افراط در عزاداری به عقلانیت شیعه و آرمانهای کربلا آسیب میزند
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست بررسی علمی و فقهی رفتارهای افراطی در عزای اهل بیت(ع) با سخنرانی حجت الاسلام محمدتقی اکبر نژاد، کارشناس فقهی ظهر امروز در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد.
حجت الاسلام اکبر نژاد در تشریح واژه حزن اظهار داشت: عزاداری برای امام حسین(ع) شامل هر گونه حزنی میشود؛ گرفتگی ظاهر، پوشش لباس های خاص، گریه، نوحه، لطمه کردن سر و صورت و سینه، داد و فریاد، قمه زنی و اموری مانند این ها از جمله مصادیق حزن محسوب میشوند.
استاد حوزه علمیه قم با طرح چند سؤال درباره حد و اندازه حزن برای اهل بیت(ع) ابراز کرد: باید بررسی شود که آیا از نظر فقهی، حدی برای اظهار عزا وجود دارد؟؛ اگر حدی وجود دارد، این حد تا کجا است؟؛ حد آن خوف مرگ است یا ضررهای شدید یا شدت جزع؟
وی با حرام دانستن حرکتهای افراطی در عزاداری ادامه داد: در این نشست ثابت میشود که جزع شدید مانند لطمه، قمه و هر گونه حرکتهای افراطی حرام است؛ در این سطح جزع، تفاوتی میان پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت(ع) ایشان با سایر مردم وجود ندارد؛ موارد استثناء ناظر به جزع غیر شدید مانند طول گریه است.
حجت الاسلام اکبر نژاد در تشریح روش بحث این نشست علمی گفت: در آغاز باید به دنبال آن باشیم که آیا در این مسأله اصل اولیهای وجود دارد تا در موارد شک به آن رجوع کنیم و به عبارتی حکم اولیه و عام را ثابت کنیم؛ سپس باید بررسی شود که آیا امام حسین(ع) از این حکم اولیه استثناء شده است؟
وی ادامه داد: داغدار و عزادار شدن از امور فطری است که انسان ها به طور طبیعی با آن مواجه میشوند؛ بنابراین اصل عزاداری از مطالبات فطری ما است و مقاومت در برابر آن منجر به بیماریهای جسمی و روانی میشود.
این کارشناس فقهی جزع شدید را نوعی اعتراض به خداوند دانست و تصریح کرد: این یک مطلب روشن است که جزع و فزع شدید، افزون بر اعتراض به اراده خداوند متعال، نوعی بی ادبی نسبت به محضر مالک عالم است.
وی افزود: تعلق شدید به دنیا منافی کرامت انسانی و شخص داغدار است و هم میتواند منجر به بیماریهای جسمی و روحی شود؛ عقلای جهان نیز بر این مطلب تأکید کردهاند و بیتابی شدید در برابر حوادث روزگار را نکوهش میکنند.
حجت الاسلام اکبر نژاد اظهار داشت: فرقی میان بزرگان دین و دیگران نیست؛ چرا که بیتابی شخص عزادار هیچ مشکلی را برطرف نمیکند و افراط در احساسات، بر عقلانیت شیعیان و آرمانهای کربلا آسیب میزند و زمینه انحراف را پدید میآورد.
وی با انتقاد از سبکهای برخی مداحان تصریح کرد: یکی از عواملی که باعث ورود احساسات افراطی در عزاداران میشود، استفاده مداح از سبکهای غنایی در مداحی است؛ چنین سبکهایی عقلانیت را از عزاداران میگیرد و منجر به بروز احساسات و کارهای افراطی میشود که در شأن اهل بیت(ع) نیست.
استاد حوزه علمیه قم درباره گریه کردن در عزاداری اظهار داشت: هیچ یک از فقها در این مطلب که عزاداری به معنای گریه بر مؤمن، مطلوب است و ثواب دارد، تردید نکردهاند؛ فقها بروز هر گونه رفتاری در عزاداری که دور از کرامت انسان باشد را به طور اولیه حرام میدانند.
