از پاسداشت سمبلیک تا رگبار خبرنگاران

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، در دنیای مدرن امروزی و با گسترش فناوری های نوین، رسانه ها نقش بی بدیلی در اطلاع رسانی و جهت دهی به افکار عمومی ایفا می کنند.

تسهیل افزایش سطح آگاهی و درک جامعه نسبت به رویدادهای پیرامونی و همچنین ایجاد بسترهای مناسب برای رشد اطلاع رسانی از موضوعاتی است که در سایه کارکرد صحیح رسانه ها و در رأس آن خبرنگاران به عنوان پیشانی و رکن اصلی فعالیت های رسانه ای روی می دهد.

مهندسی فرهنگی و رسانه ای در جوامع تا حد زیادی به کارکرد صحیح رسانه ها وابسته است و اگر این ابزارهای فرهنگ ساز و ترویج کننده هنجارهای اجتماعی بتوانند نقش خود را به خوبی ایفا کنند، فرهنگ جامعه به سمت و سوی مناسب حرکت کرده و فرآیند فرهنگ سازی به صورت کامل اجرا می شود.

خبرنگاران در این میان نقش بی بدیل و غیر قابل انکاری برعهده دارند و به عنوان سرمایه های اجتماعی و فرهنگی، وظیفه مهمی در شکل دهی و انتقال مطالبات مردمی به ارکان بالادستی دولت و حکومت ایفا می کنند.

این قشر که چشم بینای جامعه و زبان و تریبون بیان مطالبات مردم است، در جایگاه تحلیلگرانی قرار دارند که با اشراف کامل به موضوعات مختلف در حیطه تخصصی خود می توانند چالش ها و مشکلات موجود در جامعه را رصد کرده و مطالبات مردم پیرامون مسائل مختلف و همچنین مواضع و سخنان مسؤولان در حوزه های مربوطه را به صورت یک جریان دوسویه اطلاع رسانی پیگیری کرده و به نتیجه مطلوب برسانند.

نقش تربیتی رسانه از نگاه امام و رهبری

یکی از موضوعاتی که پیرامون بحث رسانه و مطبوعات نیازمند توجه ویژه ای است، جایگاه این مسأله در کلام امام و هبری است.

امام خمینی(ره) رسانه ها را مربی تربیت جامعه می دانند و می گویند: «تمام رسانه‏ ها مربي يك كشور هستند؛ بايد كشور و افراد يك كشور را تربيت كنند و بايد به ملت خدمت كنند»(صحیفه، ج 7 ص 322)

بیان این تعابیر نسبت رسانه ها که نشأت گرفته از نوع نگاه تربیتی اسلام و نظام اسلامی به موضوع خبر و رسانه است می تواند به عنوان نقطه عطفی در مباحث رسانه ای تلقی شده و نشان دهنده میزان اهمیت رسانه در شکل دهی به جریان تربیتی جامعه و همچنین روند خدمت به جامعه است.

از سوی دیگر اگر رسانه ها را در نظام واره تربیت اسلامی تعریف کنیم، خبرنگاران به عنوان رکن اصلی رسانه ها، به عنوان مربیان آموزش و تربیت دینی و فرهنگی جامعه شناخته می شوند و ناگفته پیداست که اهمیت جریان سازی خبری مبتنی بر فرهنگ دینی و اسلامی، اهمیت کار خبرنگاران را دوچندان می کند.

