سالروز انعقاد قرارداد صلح میان مصر و رژیم صهیونیستی؛
کمپ دیوید؛ پیمانی برای فراموشی برادران در سایه شیطان
خبرگزاری رسا ـ پس از جنگ سال 1973 رویکرد انور سادات نسبت به غرب، سبب طرح نظریه سازش با رژیم صهیونیستی شد. پس از 6 سال از آخرین جنگ میان مصر و رژیم صهیونیستی، قرارداد صلح کمپ دیوید در سال 1979 بین مصر و رژیم اشغالگر قدس منعقد شد.
به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری رسا، پس از اعلام موجودیت رژیم صهیونیستی در سال1948 میلادی به عنوان یک کشور جدید، ارتش مصر که تمامیت ارضی خود را در خطر می‌دید وارد جنگ با این رژیم شد.
جنگ و مقاومت علیه رژیم صهیونیستی در سال های 1956 و 1967 به اوج خود رسید اما پس از جنگ سال 1973 رویکرد انور سادات نسبت به غرب، سبب طرح نظریه سازش با رژیم صهیونیستی شد. پس از 6 سال از آخرین جنگ میان مصر و رژیم صهیونیستی، قرارداد صلح کمپ دیوید در سال 1979 بین مصر و رژیم اشغالگر قدس منعقد شد.
نتیجه انعقاد عقد صلح میان رژیم صهیونیستی و مصر، افزایش روابط فی ما بین در قالب روابط سیاسی و تبادل سفیر بود.
بی تردید نقش جیمی کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا، در انعقاد پیمان کمپ دیوید از دیگران بیشتر بود. او در ژوئیه سال 1978 انور سادت و مناخیم بگین را به اقامتگاه تابستانی اش در کمپ دیوید مریلند دعوت کرد و از طریق سایروس ونس، وزیر امور خارجه وقت، دعوت نامه ها را تسلیم آنها کرد.
در فوریه سال 1978 انورسادات به همراه هیئت همراه وارد آمریکا شد. پس از چند روز در حالی که نیروهای رژیم اشغالگر در لبنان بودند، هیئت صهیونیستی نیز وارد واشنگتن شدند.(1)
در 4 سپتامبر همان سال نشست سه طرفه بین مصر، رژیم صهیونیستی و آمریکا در قالب کنفرانس کمپ دیوید برگزار شد و به مدت 12 روز بطول انجامید.
نخستین بیانیه خروجی این اجلاس درخواست خاضعانه از ادیان مختلف بود تا از درگاه خداوند بخواهند طرفین به صلح برسند.
رئیس جمهور امریکا، در رسیدن به نتیجه بیش از 2 طرف دیگر برای اهداف شخصی و سیاسی خود در تب و تاب بود. کارتر در مذاکرات راه میانجیگری را در پیش گرفته و به دنبال صلح دو طرف دیگر از هیچ کاری دریغ نمی کرد.
از طرفی دیگر انور سادات که به تازگی بر مسند قدرت مصر نشسته بود، تمایل فراوانی به حفظ ارتباط با آمریکا و کارتر داشت. مناخیم بگین نیز که رسیدن به یک صلح پایدار با مصر را به نفع حیات رژیم صهیونیستی می‌دانست به این نتیجه رسیده بود که اگر موافقت نامه را امضا کند می تواند مصر را از ائتلاف خط مقدم جبهه خارج کند.
پیشنهادات سه سویه
در مذاکرات پیشنهادهایی از سوی هر سه طرف اعلام شده بود. از نظر کارتر و به تبع آن آمریکا توافق ها می بایست طبق قطعنامه 242 سازمان ملل متحد شکل گیرد. قطعنامه 242 سازمان ملل متحد به این شرح است :
«شورای امنیت با ابراز نگرانی از وخامت اوضاع خاورمیانه، برعدم توسل به زور جهت تصرف سرزمینها و نیاز به تلاش برای برقراری صلح عادلانه و پایدار که در آن همه کشورهای منطقه از امنیت برخوردار باشند، تاکید دارد.
