ویژگی های تفسیر تنزیلی بررسی شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی «معرفی سبک تفسیر به ترتیب نزول» روز گذشته با ارائه حجت الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت پور رییس مؤسسه قرآنی التمهید در مؤسسه صادقین(ع) قم برگزار شد.

در ابتدای این نشست حجت الاسلام مهدی کافی، رییس مرکز تخصصی صادقین(ع) اهداف این نشست را آشنایی با تفکرات جدید درعرصه قرآن پژوهی دانست و گفت: همانطور که وظیفه پیامبر(ص) تبیین آیات قرآن است مفسران قرآن هم رسالت رساندن پیام قرآن به مردم را دارند.

وی با بیان این که مفسران باید نیازهای معنوی و مادی مردم را با مراجعه به قرآن به مردم برسانند، ابراز داشت: یکی از نکات مهم این است که هر مفسری سبک و روشی دارد و قرآن پژوه وقتی سبک مفسر را بشناسد بهتر می تواند با تفسیر او ارتباط بر قرار کند.

حجت الاسلام کافی خاطرنشان کرد: هدف ما از این نشست این است که با استفاده از تجربیات استاد بهجت پور با سبک تفسیر بر اساس ترتیب نزول آشنا شویم.

در ادامه حجت الاسلام والمسلمین بهجت پور اظهار داشت: سبک تفسیر تنزیلی به این معنا است که مفسر تلاش می کند پیام ها و اراده های خداوند را با توجه به سیر نزول سوره ها و توجه به برخی آیات استثنایی از قرآن استخراج کند.

رییس مؤسسه قرآنی التمهید افزود: رسالت هر مفسر کشف مراد جدی خداوند است و ما بر اساس دقت در قرائن داخلی و خارجی قرآن سعی می کنیم با رفع ابهام، دفع شبهات و بیان مقاصد خداوند در سیر نزول قرآن خود را به مراد جدی خداوند نزدیک کنیم.

کشف مراد جدی پروردگار با فرا تفسیر میسر می شود

وی با بیان این که قرآن لایه های معنایی مختلفی دارد، گفت: ما از این لایه ها تعبیر به فرا تفسیر می کنیم زیرا اول باید پرده از ابهامات برداریم و شبهات را رفع کنیم و به دنبال آن تلاش کنیم که به مقاصد آیات نزدیک شویم و بعد از این سه مرحله مراد جدی خدای متعال را با ترجمه تفسیری روشن از قرآن ارائه دهیم.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به این که وقتی مفسر به دنبال قرائن باشد باید به دو نکته توجه کند، افزود: یکی از قرائن این است که قرآن نزولش تدریجی است و کتابی که یکباره 114 سوره اش با هم در اختیار بشریت قرار گرفته باشد نیست بلکه یک ویژگی قرآن این است که در مدت 23 سال متن ناظر به تحولات بیرونی بوده است و سعی کرده است واقع را بسازد.

وی اظهار داشت: قرآن آمده است تا تغییری را در جامعه رقم بزند و مردم در جایی که هستند نمانند و حرکت کنند و نسبت به خواسته های قرآن از خود واکنش نشان دهند.

استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: با توجه به این دو پدیده که قرآن ناظر به واقع است و به دنبال تغییر بوده است مفسر نمی تواند ترتیب نزول را مورد توجه قرار ندهد و قرآن را تفسیر کند و ادعا داشته باشد که تمام مراد پروردگار را فهمیده ام.

وی با بیان این که قرآن به وقایعی که در زمان پیامبر(ص) اتفاق افتاده است ارتباط دارد و باید برای فهم قرآن ارتباطات را هم در نظر بگیریم، گفت: ارتباط متن با خارج و سیر حکیمانه نزول اگر مورد غفلت مفسر قرار بگیرد بخشی از مرادهای جدی پروردگار از بین خواهد رفت.

حجت الاسلام والمسلمین بهجت پور افزود: حکمت در نزول قرآن به این معنی است که سیر نزول معنی خاصی دارد و خود خداوند هم در قرآن به پیامبر(ص) تأکید می کند که باید تابع نزول باشی و هر مقدار که نازل شده است را برای مردم خوانده و تبیین کنی.

مشروع ترین سبک تفسیر قرآن تفسیر تنزیلی است

وی با اشاره به این که مشروع ترین سبک تفسیر قرآن تفسیر به سبک ترتیب نزول است، گفت: پیامبر(ص) همانطور که قرآن بر او نازل می شد برای مردم می خواند و بر همان نحو هم تفسیر می کرد و اگر بنااست ما به فهم متعالی و متکاملی از قرآن دست پیدا کنیم باید این روش را هم بیازماییم و در تجربه های تفسیری خود وارد کنیم و این حد اقل انتظار از یک مفسر است.

