوین و تنظیم کنیم.

رییس مؤسسه امام خمینی(ره) تأکید کرد: پژوهش برای پژوهش نیست بلکه برای فراهم آوردن زمینه رشد در همه انسان‌ها تا روز قیامت‌ است؛ بنابراین باید به علومی بپردازیم که برای جامعه اسلامی و دیگر جوامع بشری مفید باشد و عزت جامعه اسلامی را حفظ کند؛ در پژوهش نباید تابع اتفاقات باشیم و به درآمد و پرستیژ اجتماعی فکر کنیم و تنها باید سعی کنیم نقش خود را در رشد انسانیت ایفا کنیم./928/پ201/ج