با تاکید براینکه همه کشورهای عضو به هنگام پذیرش منشور سازمان ملل متحد متعهد شده‌اند که طبق ماده منشور رفتار کنند, شورای امنیت:
1. اظهار می‌دارد که اجرای اصول منشور مستلزم برقراری صلح عادلانه و پایدار در خاورمیانه است و باید بر دو اصل زیر استوار باشد:
الف: خروج نیروهای مسلح اسراییل از سرزمینهای اشغالی در جنگ اخیر.
ب: خاتمه وضعیت جنگی، احترام و شناسایی اصل حاکمیت, استقلال و تمامیت ارضی هریک از کشورهای منطقه و حق آنها بر زندگی صلح‌آمیز و در مرزهای امن و شناخته شده و به دور از تهدید یا توسل به زور.
2. ضرورت موارد زیر را نیز بار دیگر تصریح می‌دارد:
الف: تضمین آزادی کشتیرانی در آبهای بین‌المللی منطقه؛
ب: حل عادلانه مساله آوارگان؛
پ: تضمین مصونیت سرزمینها و استقلال سیاسی همه کشورهای منطقه از راه اقداماتی مانند ایجاد مناطق غیرنظامی.
3. از دبیرکل درخواست می‌شود نماینده‌ای ویژه جهت اعزام به خاورمیانه برای برقراری و حفظ تماس با کشورهای ذیربط تعیین نمایند تا طبق مواد و اصول این قطعنامه به حصول توافق و تلاش جهت دستیابی به راه حل صلح‌آمیز و قابل قبول مساعدت کند.
4. از دبیرکل درخواست می‌شود پیشرفت تلاشهای نماینده ویژه را, هرچه سریعتر به شورای امنیت گزارش کند.»
اما در مقابل مصر خواستار عقب نشینی کامل رژیم صهیونیستی از صحرای سینا شده بود. همچنین درخواست پرداخت غرامت از سوی رژیم صهیونیستی برای اشغال چاه‌های نفت این صحرا را اعلام کرد. در مقابل پذیرفته بود تا روابط دیپلماتیک خود را با رژیم صهیونیستی برقرار کند.
پیشنهادهای رژیم صهیونیستی بیش از دو طرف دیگر جالب توجه بود: ارتش مصر تنها می تواند در غربی ترین بخش صحرای سینا مستقر شده و بقیه خاک این صحرا تا مرزهای فلسطین باید غیرنظامی باشد. رژیم صهیونیستی همراه با پشتیبانی نظامی می بایست فرودگاه های خود را همچون گذشته داشته باشد. رژیم صهیونیستی بتواند در آبهای کانال سوئز رفت و آمد کرده و همه نفت صحرای سینا در اختیار او قرار بگیرد.(2)
در مقابل رژیم صهیونیستی می پذیرد که حکومت نظامی خود را از غزه برداشته اما مسوول امنیت غزه باقی بماند.همچنین بگین این‌گونه عنوان کرد که اعراب فلسطینی پس از یک دوره 5 ساله زندگی زیر پرچم رژیم صهیونیستی مختارند بین تابعیت اسرائیلی یا اردنی یکی را انتخاب کنند.افزون بر آن رژیم صهیونیستی می بایست حق خرید و مالکیت زمین در کرانه غربی رود اردن را نیز داشته باشند.
نکته قابل توجه در برنامه های بگین آن بود که هیچ اشاره ای به بیت المقدس و اشغالگران صهیونی آن نمی کرد.
با همه این موارد سرانجام موافقت نامه بین طرفین آماده شد. انور سادات مصری و بگین صهیونی برای سرنوشت فلسطین در روز 17 سپتامبر موافقت نامه ای را امضا کردند که آمریکا گواه رسمی این موافقت نامه بود.
