تغییرات بی‌سابقه در ساختار حکومت سعودی/ ریاضت اقتصادی یا کودتای نرم؟
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، تغییرات گسترده، بی‌سابقه و ناگهانی در نهادهای قدرت آل‌سعود دو دلیل عمده می‌تواند داشته باشد. یا آنچه حکومت سعودی رسما اعلام کرده یعنی کوچک کردن دولت برای کاستن از هزینه‌ها (ریاضت اقتصادی) یا آنچه از پشت پرده اعلام شده یعنی ادامه کودتای خاموش محمدبن سلمان جانشین ولیعهد عربستان برای قبضه کامل قدرت.
عربستان روز شنبه زلزله‌ای سیاسی را تجربه کرد که حکایت از تغییرات جدی در ساختار هیئت حاکمه این کشور دارد. در تغییرات جدید، 6 وزیر برکنار شدند و مقامات زیادی نیز عزل شدند. این تغییرات بی‌سابقه باعث شده رسانه‌ها به دنبال جوابی برای دلیل این اقدام باشند. بیشتر رسانه‌های عربی هدف اصلی این تغییرات را «کاهش هزینه‌های اقتصادی» اعلام کرده‌اند. اما در کنار این عامل عوامل دیگری نیز دخیل هستند. طوفان تغییر و تحولات در ساختار و ترکیب هیئت حاکمه عربستان که از زمان روی کار آمدن «سلمان بن عبد العزیز» آغاز شده بود، همچنان ادامه دارد. رسانه‌های سعودی اعلام کرده‌اند که سلمان، پادشاه سعودی روز شنبه با صدور فرمانی براساس سند چشم‌انداز 2030 که اخیرا «محمد بن سلمان»، جانشین ولیعهد عربستان آن را اعلام کرد، تغییراتی گسترده در وزارتخانه‌ها و ساختار حکومتی این کشور ایجاد و در این راستا، اقدام به انحلال و ادغام و تغییر نام تعدادی از وزارتخانه‌های حکومت عربستان کرده است. براساس این «حکم سلطنتی» که از تلویزیون دولتی عربستان پخش شد، این تغییرات بخشی از تغییرات سازمانی در حکومت آن کشور شمرده می‌شود. آل سعود «اصلاح ساختار»، «دست یافتن به اقتصادی پیشرفته» و «کاهش وابستگی به نفت» را هدف اصلی این تغییرات اعلام کرده است.
آنطور که ایسنا نوشته، براساس دستورات صادر شده وزارت نفت به وزارت انرژی و صنعت و معدن تبدیل شده و «علی النعیمی»، وزیر نفت با نفوذ عربستان پس از 21 سال برکنار و «خالد الفالح» به جای وی نشسته است. همچنین «توفیق الربیعه»، وزیر تجارت سابق به عنوان وزیر بهداشت به جای «خالد الفالح» که قبلا این پست را در اختیار داشت، تعیین شده و «ماجد القصبی» نیز به عنوان وزیر تجارت انتخاب شده است. بنابر گزارش رسانه‌های عربی، اصلاحات دیگری نیز به زودی در بسیاری از بخش‌های مالی و بانکی عربستان صورت خواهد گرفت تا «یک نظام دولتی قادر به اجرای پروژه‌های 2030 روی کار بیاید». همچنین وزارت آب و برق منحل و اسم وزارت حج به وزارت حج و عمره تغییر یافته است. نام وزارت کشاورزی عربستان نیز به نام «وزارت محیط زیست و آب و کشاورزی» و نام وزارت امور مذهبی و اوقاف و ارشاد نیز به «وزارت امور مذهبی و دعوت و ارشاد» تغییر یافته است.