رییس مؤسسه قرانی التمهید بیان داشت: این که نزول قرآن تدریجی است و ناظر به واقع است و حکیمانه است و سیره پیامبر(ص) بر این اساس بوده است دلیل بر اهمیت تفسیر تنزیلی دارد؛ خداوند می فرماید که من این قرآن را به تدریج و با تفرقه نازل کردم ولی منظم و مرتب است و نزول تدریجی نظم و منطق خدای متعال را بر هم نزده است.

وی خاطر نشان کرد: تفسیر تنزیلی دو خرده سبک دارد که یکی این است که سوره ها را بر اساس سیر نزول بررسی کنیم که می شود تفسیر تنزیلی سوره ای و دیگر این است که موضوعات را بر اساس ترتیب نزول بررسی کنیم که می شود تفسیر تنزیلی موضوعی.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: این سبک بسیار روشن است و باید به رابطه متن با خارج در سیر نزول توجه کنیم وسعی کنیم نظام تربیتی الهی را در ترتیب نزول کشف کنیم و این کاری است که پیامبر(ص) هم می کرد و به دنبال هر واحدِ نزول مطالب را به مردم می گفت و به مردم معارف را تعلیم می داد.

مهمترین ثمره تفسیر تنزیلی کشف روش انسان سازی است

وی با بیان این که سؤالات زیادی در رابطه با این سبک مطرح می شود گفت: مباحث نظری این سبک هنوز به خوبی حل نشده است و بسیاری از مفسران بزرگ از جمله علامه طباطبایی در ثمره آن شک کرده اند می گویند این سبک تفسیر چیزی به فهم ما از قرآن اضافه نمی کند.

حجت الاسلام والمسلمین بهجت پور اظهار داشت: من در مطالعاتی که در حوزه فرهنگ داشتم همیشه با این موضوع مواجه بودم که ما هزینه زیادی در مسائل فرهنگی مصرف می کنیم ولی دست آوردمان اندک است و بر اساس تأملی که داشتم به این نکته رسیدم که مشکل ما مشکل روش است و ما روش درستی در فرهنگ سازی نداریم.

مشکل عمده ما در فرهنگ سازی مسأله روش است

وی با بیان این که مسأله اصلی ما روش است و ما زمین خورده روش فرهنگ سازی هستیم، گفت: این که ما مبانی را بیان کنیم منجر به شناخت و معرفی روش نخواهد شد زیرا تربیت جامعه نیازمند روش است و اگر حوزه نتواند به سؤالات روشی پاسخ دهد مردم این نیاز را از جای دیگر تأمین می کنند.

تفسیر تنزیلی به ما روش انسان سازی را آموزش می دهد

استاد و مفسر قرآن با بیان این که تفسیر بر اساس سیر نزول به ما روش اداره جامعه را آموزش می دهد، گفت: ما باید ظرفیت تحولی قرآن را کشف کنیم و این ظرفیت در سیر نزول اتفاق افتاده که از ابوذر بت پرست این شخصیت بزرگ به وجود می آید و از مردم که شرّ امت ها بودند سید تمدن ها به وجود می آید.

وی اظهار داشت: به نظر بنده انتخاب شبه جزیره عربستان کاملا هوشمندانه بوده است  و قوم لجوج انتخاب شدند زیرا قرآن می خواست تغییر را نشان دهد و ظرفیت این کتاب را نشان دهد و در جایی نازل شد که بدترین شرایط حاکم بود و بعد از مدتی کوتاه 23 سال این مردم سید تمدن های چهارگانه شدند و همه تمدن ها زیر چتر این تمدن رفتند.

رییس مؤسسه قرآنی التمهید افزود: اگر ما این کتاب را به عنوان کتاب تحول و انقلاب و انسان سازی بدانیم پس روش، گفتمان، متد و ایدئولوژی داشته و این ها را به سادگی در اختیار ما گذاشته است و به تعبیر پیامبر(ص) «ظاهره حکم و باطنه علم» است.

وی با بیان این که کشف روش تربیت جامعه ثمره بزرگی است و ما را بسیار جلو می اندازد، گفت: این که آقا فرمودند سبک زندگی به این معنی است که من یک باوری را داشته باشم و بپذیرم و بر اساس آن رفتار کنم و به عبارت دیگر برونداد تأثیر پذیری از یک مکتب را داشته باشیم و ما برای سبک سازی باید راه های آن را کشف کنیم.

تفسیر تنزیلی استخراج علوم انسانی از قرآن را ممکن می کند

حجت الاسلام والمسلمین بهجت پور افزود: در بحث علوم انسانی که آیا امکان استخراجش از قرآن وجود دارد یا خیر، افزود: علوم انسانی ترکیبی است از توصیف ها و توصیه ها و ما اگر می خواهیم قرآن در این نقطه بنشیند و قرآن برای ما علوم انسانی تولید کند انسان و زندگی انسان را توصیف کند و مسائل واقعی زندگی را حل کند باید بر اساس سیر نزول آن را بررسی کنیم.

وی تصریح کرد: در تفسیر بر اساس سیر نزول می توانیم تغییر و تحول را رصد کنیم و انضباط به آن دهیم که کار بسیار بزرگی خواهد بود./843/پ۲۰۰/س