مهمترین بخش های پیمان کمپ دیوید
بدین وسیله مصر و اسرائیل در چارچوب برقراری صلح میان خود با امضای بندهای موافقت نامه زیر اعلام می‌کنند که به اختلافات خود پایان داده و مرحله جدیدی از صلح و همکاری میان خود را آغاز می‌کنند که در زیر مهمترین بندهای آن را می آوریم:
-وضعیت جنگ میان دو کشور به پایان رسیده و پس از تبادل اسناد امضا شده موافقت نامه میان دو طرف، صلح میان آنها برقرار خواهد شد.
-اسرائیل تمام نیروهای مسلح نظامی و مدنی خود را از سینا به آن سوی مرزهای بین المللی میان مصر و فلسطین تحت قیمومیت که در پرتوکل پیوست به این پیمان تحت عنوان پیوست یک آمده است، عقب خواهد کشید. مصر نیز به حاکمیت کامل خود بر سینا ادامه خواهد داد.
-هر دو طرف به حاکمیت و تمامیت ارضی و استقلال سیاسی یکدیگر احترام می‌گذراند.
- هر دو طرف حاکمیت طرف مقابل در مرزهای به رسمیت شناخته بین المللی خود را به رسمیت شناخته و به آن احترام می‌گذارد.
- هر دو طرف متعهد به عدم استفاده از زور یا خشونت یا یکی از اشکال آن علیه طرف دیگر به صورت مستقیم یا غیر مستقیم می‌شوند و خود را ملزم می‌دانند که تمام منازعات و موارد مورد اختلاف را از طرق مسالمت آمیز حل و فصل کنند.
-هر دو طرف متعهد می‌شوند که اقدامی درون اراضی تحت حاکمیت یکدیگر و توسط نیروهای تحت فرمان خود یا نیروهای تحت پوشش خود علیه شهروندان یا املاک و ممتلکات طرف دیگر که به عنوان اقدام خصومت آمیز یا اقدام جنگی یا اقدام تهدید آمیز در عرف بین الملل شناخته شده، مرتکب نشوند.
-هر دو طرف متعهد می‌شوند، روابط کامل طبیعی را میان خود برقرار نمایند، این روابط به رسمیت شناختن کامل دو طرف، برقراری روابط دیپلماتیک، اقتصادی و فرهنگی، پایان دادن به تحریم اقتصادی و از بین بردن موانع موجود برسر نقل و انتقال آزاد افراد و کالاها را دربرمی‌گیرد.
-کشتی‌های اسرائیلی و همچنین کشتی‌هایی که از اسرائیل به دیگر کشورها یا از دیگر کشورها به مقصد اسرائیل در تردد هستند، اجازه حرکت آزاد در کانال سوئز و ورودی‌های آن در خلیج سوئز و حرکت در دریای مدیترانه بر اساس موافقت نامه 1888 قسطنطنیه که تمام کشورهای جهان از آن تبعیت می‌کنند، را دارند.
-این معاهده حقوق و تعهدات دو طرف بر اساس میثاق سازمان ملل متحد را محترم شمرده و آن را نقض نمی‌کند، همانگونه که نباید این معاهده را بگونه‌ای تفسیر کرد که تعهدات دو طرف بر اساس میثاق سازمان ملل متحد را نقض کند.
-هر دو طرف متعهد می‌شوند، وارد چارچوب‌های بین المللی و معاهداتی نشوند که به موجب آنها تعهدات و الزاماتی مغایر با این معاهده برای ایشان فراهم آورد.
-اختلافات بوجود آمده برسر اجرا یا تفسیر این موافقت نامه از طریق گفت‌وگو و مذاکره حل خواهد شد.
-هر دو طرف هیئت پرداخت غرامت را تشکیل داده تا از آن طریق غرامت‌های لازم جهت دستیابی به صلح و سازش متقابل را پرداخت کرده و خواسته‌های طرف مقابل را برآورده کنند.
