پیامبر اکرم مظهر اعلای «مدیریت قوه عاقله»

حجت الاسلام محمدصالح مازنی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با بیان اینکه همه ابعاد شخصیتی پیامبر در ساخت تمدن اسلامی تأثیرگذار است، اظهار داشت: برای توضیح مطلب می توان به قوای سه گانه انسان در منظر فلسفه اخلاق ارسطویی که در اندیشه های بزرگانی چون ابن مسکویه در کتاب تهذیب الاخلاق  هم تقویت شده است اشاره کنیم.

تأثیر قوای عاقله، غضبیه و شهویه در سعادت و شقاوت انسان

مدیر گروه فرهنگ و هنر انجمن علمی ارتباطات و تبلیغ حوزه علمیه با بیان اینکه نفس انسان دارای سه قوه عاقله، غضبیه وشهویه است، ابراز داشت: هرسه قوه هم برای تعالی وکمال مؤثر است، یعنی اینطور نیست که در یک قوه افراط شود و در قوه ای دیگر تفریط، بلکه ارسطو می گوید باید از هریک از این قوا استفاده کرد البته با رعایت اعتدال.

وی ادامه داد: اینکه می گوییم همه ابعاد شخصیتی پیامبر(ص) در ساخت و تقویت تمدن اصیل اسلامی مؤثر است برای این است که این سه قوه می تواند فرهنگ بسازد، هنر تولید کند، علم بیافریند؛ حال اگر قوای انسان معتدل عمل نکند مثلا قوه شهویه به افراط بگراید فرهنگ برهنگی ترویج می شود، حیا وعفت از جامعه رخت بر می بندد ومتاسفانه عریان گرایی ارزش می شود و در این صورت است که بی حیایی و اباحه گری تراز و معیار یک فرهنگ می شود همانطور که در غرب اینگونه است.

حجت الاسلام مازنی تأکید کرد: از طرفی اگر در قوه غضبیه افراط شود هرجا زور و قدرت هست حرف نخست را می زند؛ فرهنگ و تمدن فرهنگ جنگلی و قلعه حیوانات می شود، همچنانکه برخی از قدرت ها اینگونه بودند وهستند واگر قوه عاقله به افراط بیانجامد سر از سیطره علوم تجربی و نا کارآمد جلوه دادن علوم وحیانی در می آورد و می شود سکولاریزم؛ تفریطش نیز خودباختگی، مونتاژ و خام خوری را تقویت می کند، بنابراین اینجا دیگر از اقتصاد مقاومتی نمی توان حرفی زد.

پیامبر اعظم(ص) کامل ترین انسان در عالم

وی با تأکید براینکه در جامعه امروز جهانی تمدنی نخواهیم داشت مگر اینکه آن تمدن برخاسته از افراط یا تفریط در سه قوه نفس انسانی نباشد، خاطرنشان کرد: ما معتقدیم توجه به ساحت قدس رسول اعظم(ص) ما را به تمدن اصیل اسلامی هدایت می کند، چراکه پیامبر اعظم(ص) کامل ترین انسانی است که عالم تجربه کرده است و طبعا برترین الگوی انسان در همه عرصه های انسانی است.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: وقتی می گوییم عرصه های انسانی یعنی اینکه همه قوای مشترک انسان اعم از قوه غضبیه و شهویه و عقلیه به نحو اعتدال در تصرف و مدیریت حضرت خاتم در آمده است، ضمن اینکه بشر در طول تاریخ از این بی سامانی و ناتوانی در کنترل این قوا رنج برده است.

وی با بیان اینکه وجود مقدس پیامبر اکرم(ص) قوه غضبیه را به کنترل خویش در آورد، تأکید کرد: ایشان نه متهور و اسیر افراط در این قوه شد و نه ترسو و بزدل بود که گرفتار دام تفریط باشد، همچنانکه برخی از حاکمان منطقه در برابر قدرت ها اینچنین هستند.

مدیر گروه نیاز سنجی پژوهش حوزه علمیه قم عنوان کرد: پیامبر اسلام(ص) از بدو رسالت در مقابل همه قدرت های تهدید کننده ایستاد و هرچه مشرکان مکه او را تهدید کردند کوتاه نیامد و درجایی هم که خفتن و آرمیدن در بستر شاید به تعبیر تهور وبی باکی و افراط در قوه غضبیه بشمار می رفت، هجرت را بر ماندن در مکه ترجیح داد؛ این یعنی شجاعت والبته نمونه های شجاعت حضرت محدود به این موارد نیست بلکه در همه مدت نبوت و تمام زندگی ملکوتی اش انسان شجاعی بود.

قوه شهویه در زنجیر تدبیر نبوی

وی افزود: البته قوه شهویه که در همه انسان ها است نیز به زنجیر تدبیر نبوی در آمده بود و نمونه اعتدال در این قوه شد که همان گوهر عفت است که در فطرت همه ما انسان ها ملاحظه می شود؛ او در این قوه نیز نه آزمند بود ونه خمود و حیا وعفت و پاکی در تمام زندگی او بچشم می خورد، ضمن اینکه پیامبر مرسل(ص) نمونه اعلای مدیریت قوه عاقله است که اعتدال این نیرو به حکمت است، علم آموزی و خود را بی نیاز از علم ندانستن در عین برخورداری از علم لدنی آنجا که به او وحی می شود قل رب زدنی علما و اعتدال در  رفتار با خود، خدا، جامعه و طبیعت که درنهایت استحکام واتقان انجام می شده است برخاسته ازحکمت حضرت اوست.

حجت الاسلام مازنی با تأکید دوباره بر اینکه در تمدن سازی اسلامی باید به همه ابعاد شخصیتی پیامبر توجه شود، یادآور شد: نکته دیگر این است که باید به اقدام پیامبر اسلام(ص) در ساختن شهری به نام مدینه النبی اشاره کرد که تمدن پویای اسلامی با تأسیس این شهر پایه ریزی شد و از این رو برخی از بزرگان گفته اند جامعه مدنی ریشه در مدینه النبی دارد.

وی در پایان تصریح کرد: اینکه پیامبر(ص) براساس اصل حکمت شهری که پایتخت حکومت مقتدر اسلامی است را راه می اندازد، نشان می دهد که باید ناظر به این بعد به تقویت علمی جامعه همت گماشت./1330/ت302/س