ماجرا چیست؟
اما حقیقتا چرا عربستان این زلزله سیاسی را به راه انداخته؟ «فضل البوعنین»، کارشناس اقتصادی عربستان در این‌باره می‌گوید کاهش هزینه‌های دولتی که اکنون سعودی‌ها را با خطر ورشکستگی کامل مواجه کرده یکی از دلایل اصلی این تغییرات است. به گفته وی «اصلاحاتی که روز شنبه صورت گرفت تکمیل‌کننده تحولاتی است که طی ماه‌های گذشته کشور شاهد آن بود. هدف نهایی رسیدن به اقتصاد شکوفا بدون وابستگی به نفت است.» گفتنی است عربستان با کسری بودجه‌ای حدود 100 میلیارد دلاری مواجه است. کاهش قیمت نفت موجب کاهش درآمدهای کشورهای تولیدکننده از جمله عربستان شده و سعودی‌ها را برای آینده بسیار نگران کرده است. ریاض اواخر ماه گذشته میلادی طرح تحول ملی یا چشم‌انداز عربستان در 2030 را اعلام کرد. طرحی که شعار «اقتصاد شکوفا، جامعه پویا و میهنی بلندپرواز»را سرلوحه کار خود قرار داده که هریک از این سه عنصر خود به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. این چشم‌انداز همچنین دارای اصلاحات ریشه‌ای در بخش‌های مختلف و تشکیل طرحی برای آزادی اقتصاد از وابستگی به نفت است. این طرح اما از سوی بسیاری از رسانه‌های جهان به سخره گرفته شد.
برای این تغییرات جدی دلایل دیگری نیز عنوان شده است. شواهد موجود نشان می‌دهد اگرچه طرح اجرای ریاضت اقتصادی یکی از دلایل این امر می‌تواند باشد اما هدف اصلی، تلاش «محمد بن سلمان» برای قبضه کامل قدرت است و اقدام وی را در این مورد می‌توان به نوعی کودتا تعبیر کرد. براساس اخبار رسانه‌های سعودی فرمان این تغییرات از سوی ملک سلمان پادشاه این کشور صادر شده است اما شاخص‌های موجود نشان می‌دهد که این فرامین در اصل از سوی «محمد بن سلمان» صادر شده است که جانشین ولیعهد محسوب می‌شود.
پیش از این، طبق رویه حاکم بر عربستان اگر پادشاه به علت بیماری نمی‌توانست به وظایف و مسئولیت‌های خود عمل کند، این ولیعهد بود که عهده‌دار امور می‌شد و بعد از مرگ پادشاه نیز جای خالی وی را پر می‌کرد. اما اکنون «محمد بن سلمان» در مقام جانشین ولیعهد پا جای پای «محمد بن نایف» گذاشته و به طرق مختلف از قبیل ارائه طرح بلندپروازانه توسعه عربستان تا سال 2030 هر روز خود را به تخت سلطنت نزدیکتر می‌سازد.
بر این اساس می‌توان گفت در ورای طرح‌های به ظاهر تحول‌گرایانه که این روزها به نام «ملک سلمان» ارائه می‌شود اهداف و وسوسه‌های قدرت‌طلبانه «محمد بن سلمان» دنبال می‌شود که این از ابعاد دیگری از جنگ قدرت خزنده در میان نسل جدید و کودتای سفید «محمد بن‌سلمان» پرده برمی‌دارد. نکته قابل تامل دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که «محمد بن سلمان» با تمرکز بر اصلاحات اقتصادی می‌خواهد هم لزوم اصلاحات سیاسی را کماکان در سایه نگه دارد و هم این‌که برشکست‌های مفتضحانه‌ای که در یک سال گذشته در عرصه‌های مختلف از جمله در جنگ یمن متحمل شده است، سرپوش بگذارد. تلاش محمد بن سلمان برای پادشاه شدن و کنار زدن ولیعهد آنچنان جدی است که مجتهد افشاگر سعودی نیز اعلام کرده «جان کری» وزیر خارجه آمریکا در دیدار خود با «محمد بن سلمان» به وی گفته که «محمد بن نایف» ولیعهد سعودی، خط قرمز ماست./998/102/ب3
منبع: روزنامه کیهان