-این معاهده جای موافقت نامه‌های منعقده میان مصر و اسرائیل در سپتامبر 1975 را می‌گیرد.
-باید دبیرکل سازمان ملل متحد را از امضای این موافقت نامه آگاه و مطلع ساخت تا بر اساس ماده 102 میثاق سازمان ملل متحد به عنوان موافقت نامه‌ای بین المللی در این سازمان ثبت و ضبط شود.
-این موافقت نامه در 26 مارس 1979 در سه نسخه عربی، انگلیسی و عبری به رشته تحریر درآمده و تمام نسخه‌ها از حیث اعتبار و ارزش برابر و مساوی بوده و در صورت بروز اختلاف میان دو طرف برسر تفسیر بندهای موافقت نامه نسخه انگلیسی معاهده مرجع و محل مراجعه جهت حل اختلاف خواهد بود.
-اسرائیل عقب نشینی تمام نیروهای مسلح نظامی و مدنی خود را از سینا آغاز خواهد کرد و نهایتا تا سه سال پس از امضای این موافقت نامه عقب نشینی نیروهای خود را به پایان خواهند رساند.
-با تشکیل یک کمیته مشترک موانع موجود برسر راه اجرای بندهای موافقت نامه که ممکن است، بعدها بروز کند، برطرف خواهد شد. بالطبع حل مشکلات حادتر برعهده مقامات و مسئولان نظامی دو طرف گذاشته خواهد شد.
-یک دفتر ارتباطی مصری در العریش و یک دفتر ارتباط اسرائیلی در بئر سبع دایر خواهد شد. مسئولیت هر دفتر به عهده افسری است که از سوی کشور مربوطه تعیین خواهد شد.
-با نظارت سازمان ملل متحد یک خط مستقیم تلفنی این دو دفتر را به یکدیگر مرتبط خواهد ساخت.
-هر دو طرف مختارند، یادبودهایی از جنگ برای خویش نصب کنند و به طرف دیگر اجازه ورود و نصب این یادبودها را بدهند.
به طور کلی قرار داد کمپ دیوید دارای اصولی بود که به آنها اشاره می شود:
1. اسرائیل باید به مدت سه سال پس از عقد پیمان از صحرای سینا عقب نشینی کند.
2. برقراری روابط دوستانه و کامل دیپلماتیک میان مصر و رژیم اشغالگر قدس.
3. شناسایی تمامیت ارضی رژیم اشغالگر قدس از جانب کشور مصر.
4. استقرار نیروهای حافظ صلح سازمان ملل در منطقه مرزی سینا.
5. مجاز شمرده شدن عبور و مرور کشتی های رژیم صهیونیستی از آبراه سوئز.
6. آغاز مذاکرات درباره خود مختاری فلسطینیان در نوار غزه و ساحل غربی رود اردن یک ماه پس از عقد قرارداد صورت گیرد.
7. انتخابات برای تعیین یک دولت خود مختار در نوار غزه و ساحل غربی رود اردن، و سپس یک عقب نشینی ٥ ساله نظامی و غیر نظامی، توسط اشغالگران صهیونیستی می بایست صورت میگرفت.(3)
با نگاهی گذرا به ابعاد بندهای این قرارداد می توان به این نتیجه رسید که مصر تنها در پی تحقق خواست های خود بوده و توجه چندانی به دیگر کشورهای درگیر با رژیم صهیونیستی نداشت. بند نخستین این موافقت نامه موید این نکته است که مصر تنها خواستار نجات خود از گرداب کشمکش منطقه بوده و در عمل با سرنوشت فلسطینی ها کاری ندارد.در این بند مصر از رژیم صهیونیستی میخواهد تا از صحرای سینا خارج شده و در پشت مرزهای فلسطین اشغالی بماند. در واقع این قرارداد به خوبی این موضوع را نشان می دهد که مصر صلح را دستآوردی برای اهداف داخلی خود دانسته و نسبت به دیگر کشورهای درگیر خود را مبری از دخالت می داند.