وی با ذکر برخی روایات به اثبات حرام بودن جزع شدید پرداخت و ادامه داد: جابر نقل می‌کند که از امام باقر(ع) پرسیدم جزع چیست؟؛ فرمود، بدترین جزع‌ها، فریاد کردن به وا ویلا و لطمه زدن بر صورت و سینه و تراشیدن موهای بالای پیشانی است و کسی که نوحه خوانی برپا کند، صبر را ترک کرده و به راه ناحق رفته است؛ اما کسی که صبر کند و «انا لله و انا الیه راجعون» بخواند و حمد خدای عزّوجل را کند، راضی به صنع و عمل خدا شده و اجرش بر خداست و کسی که چنین نکند، قضای حتمی خدا بر او جاری شده است، در حالی که خودش نکوهش شده و اجرش از بین رفته است.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: بر اساس روایت دیگری که در تهذیب الاحکام، جلد 8، صفحه 325 آمده، لطمه زدن کفاره دارد؛ همچنین در دعائم الاسلام، جلد 1، صفحه 226 عزاداری افراطی حرام دانسته شده و شخصی که پیراهن خود را در مصیبت مرگ شخصی چاک می کند، در آتش جهنم برای او جایی معین خواهد شد.
حجت الاسلام اکبر نژاد درباره استثناء اهل بیت(ع) از این احادیث گفت: برخی معتقدند که پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) به طور کلی یا امام حسین(ع) به طور اختصاصی از این ضابطه عمومی استثناء شدهاند و جزع شدید برای ایشان مجاز است؛ برای تشخیص این ادعا به دو دسته از روایان هماهنگ و مخالف با این نظریه میپردازیم.
وی به روایتی از حضرت علی(ع) در صفحه 355 نهج البلاغه اشاره کرد و اظهار داشت: حضرت علی(ع) در هنگام غسل پیامبر(ص) فرمودند، با مرگ تو رشتهای پاره شد که در مرگ دیگران انگونه قطع نشد؛ مصیبت تو، دیگر مصیبت دیدگان را به شکیبایی واداشت و همه را در مصیبت تو یکسان عزادار کرد؛ اگر به شکیبایی امر نمیکردی و از بیتابی نهی نمیفرمودی، آنقدر اشک میریختم تا اشکهایم تمام شود.
استاد حوزه علمیه قم در روایتی دیگر به سفارش امام حسین(ع) به حضرت زینب(س) در شب عاشورا اشاره کرد و ادامه داد: شب عاشورا که حضرت زینب(س) از حالات و حرفهای امام حسین(ع) متوجه شده بود که برادر بزرگوارش فردا شهید میشود، به صورت خود لطمه زد و گریبان پاره کرد و از هوش رفت.
وی افزود: امام حسین(ع) با مشاهده این صحنه خواهرش را قسم داد که پس از شهادتش گریبان چاک ندهد و از حضرت زینب خواست تا بر این قسم پایبند بماند؛ امام حسین(ع) به حضرت زینب فرمود، مواظب باش شیطان بردباری و حلم را از تو نگیرد.
حجت الاسلام اکبر نژاد در بخش دیگر به روایاتی که موافق به جزع شدید برای اهل بیت(ع) بود پرداخت و ابراز کرد: مرحوم نائینی بر اساس برخی روایات از اهل بیت(ع) معتقد بود که جزع شدید، حرام نیست و مادامی که حکم ثانویهای نظیر، اقدام به هلاکت نفس و اضرار فاحش صدق نکند، جزع کردن به هر قسمتی که باشد، خالی از اشکال است.
وی ادامه داد: این روایات را باید در کنار روایات پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) که درباره نهی از لطمه و جزع شدید است قرار داد؛ روایت امام حسین(ع) ناظر به این است که مصیبت در کربلا به اندازهای عظیم بود که طبیعی بود فاطمیات(س) لطم کنند؛ اما این که ناظر به همه زمانها باشد واضح نیست و مصداق این، لطم نکردن ائمه معصوم(ع) است، در حالی که خیلی گریه میکردند.
این کارشناس فقهی در نتیجه گیری این نشست علمی تصریح کرد: این یک ضعف است که سیره زندگانی و قول ائمه معصوم(ع) را از هم جدا کنیم؛ هیچ کدام از امامان معصوم(ع) در تاریخ گریبان چاک ندادهاند و در مصیبت اهل بیت(ع) افراط نکردند./840/پ201/ی