مدیریت فقهی و توجه به نیازهای جامعه رسالت حوزه‌های علمیه
حجت‌الاسلام علی سرلک، کارشناس عرصه دین و رسانه ملی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با اشاره به برخی از ناهنجاری‌های اجتماعی از سوی مشاهیر و بازیگران در جامعه، اظهار داشت: بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی همانند بدحجابی پیامد تمایلات منفی و سهل انگاری نسبت به احکام و سخن خداوند است و سهل‌انگاری محصول تفکر اومانیستی و سکولاری از انسان است.
ناهنجاری‌های اجتماعی پیامد تمایلات منفی و سهل انگاری نسبت به احکام خدا است
کارشناس عرصه دین و رسانه ملی ناهنجاری‌ها را نتیجه ضعف اعتقادی خواند و تأکید کرد: این که انسان بنا نیست تقید و تعلقی نسبت به احکام الهی و به خداوند داشته باشد و دین بخشی از رفتارهای آدمی نشده است؛ زیرا همه اینها به هم وابسته است و بحث آسیب‌ها به هم مرتبط است.
وی به وظیفه حوزه علمیه در مقابل آسیب‌های اجتماعی اشاره و تصریح کرد: حوزه‌های علمیه به تعبیر امام خمینی(ره) باید از تفکر فقه فردی به فقه مدیریت و مدیریت فقهی رو آورند.
حجت‌الاسلام سرلک خاطرنشان کرد: به صورت کلی استنباط حکم وجهه اصلی حوزه شده است و مجتهدان سرآمد حوزویان در فقه و اصول هستند؛ در صورتی که قرآن کریم به تفقه در دین، مجموعه دین و مدیریت دینی دستور می‌دهد، نه تفقه در حکم، همان گونه که امام خمینی(ره) نیز از فقه به فلسفه زندگی از گهواره تا گور تعبیر می‌آوردند.
فتوا دادن در حوزه تکالیف فردی و اجتماعی کفایت از مدیریت جامعه نمی‌کند
وی یادآور شد: فتوا دادن در حوزه تکالیف فردی و اجتماعی کفایت از مدیریت جامعه نمی‌کند، و به قطع جامعه نیاز به احکام شرع دارد؛ اما رویکرد فقیه باید رویکرد مدیریت جامعه باشد، نه بیان حکم.
استاد حوزه و دانشگاه رسالت امروز حوزه علمیه را مدیریت جامعه خواند و ابراز داشت: بیان حکم یکی از شئون فقیه است و متأسفانه به نظر می‌رسد مزاج کلی حوزه علمیه متمرکز بر این مطلب است؛ زیرا به صورت کلی دین باید ناظر به نیاز جامعه و پاسخگوی مسائل مردم باشد و مدیریت جامعه چیز دیگری است.
وی تصریح کرد: متأسفانه در حال حاضر نرخ رشد طلاق رو به افزایش است که به عنوان مثال اگر کسی بخواهد حکم طلاق را بپرسد، همه علما به اتفاق می‌گویند «طلاق با این شرایط جایز و با شرایط دیگری جایز نیست».
حجت الاسلام سرلک افزود: در حالی که باید بنگریم که آیا جامعه‌ای که طلاق در آن بالا است، یک جامعه دینی است و آیا نباید حوزه علمیه نسبت به مسأله طلاق راهکار ارائه دهد یا می‌تواند به بیان حکم اکتفا کند و آیا آنچه در مسأله ازدواج و طلاق یا مناسبات میان کارگزار و ارباب رجوع، والی و مولی علیه اتفاق می‌افتد، دینی است؟
وی به نیازهای امروز جامعه اسلامی اشاره و خاطرنشان کرد: حضرت امام خمینی(ره) انقلاب کردند و ندای کلی «انیبوا الی ربکم» و حرکت به سمت خدا را سر دادند و خودشان نیز جلو افتادند؛ منتها وقتی جلوتر آمدیم به لوازم و اقتضائاتی رسیدیم که بر اساس آن اقتضائات، مدیریت و برنامه‌ریزی کارآمدتری لازم داریم.
استاد حوزه و دانشگاه افزود: آن مدیریت و اقتضائات، آدم‌های روشن‌بین، شجاع، سلحشور، متعهد و مسؤولیت پذیری را نیاز دارد که در میدان حاضر شوند و به این ضروریات رسیدگی کنند که این مسأله هنوز انجام نگرفته است.
