امام حسن توجه ویژه‌ای به حفظ آبروی مردم و پیگیری عدالت اقتصادی داشتند
حجت الاسلام وحید قنبری، استاد حوزه علمیه و مسؤول دفتر آیت الله حسینی زنجانی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، پیرامون شخصیت امام حسن مجتبیی(ع) و سبک زندگی ایشان ابتدا به عظمت و بزرگی امام نزد پیامبرگرامی اسلام اشاره کرد و بیان داشت: روایات زیادی از شیعه و سنی پیرامون جایگاه و محبت امام حسن(ع) نزد پیامبر(ص) رسیده که فرمودند هر کس مرا دوست دارد باید او(حسن) را دوست بدارد.
وی افزود: از عایشه همسر پیامبر نیز روایت شده است که پیامبر حسن را در آغوش می گرفت و به سینه می فشرد و می گفت: خدایا این کودک پسر من است و من او را دوست دارم او را دوست بدار و هر کس که او را دوست می دارد نیز دوست بدار.(الاصابه فی تمییز الصحابه، ص330،ج1؛ دخائر العقبی، ص123)
حجت الاسلام قنبری ابراز کرد: در حقیقت پیامبر خاتم(ص) با معرفی امام حسن(ع) به امت خود، در پی ارائه الگوی برتر، به آنان بود تا مردم با الهام از روش زندگی آن حضرت، گامی به سوی اصلاح سبک زندگی خویش بردارند و با یاری جستن از آن، صلح و آرامش در سایه تعالیم اسلام را به منصه ظهور برسانند.
وی افزود: بر اهل خرد و پژوهش، پوشیده نیست که امامان معصوم ما نور واحد هستند و همه آنها نمونه بارز علم و عمل به آموزه های اسلام و در بردارنده تمام نشانه های ارزنده کرامت انسانی می باشند. اما هر یک به فراخور زمان و مکان، ویژگی خاصی را به نمایش گذاشتند.
استاد حوزه علمیه خراسان گفت: امام حسن مجتبی(ع) در دوران زندگی با سعادت خویش با توجه به شرایط زندگی مردم آن دیار، جلوه ی زیبایی از برابری (مساوات) و برادری (مواسات) را به نمایش گذاشته و بر همگان الگوی شایسته شده تا آن جا که به کریم اهل بیت شهرت یافته اند.
وی افزود: آن حضرت برای افرادی که می خواهند در راه خدا بذل مال کنند الگویی کامل و برای افرادی که به دنبال کسب سجایای اخلاقی هستند نمونه ای تمام نشدنی می باشند. بنابراین جا دارد در برخورد با ناملایمات روزگار از این خلق شایسته الگوبرداری کرده و از بذل اخلاق نیکو دریغ نکنیم، سیره و روش امام مجتبی سرتاسر برای ما درس و الگوست. شایسته است مسلمانان به ویژه شیعیان و ارادتمندان آن حضرت، سیره گفتاری و رفتاری آن امام همام را مورد اهتمام قرار دهند.
کریم کیست؟/ پرسش از امام
مسؤول دفتر آیت الله حسینی زنجانی با طرح سوال کریم کیست؟ بیان داشت: صفت «کریم» از ریشه «کَرَمَ» به معنای «بخشنده»، «جوانمرد»، «سخاوتمند» و «بزرگوار» است. کریم انسانی است که به خود و دارایی خود نگاه نمی کند و حتی به فرد نیازمند و دین و مذهب او هم توجهی ندارد و ما فوق توان خود بذل و بخشش می کند و نمی گذارد فرد مقابل از او نا امید شود.
وی افزود: نباید دارایی کم مانع انفاق در راه خدا شود بلکه باید تا جایی که ممکن است از محرومان دستگیری کنیم. در کلام امام مجتبی(ع) است که فردی از ایشان پرسید بخشش چیست؟ حضرت در پاسخ فرمودند «بذل المجهود» به معنای آن که بخشش به اندازه توان است، بنابراین هرکس هر اندازه وسع مالی دارد می تواند انفاق کند و از آن دریغ نکند. اگر فردی مال و اموالی دارد از بذل و بخشش غافل نبوده و در راه خدا مصرف کند و آن کس هم که ندارد این حالت مثبت را در خود زنده نگاه دارد اما از چشم و هم چشمی در این موضوع بپرهیزد.