صلح کمپ دیوید تبعاتی نیز برای مصر داشت؛ ترد شدن از دنیای عرب و از دست دادن مقبولیت درونی همراه با آزاد گذاشتن رژیم صهیونیستی در اقدامات بعدی اش را می توان از مهم ترین این تبعات دانست. در واقع پذیرش موجودیت رژیم اشغالگر قدس از سوی مصر، افزون بر آنکه رژیم صهیونیستی را دریده تر کرد، ضربه سنگینی را به کشورهای مبارز علیه این رژیم وارد کرد.
رژیم اشغالگر قدس با انعقاد قرارداد کمپ دیوید، به دو هدف اساسی خود رسید. نخست آنکه مصر به عنوان قوی ترین دشمن رژیم صهیونیستی تا آن زمان، از میدان جنگ عقب نشست و دوم آنکه روحیه کشورهای عربی در کشاکش جنگ به شدت کاهش یافت.
با این حال پیمان کمپ دیوید امضاءکننده ی خود را بلعید. در سالروز رژه پیروزی 6 اکتبر 1981، انور سادات از سوی گروه جهاد اسلامی مصر که به صلح بین مصر و رژیم صهیونیستی اعتراض داشتند ترور شد. فتوای قتل انور سادات را عمر عبدالرحمن، یک روحانی بلندپایه مصری صادر کرده بود.
البته امضای قرارداد کمپ دیوید اثرات دیگری نیز داشت. حمله رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان، کشتار وسیع فلسطینی ها در تحرکات اعتراضی و نزاع با نیروهای سوری از دیگر حوادث تبعی صلح کمپ دیوید بود.(4)
واکنش کشورهای عربی نسبت به پیمان کمپ‌دیوید
واکنش ها به صلح کمپ دیوید به سه شکل نمود پیدا کرد. نخست آنکه برخی از کشورها شدیدا مخالف با آن بودند. سوریه، عراق، الجزایر، یمن جنوبی، لیبی و سازمان آزادی بخش فلسطین کشورهایی بودند که به گروه جبهه پایداری معروف شدند. اما گروه دوم کشورهایی را تشکیل می دادند که با اقدام مصر کاملاً موافق بودند. کشورهایی همچون: مراکش، سودان و عمان. و در آخر شکل سوم را کشورهایی تشکیل می دادند که بی طرفانه به این موضوع نگاه می کردند. عربستان سعودی، اردن و کشورهای حوزه خلیج فارس این رویه را در پیش گرفتند.(5)
در اکتبر 1978، کنگره ملی فلسطین، مذاکرات کمپ دیوید را با صدور بیانیه محکوم کرد. حافظ اسد نیز موضع سوریه را مخالف با صلح ننگین کمپ دیوید اعلام کرد.
از طرفی معمر قذافی به مصر و انور سادات حمله کرده و اعلام کرد که مصر نمی بایست از صف مبارزه علیه رژیم صهیونیستی جدا می شد.
نگاه انقلاب اسلامی ایران به پیمان کمپ دیوید
مذاکرات کمپ دیوید در حالی منعقد شد که با انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) همزمان شده بود. ایشان در مصاحبه ای که با خبرگزاری آسوشیتدپرس در آبان 1357 داشت، این مذاکرات را توطئه ای برای مشروعیت بخشیدن به رژیم اشغالگر قدس معرفی کرده و نتیجه آن را به ضرر فلسطینی ها اعلام کرد. در این مصاحبه می خوانیم:
سوال: شما مثل دیگر سران اسلامى با موافقت نامه «کمپ دیوید» مخالفت مىکنید؟
حضرت امام: موافقت نامه «کمپ دیوید» و نظایر آن، توطئههایى براى مشروعیت بخشیدن به تجاوزات اسرائیل است که نتیجتاً شرایط را به نفع اسرائیل و به ضرر اعراب و فلسطینىها تغییر داده است. چنین وضعیتى مورد قبول مردم منطقه نخواهد بود.
