پنج شاخصه اساسی در رفتارهای اجتماعی امام رضا/ ضرورت الگوبرداری از برخود امام رضا با علمای ادیان دیگر

حجت الاسلام والمسلمین سید سجاد ایزدهی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با بیان اینکه الگوهای متعددی به عنوان شاخص رفتارهای مطلوب اجتماعی در مکتب اسلام وجود دارند، اظهار داشت: از مهم ترین آنها می توان به سیره انسان ساز پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) به ویژه امام رضا(ع) اشاره کرد که با توجه به معصوم بودن ایشان‏، رفتارهای بی نظیر اخلاقی و انسانی از آن بزرگواران به یادگار مانده و تأسی به آنها به سلامت ظاهری و معنوی جامعه می انجامد.

امام رضا(ع) الگوی رفتارهای اجتماعی

مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: رفتارهای اجتماعی، در گستره اجتماع ظهور و بروز می یابند و از این جهت، در برابر رفتارهای فردی قرار می گیرند؛ اما با عنایت به اینکه انسان ها دارای ویژگی های متفاوتی بوده و جایگاه هر فرد در جامعه، مقتضی گونه مختلفی از رفتار اجتماعی است، با در نظر داشتن رفتار امام رضا(ع) از این لحاظ، می توان درکی بهتر از رفتارهای آن حضرت به دست آورد و الگویی مناسب برای افراد در این جایگاه ها ارائه کرد.

وی با اشاره به رفتارهای امام رضا(ع) در جایگاه فرد عالم ابراز داشت: اگرچه عالمان همواره شخصیت های فرهیخته ای بوده و به جهت نوع دانش و جایگاه شان، مورد قبول جامعه هستند، اما رویکرد عالمان در مقام فراگیری یا انتقال دانش، باید واجد الگویی باشد که در نهایت موجب شود، فضای رفتارهای آنان، از هر گونه درگیری و خللی به دور بوده و به اخلاق و خِرد مزین باشد، از این رو، رفتار امام رضا(ع) که به دلیل انبوه دانش و مناظراتش با اهالی ادیان و مذاهب دیگر، به «عالم آل محمد(ص)» معروف شده است، بسیار در خور توجه است.

حجت الاسلام والمسلمین ایزدهی افزود: امام رضا(ع) وقتی در جایگاه مناظره و مواجهه علمی با اندیشمندان و رهبران فکری گروه‎ ها، ادیان و مذاهب مختلف عصر خود قرار می‎ گیرد، با کمال احترام به یکایک پرسش‎ها، شبهات و مسائل آنان پاسخ داده و علاوه بر اینکه از حیث علمی بر دانشمندان غلبه یافته اند، رفتاری اخلاق مدار در مباحثه علمی را نیز برای همه عالمان به یادگار گذارده اند.

رفتارهای اخلاقی و منطقی امام رضا(ع) در برخورد با علمای دیگر

وی با اشاره به رفتارهای اخلاقی و منطقی امام رضا(ع) در برخورد با علمای دیگر ابراز کرد: استقبال از نظر مخالف، التزام به اخلاق گفت وگو، مناظره با منطق مورد قبول حریف و مخاطب شناسی که از مهم ترین شاخص های الگوی رفتار ارتباطی به شمار می رود مواردی است که ایشان در برخورد و مناظره با علمای ادیان و مذاهب دیگر مدنظر داشتند که البته برای علما و بزرگان ما نیز الگویی تمام عیار است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی رفتار مربی گونه امام رضا(ع) را دومین جلوه رفتارهای اجتماعی ایشان دانست و تأکید کرد: امام رضا(ع) مانند سایر اهل بیت(ع)، تربیت و ارشاد مردم را سرلوحه رفتارهای خویش قرار می داد و روایات بسیاری در خصوص بازداشتن مردم از بدی ها و ضرورت رویکرد آنان به امور خیر از آن حضرت وجود دارد.

وی تصریح کرد: در زیارت آن حضرت چنین می خوانیم: «أَشْهَدُ أَنَّكَ الْإِمَامُ‏ الْهَادِي‏ وَ الْوَلِيُّ‏ الْمُرْشِد؛ گواهی می دهم که تو پیشوای هدایت کننده و ولیّ ارشاد کننده هستی»؛ رویکرد تربيتي الگويي، رویکرد تربيتي مبتنی بر امر به معروف و نهي از منکر و برخورد مؤثر و سازنده از جمله این مسائل است.

برنامه ریزی، مشورت و رفتار شایسته با زیردستان در سیره امام رضا(ع)

حجت الاسلام والمسلمین ایزدهی برنامه ریزی، مشورت و رفتار شایسته با زیردستان را از جمله شاخص های نوع سوم رفتارهای اجتماعی امام رضا(ع) یعنی رفتار در جایگاه مدیر دانست و خاطرنشان کرد: از جمله اموری که می تواند در جهت الگوی رفتار جمعی مورد توجه قرار بگیرد، چگونگی رفتار یک فرد در جایگاه مدیریت بخشی از جامعه است؛ زیرا مدیریت مطلوب، تنها در صورتی محقق می شود که مدیر بتواند با ارائه رفتارهای اجتماعی مطلوب، پذیرش فراگیر نزد افراد تحت مدیریت خویش بیابد، بنابراین، بخش عمده ای از این گونه رفتارهای اجتماعی را می توان در سیره امام رضا(ع) مشاهده کرد که الگوی خوبی برای مدیران و رفتارهای مدیریتی به شمار می رود.

اهتمام امام رضا(ع) به مسأله تربیت

وی با اشاره به نوع چهارم و پنجم رفتارهای اجتماعی امام رضا(ع) به رفتار در جایگاه خویشاوند و رفتار با میهمانان اشاره کرد و ابراز داشت: اتفاقا این مسأله نیز بسیار قابل توجه است، چراکه امام رضا(ع) اهتمام خاصّی نسبت به تربیت اعضای خانواده خویش داشته و در اوقاتی که فرصتی فراهم می آمد، آنها را گرد هم جمع کرده، صمیمانه با آنها سخن می گفت و اسباب هدایت شان را فراهم می کرد.

استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: میهمان نوازی که در همه جوامع، سنّتی نیک به شمار می رود، موجب می شود که مردمان با یکدیگر مهربان بوده، نسبت به هم سخاوت ورزیده و ایثار روا دارند، از همین رو، دین اسلام ضمن تأکید بر این روش پسندیده، حرمت نهادن به میهمان و تکریم جایگاه وی را مورد عنایت قرار داده است؛ اهتمام به میهمان، در منطق و رفتار امام رضا(ع) به گونه ای است که علاوه بر پذیرایی، امنیّت و آسایش روانی میهمانان را نیز مدّ نظر قرار داده اند.

وی در پایان یادآور شد: حتّی در زمانی که آن حضرت، مسموم شده و در معرض شهادت قرار داشتند، پس از آنکه نماز ظهر را به جای آوردند، از وضعیّت میهمانان خویش که گویا جویای سلامتی ایشان بودند، پرسیده و ضمن اینکه خود بر سر سفره نشستند، مردم را نیز به سفره غذا دعوت کرده و یکایک را مورد محبت و مهر خویش قرار دادند. هنگامی که همگان غذای خود را خوردند، از فرط مسمومیّت بیهوش شدند./1330/301/ب3