استاد حوزه علمیه در بیان پاسخ سوال کریم کیست؟ بیان داشت: هنگامی که از امام سؤال شد كرم چیست؟ فرمودند آغاز به بخشش پیش از درخواست کردن و اطعام در وقت ضرورت و قحطى کرم است. سؤال شد دنائت و پستى چیست؟ فرمودند كوچك بینى و دریغ از اندك.
حجت الاسلام قنبری گفت: از دیدگاه امام حسن(ع) آغاز به نیكى و بذل و بخشش، پیش از درخواست کردن، شرافت و بزرگی است. حضرت مجتبي(ع) در طول عمر خود دوبار تمام اموال و دارائي خود را در راه خدا خرج كرد و سه بار ثروت خود را به دو نيم تقسيم کرد. نصف آن را براي خود نگه داشت و نصف ديگر را در راه خدا بخشيد.
وی افزود: به غير از موارد فوق آن حضرت گاهي مبالغ قابل توجهي را يك جا به مستمندان مي‌بخشيد، به طوري كه ماية شگفتي واقع مي‌شد. نكته چنين بخشش‌هاي چشمگيري، اين است كه امام مجتبي (ع) با اين كار براي هميشه شخص فقير را بي‌نياز مي‌ساخت و او مي‌توانست با اين مبلغ تمام احتياجات خود را برطرف کرده و زندگي آبرومندانه‌اي تشكيل دهد و احياناً سرمايه‌اي براي خود تهيه نمايد. امام روا نمي‌ديد مبلغ ناچيزي كه خرج يك روز فقير را به سختي تأمين مي‌كند، به وي داده شود و در نتيجه او ناگزير مي‌شود براي تأمين روزي هر روز خود دست احتياج به سوي اين و آن دراز كند.
حجت الاسلام قنبری ادامه داد: در تاریخ وجود ندارد که در سیره امام مجتبی(ع) بخش انفاق و توجه به محرومان، شخصی درب خانه حضرت رفته و نا امید برگشته باشد و ایشان حتی به افرادی که محبت و علاقه ای نسبت به خاندان نبوت نداشتند نیز احسان و کمک می کردند. نکته آموزنده این جریان آن است که به قدری ببخشیم که طرف بی نیاز شود در حالی که نژاد و رنگ و مشی نیازمند مانع از احسان به او نشود.
خدمت به خلق عبادت است
استاد حوزه علمیه بیان داشت: امام حسن(ع) خدمت به مردم نیازمند و تلاش برای برطرف کردن نیازمندی های آنان را عبادتی بزرگ می دانند. يکي از ياران و شيعيان امام نقل می کند که روزي امام حسن(ع) به مسجد رفت و معتکف شد در همین حال شخصی به ایشان گفت اي فرزند رسول خدا! شخصي از من مقداري پول طلب دارد و چون نمي توانم فعلا پولش را بپردازم، تصميم گرفته مرا به زندان بيندازد. حضرت فرمود متأسفانه اکنون پولي ندارم که به تو بدهم، اگرچه دوست دارم که کاري انجام دهم. مرد عرض کرد شما به او سخني بفرماييد، شايد مدتي مهلت دهد و مرا زنداني نکند.
وی افزود: امام تقاضاي او را پذيرفت کفشهايش را پوشيد تا به همراه مرد برود. من گفتم اي پسر پيغمبر خدا! مگر فراموش کردي که در حال اعتکاف هستي و نبايد از مسجد بيرون بروي؟ امام فرمود فراموش نکردهام ولي از پدرم اميرمؤمنان شنيدم که جدم رسول اکرم ميفرمود کسي که براي برآوردن حاجت برادر مسلمان خود بکوشد چنان است که خداوند را نه هزار سال عبادت کرده باشد. عبادتي که در آن، روز را به روزه و شب را به شب زندهداري و نماز بسر برده باشد.