رهبر انقلاب نیز تأکید فراوانی بر نقش تأثیرگذار رسانه ها در شکل دهی و هدایت افکار عمومی جامعه دارند و می فرمایند: «شما اهالي مطبوعات، جزو جدّي‏ ترين قشرهاي جامعه هستيد و حضورتان در ميان اقشار برگزيده جامعه، به عنوان اصحاب قلم و كساني كه مي‏ نويسند و مردم نوشته آنها را مي ‏خوانند، حضوري مؤثّر، نافذ و برجسته است» (بيانات مقام معظم رهبري در ديدار مديران و مسؤولان مطبوعات کشور 13/2 / 1375)

این سخنان نشان از جایگاه بالا و تأثیرگذار رسانه و مطبوعات در هدایت جریان فرهنگی و تربیتی جامعه دارد و این موضوع آنجا نمود فراوانی پیدا می کند که با رشد روزافزون ورود رسانه های گروهی و شبکه های اجتماعی در سبد فرهنگی خانواده ها، این تأثیرگذاری بیش از گذشته می شود.

بی توجهی به منزلت خبرنگاران؛ آسیب جدی حوزه رسانه

خبرنگاران نبض اصلی رسانه ها را در اختیار دارند و رسانه بدون حضور این رکن اصلی معنا نمی یابد.

عدم تناسب میان نقش، جایگاه و ضریب اثر خبرنگاران در هدایت فرهنگی افکار عمومی جامعه با منزلت و شأن اجتماعی خبرنگاران، موجب شده تا این قشر پرتلاش و نخبه جامعه که تعبیر چشم بصیر و بینای جامعه بهترین توصیف از جایگاه این افراد است؛ مورد بی مهری و بعضاً توهین های گوناگون از سوی شخصیت های مختلف سیاسی، فرهنگی، هنری و ورزشی قرار گیرند.

شاید  در چند ماه اخیر خبرنگاران در کانون توجهات رسانه ها قرار گرفته اند و این افراد که همواره به دنبال سوژه یابی و به دست آوردن موضوعات مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، هنری و ورزشی بوده اند، اکنون خود در مرکز کانونی اتفاقات قرار گرفته و به سوژه ای متفاوت برای پرداخت رسانه ای تبدیل شده اند.

برخورد دولتمردان و چندتن از وزرا با خبرنگاران زن و مرد رسانه های گروهی و به کار بردن الفاظ و تعابیر نامتناسب نسبت به خبرنگاران از موضوعاتی است که طی چند وقت اخیر فضای رسانه ای کشور را متأثر از خود ساخته و البته آنگونه که شایسته است به آن پرداخته نشده است.

شاید در جامعه امروزی هیچ فردی به اندازه خبرنگاران توان تحلیل اتفاقات و رویدادهای مختلف را نداشته باشد چراکه نخستین فردی که به بررسی ابعاد و زوایای موضوعات گوناگون و رخدادهای متفاوت پرداخته و به دنبال ارائه اخبار و تحلیل های گوناگون پیرامون آن موضوعات است، خبرنگار است.

خبرنگاران که ویژگی ذاتی شغلشان همراه با نگاه نقادانه و بیان راهکارهای برون رفت از مشکلات است؛ به جای آنکه از سوی مسؤولان و افرادی که به سبب همین رسانه ها دارای شهرت شده اند، به دید منتقدی دلسوز نگریسته شوند، به عنوان دشمنی خطرناک تلقی می شوند که این موضوع آسیبی جدی در نوع تعامل رسانه ها با مسؤولان وارد کرده است.

جالبتر آنکه برخی مسؤولان که خود روزی به واسطه همین رسانه مشهور شده و اکنون بر صندلی مدیریت تکیه زده اند، بیشترین بی مهری ها را نسبت به خبرنگاران و رسانه ها دارند و مصداق عینی عبارت «در بوستان های عافیت شکر می خورد و شکرشکنی می کند» شده اند.

جناح خبرنگار مطالبات مردم است

برخوردهای جناحی و حزبی و به دور از عدالت از سوی مسؤولان و دولتمردان یکی دیگر از آفات عرصه تعامل رسانه و دولت محسوب می شود.