وی تصریح کرد: حوزه علمیه گاهی اوقات از برخی مسائل جامعه، فاصله گرفته و گاهی حتی چوب تنبیه دیگران را بلند کرده است؛ در صورتی که باید مربی بازی فوتبال جامعه باشد، نه این که فقط داوری کند.
حجت الاسلام سرلک یادآور شد: داور منتظر است که خطایی اتفاق بیفتد و کارت زرد یا قرمز نشان دهد و خطا را اعلام کند و ربطی به او ندارد که نتیجه بازی چه خواهد شد، در صورتی که مربی به جای مچ‌گیری، دست‌گیری می‌کند و حتی موظف است یک تیم بی‌روحیه و گل خورده را حداقل به لحاظ تحلیل، پیروز از میدان بیرون آورد.
نقش حوزه علمیه در یک کلمه باید جایگاه مدیریت جامعه باشد
وی تأکید کرد: نقش حوزه علمیه در یک کلمه باید جایگاه مدیریت جامعه باشد، البته باید وجهه کاریزمایی، قدیسی و معنوی نیز داشته باشد؛ اما نمی‌تواند نسبت به ابتلائات جامعه همچون فقر، سیستم ربوی بانک‌ها و بسیاری از مسائل دیگر بی‌توجه باشد.
کارشناس عرصه دین و رسانه ملی گفت: صِرف شرعی کردن عقود بانک‌ها که حتی بالای 90 درصد متعاقدین به آن التفات ندارند و بیشتر به گردش مالی آن توجه می‌کنند؛ اما به صورت کلی آیا صِرف شرعی کردن عقود و گنجاندن آنها تحت مفاهیم شرعی و جایگزینی مفاهیم جعاله، مضاربه و مساقات در قرادادها، نظام بانکی کشور را از این آسیب‌هایی که به آن مبتلا است، نجات می‌دهد؟
وی یادآور شد: حقیقتا حوزه علمیه باید به این فکر بیفتد؛ زیرا شیعه بعد از 1300 سال، زمامداری جامعه را به این گستردگی و به صورت جدی به دست گرفته است که به نظر می‌رسد حوزه از این جایگاهی که دارد، فاصله دارد؛ یعنی نمی‌داند به صورت دقیق راجع به آن چه فکری می‌شود و چه وظیفه‌ای برعهده دارد؟
حجت الاسلام سرلک افزود: البته معنای حرف من این نیست که بزرگان و علمای روشن بینی در این مجموعه وجود ندارد و به وظیفه خودشان به درستی عمل نمی‌کنند؛ اما برداشت کلی حوزه در واقع رضایت بخش نیست، نه حضرت امام(ره) راضی بودند و نه رهبر معظم انقلاب در مجموع رضایت دارند، گرچه به برخی از کارهای انجام گرفته افتخار می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: به عنوان مثال در عرصه هنر که در حال حاضر تمایلات جامعه را مدیریت و مهندسی می‌کند، باید هنر دین مطرح شود و در کل چه کسی باید بیان کند، جز کسانی که در سرچشمه این رود خروشان نشسته‌اند و باید پیاله‌های دقتشان را پر کنند و به کام عطشناکان بنوشانند؛ آیا واقعا بیان احکام شرعی و این که موسیقی در چه مواردی حرام یا حلال است و بیان حکم مجسمه و این موارد کافی است؟
استاد حوزه و دانشگاه گفت: خوشبختانه با توجه به چشمه جوشان فقه جواهری که بزرگانی در کنار آن نشسته‌اند و بحث زمان، مکان و فقه پویایی که امام خمینی(ره) فرمودند، این پویایی به ثمر خواهد رسید و ما نباید جرعه نوش باشیم.
حوزه علمیه، سنگر مهم دیانت اعم از دین‌پروری و متدین پروری است
وی تصریح کرد: گویا حوزه علمیه سقایت و رسیدگی به بخش خاصی از جامعه را برعهده دارد و از بخش عمده‌ای از بوستانی که بسیاری انتظار ثمراتش را دارند، غافل شده و به آن نپرداخته است.
حجت الاسلام سرلک یادآور شد: اما در مجموع، حوزه علمیه، سنگر مهم دیانت اعم از دین‌پروری و متدین پروری است و حتما باید متناسب با پیچیدگی‌های اوضاع و مدنیت پیچیده‌ای که بشر امروز با آن دست به گریبان است، خودش را چالاک، شجاع و البته معتقد و ملتزم به مبانی و روش‌های فقاهتی قرار دهد و انشاءالله در چشم‌اندازش آن چیزی که نیازش هست را به سامان برساند./908/301/ب2