حجت الاسلام قنبری گفت: همین داستان درس ها به ما می آموزد که برخی مسؤولان واجبی همچون خدمت به خلق را که وظیفه آنان هست و جایگاهی را به همین دلیل تصاحب کرده اند فدای مستحبات برای حفظ ظاهر نکنند امام مجتبی اعتکاف خود را بری خدمت به یک محتاج بهم می زند و مسجد را رها می کند تا به ما بیاموزد اسلامی زیستن و مورد رضای خدا بودن چنین است.
احترام به جایگاه افراد
مسؤول دفتر آیت الله زنجانی گفت: از دیدگاه مبارک امام حسن(ع) فرد نیازمند دارای آبرو و اعتبار است و بدون توجه به جایگاه دینی و مذهبی فرد، از یاری او دریغ نمی کردند. مردي نزد ایشان رفت و از گرفتاري و احتياج خود سخن گفت. حضرت فرمود حاجت خود را بنويس و به من بده. مرد نامهاي نوشت و به امام داد امام نامهاش را خواند و دو برابر خواستهاش به او بخشيد. يکي از حاضران گفت اي پسر رسول خدا، اين نامه براي او بسيار پربرکت بود. حضرت در پاسخ فرمود برکت آن براي من بيشتر بود، زيرا مرا جزو نيکان قرار داد.!
وی افزود: امام در ادامه فرمود مگر نميداني که نيکي آن است که بدون درخواست به کسي چيزي ببخشند. زيرا آنچه پس از درخواست داده مي شود، بهاي ناچيزي در برابر آبروي اوست. شايد آن شخص نيازمند، شبي را در ناراحتي و اضطراب بسر برده و نمي دانسته که در برابر خواهشش چيزي به وي داده مي شود يا خير؟ اکنون که با تن لرزان و دل نگران نزد تو آمده، اگر فقط به اندازهي احتياجش به او ببخشي، در برابر آبرويي که نزد تو ريخته، بهاي اندکي به او دادهاي.
استاد حوزه علمیه گفت: این جریان هم درس آموز است امام در سبک زندگی اسلامی برای آبروی مردم چنان احترام قائل است که در زمان نداری و حاجت هم نمی خواهد او سر افکنده باشد حال باید گفت چطور برخی چهره اسلامی و شیعی از خود به نمایش می گذارند اما به خود اجازه می دهند بدون مدرک و سند به دیگران افترا بزنند و یا به کرده ای متهم کنند و آبروی دیگران را دستمایه منافع مالی یا حزبی خود قرار دهند.
فروتنی با نیازمندان/ عدالت اقتصادی به جای رقابت اقتصادی
حجت الاسلام قنبری بیان کرد: روزي امام حسن از کنار مزرعه اي مي گذشت. عده اي از فقيران را ديد که روي زمين نشسته بودند و غذا مي خوردند. غذاي آنها استخوانهايي بود که ذرات ناچيز گوشت به آن چسبيده بود. هنگامي که امام را ديدند، او را دعوت به خوردن کردند. حضرت بيدرنگ کنار آنها نشست و با آنها مشغول خوردن شد. سپس فرمود خداوند افراد مغرور و متکبر را دوست ندارد. آنگاه از آنها دعوت کرد به خانهاش بروند آنها نيز قبول کردند. امام به همه آنها غذا داد و پول و لباس به ايشان بخشيد.
وی افزود: نتیجه ای که از این جریان می گیریم آن است که اگر در جامعه، روح برادری و برابری حاکم شود و زمامداران، همواره با بذل درست و مناسب ثروت خویش، به جای رقابت اقتصادی به عدالت اقتصادی بیندیشند دیگر در جامعه شاهد، فساد اقتصادی قشر مرفه نبوده و گامی شایسته در مسیر اقتصاد مقاومتی خواهیم برداشت./301/933/ب1