همچنین حضرت امام در پاسخ به سوال خبرنگار خبرگزاری لیبی در 26 آبان ماه 1357 می فرمایند:
سوال: موافقت نامه‌های «کمپ دیوید» و تنازل سادات در مورد «بیت المقدس» را چگونه ارزیابی می‌فرمایید؟
- من جداً او را محکوم می‌کنم.
سوال: آیا توقع آن را دارید که در جهان اسلام بر ضد رژیم های ارتجاعی که برای محافظت منافع استعمار عمل می‌کنند، یک انقلاب اسلامی مترقی به وجود آید؟
- ما امیدواریم اینطور بشود و همه مسلمین بر ضد استعمار قیام کنند و دولتهایی هم که خیانت به ملت می‌کنند بر ضد آنها هم قیام کنند(6)
پس از انعقاد صلح نامه کمپ دیوید، اردشیر زاهدی که در آن زمان سفیر رژیم پهلوی در آمریکا بود سریعا به هر دو طرف تبریک شاه را اعلام کرد.
پیمان کمپ دیوید که چند روز پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران منعقد شده بود به دلیل تضاد کامل با تفکر نو ایران سبب قطع رابطه ایران و مصر به فرمان امام خمینی(ره) شد.
تصرف سفارت مصر از سوی دانشجویان عرب در تاریخ 6 فروردین 1358 به عنوان اعتراض به این پیمان سبب گردید تا یکی از نخستین فرمان های حکومتی حضرت امام خمینی(ره) به دولت موقت در موضوع بین المللی صادر شود.
در متن فرمان امام به وزیر امور خارجه‌ی دولت موقت آمده است:
«بسم الله الرحمن الرحیم، جناب آقاى دکتر ابراهیم یزدى، وزیر امور خارجه، با در نظر گرفتن پیمان خائنانه‌ی مصر و اسرائیل و اطاعت بىچون و چراى دولت مصر از آمریکا و صهیونیسم، دولت موقت جمهورى اسلامى ایران قطع روابط دیپلماتیک خود را با دولت مصر بنماید، 10/ 2/58، روح‌الله الموسوی الخمینى»(7)
اگر چه امام قطع روابط بین ایران و مصر را به دلیل قرارداد کمپ دیوید اعلام کرد، اما پذیرش شاه ایران از سوی انور سادات همراه با تبلیغات گسترده ضد انقلاب اسلامی از سوی مصر موجب قوت گرفتن دلیل ایران برای قطع رابطه کامل بین دو کشور شد.
پس از صلح مصر با رژیم صهیونیستی و حکم امام در زمینه قطع روابط با مصر، تاکنون تغییر چندانی در مراودات سیاسی دو کشور صورت نگرفته و همچنان بین این دو، وضعیت قطع روابط برقرار است.
/702/9466/م
سارا دانیالی
-------------------------------------------------
منابع:
1. نظام شرابی، آمریکا و اعراب، جلد اول، مترجم عباس عرب، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1375، ص 644.
2. جورج لنچافسکی، رؤسای جمهور آمریکا از ترومن تا ریگان، ترجمه‌ی عبدالرضا هوشنگمهدوی، تهران، نشر البرز، ص 255.
3. همان، ص 259.
4. همان صص263 و 264.
5. نظام شرابی، پیشین، جلد دوم، ص1245.
6. صحیفه‌ی امام خمینی، ج 7، ص 168.
7. نگاهی به چگونگی انعقاد قرارداد صلح بین مصر و اسرائیل؛ خنجری به نام کمپ‌دیوید ، حسین شهمرادی؛ پژوهشگر تاریخ معاصر/برهان/1391/7/13
ارسال نظرات