تقلیل مطالبات مردمی که از زبان رسانه ها و به صورت خاص به وسیله خبرنگاران بیان می شود به موضوعات حزبی و جناحی از موضوعاتی است که طی چند وقت اخیر به خط گفتمانی برخی مسؤولان تبدیل شده است و اگر رسانه ای از عملکرد یک دستگاه یا سازمانی نقدی عالمانه انجام می دهد، از سوی مسؤولین به عنوان معاند و دشمن شناخته شده و شایسته دریافت انواع توهین ها می شود.

نسبت دادن اهداف حزبی و جناحی به خبرنگارانی که شبانه روز در تلاش هستند تا مطالبات مردم در حوزه های مختلف را رصد کرده و به دنبال دریافت پاسخ از مسؤولان برآمده و در نهایت راهکارهای عملی جهت رفع مشکلات موجود ارائه دهند، جفای بزرگی در حق این قشر مظلوم جامعه و به معنای  بستن راه های انتقاد و نقد عالمانه در جامعه است.

خبرنگاران که در جایگاه شغلی خود از کمترین مزایا برخوردارند و با مشکلات متعدد معیشتی، رفاهی و اجتماعی دست و پنجه نرم می کنند، عهدی اخلاقی و دینی با مردم و جامعه بسته اند تا صدای رسای مردم باشند و نه وامدار احزاب و جناح ها و گروه های سیاسی و در واقع حزب یک خبرنگار مطالبات مردم است!

قلم خبرنگاران جوهر سازندگی و خدمت به جامعه در خود دارد و از نارسایی ها می نویسد تا محرومیت ها و مشکلات رفع شده و آبادانی و پیشرفت جای آن را بگیرد و نباید از نظر دور داشت که بسیاری از پیشرفت های جامعه اگر از دریچه دوربین و یا از طریق قلم بر صفحه ها نوشته نمی شد، شاید مردم از خدمات مطلع نشده و مسؤولان نیز نمی توانستند از عملکردهای خود سخن بگویند.

به هرحال خبرنگاران که حلقه واسط میان مردم و مسؤولان محسوب می شوند و نقش مهمی در انتقال مشکلات و معضلات جامعه و از سویی جایگاه بی بدیلی در بازتاب دستاوردهای نظام دارند؛ با نقش تأثیرگذاری که در هدایت جریان افکار عمومی جامعه دارند، همچون چشمی بینا و بصیر همواره به دنبال رفع مشکلات هستند و در برابر بی مهری ها مقاومتی مثال زدنی دارند.

عادی سازی بی مهری به اصحاب رسانه

بی مهری به خبرنگاران به یک عادت همیشگی و عادی در بین برخی مسؤولان و افراد مشهور جامعه تبدیل شده و در حال فراگیری است.

هنوز جامعه خبری در شوک برخورد یکی از وزرا با یک خبرنگار زن بود که وزیری دیگر پا را فراتر گذاشت و خبرنگار ی دیگر را «مزدور» خطاب کرد و این توهین ها داشت به فراموشی سپرده می شد که یکی از چهره های هنری نیز خبرنگاران را «بی سواد و نادان» خطاب کرد!!

این موضوع وقتی جالب تر می شود که این افراد بارها از آزادی بیان و اهمیت رسانه ها سخن گفته اند اما تا آنجا در برابر مطالبه گری خبرنگاران سکوت کردند که سؤالی از فعالیت های آنها به میان نیامده بود و زمانی که سؤال از عملکردهای این افراد شد، روی دیگر سکه آزادی بیان مشخص شده و برخورد زننده و توهین به خبرنگاران به یک روال عادی تبدیل شد.

به نظر اگر مسؤولان به جای پاسداشت های سمبلیک و جلسات گزینشی با خبرنگاران کمی هم به نوع تعامل و برخورد با رسانه ها و خبرنگاران و حفظ کرامت و شأن آنها توجه کنند دیگر کسی نگران برگزار نشدن همایش های تجلیل از خبرنگاران نمی شود و در این صورت است که شعارها جای خود را به عمل می دهد!/872/ی۷۰۲/س

وحید کوچک زاده، پژوهشگر و فعال رسانه ای