اسماعیلی طبا مطرح کرد؛
ضرورت راهبردی برای مقابله با چالش‌های رسانه‌ای امروز
مدیر گروه مدیریت دانشگاه ادیان و مذاهب در مراسم رونمایی از کتاب «فقه خبر» به قلم حجت‌الاسلام محققی بر اهمیت فقهی و اخلاقی حوزه خبر و رسانه تأکید کرد و با اشاره به فضای رقابتی و پیچیده رسانه‌ای، ضرورت ارتقای سواد رسانه‌ای و بازتعریف احکام فقهی در فضای مجازی را یادآور شد.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، در مراسمی ویژه که روز شنبه ۱۰ آبان‌ماه در مرکز رسانه و فضای مجازی حوزه‌های علمیه برگزار شد از کتاب ارزشمند «فقه خبر» به قلم حجت‌الاسلام محمدمهدی محققی مدیرعامل خبرگزاری رسا رونمایی شد. این برنامه با حضور جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه و فعالان عرصه رسانه همراه بود و فرصتی مغتنم برای بررسی و تحلیل اهمیت مباحث فقهی در حوزه خبر و رسانه فراهم آورد.
در این مراسم سید مرتضی اسماعیلی طبا مدیر گروه مدیریت دانشگاه ادیان و مذاهب به سخنرانی پرداخت و به تشریح نکات کلیدی پیرامون جایگاه فقه خبر در شرایط امروز رسانه‌ای کشور و جهان پرداخت.
وی ضمن قدردانی از برگزارکنندگان جلسه و نویسنده کتاب، گفت: امروز رسانه به یکی از مهم‌ترین عرصه‌های تأثیرگذار در زندگی فردی و اجتماعی بدل شده است و پرداختن به مسائل فقهی مرتبط با آن ضرورت جدی دارد.
فقه خبر؛ موضوعی استراتژیک در عرصه رسانه
اسماعیلی طبا با تأکید بر اهمیت فقه خبر، اظهار داشت: رسانه‌ها در فضای کنونی سه کارکرد اصلی دارند؛ آموزش، تفریح و سرگرمی و مهم‌تر از همه خبر و اطلاع‌رسانی. در این میان کارکرد اطلاع‌رسانی و خبر نقشی حیاتی و استراتژیک ایفا می‌کند که باید به دقت مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
وی ادامه داد: امروز فضای خبری کشور و جهان در رقابتی شدید قرار دارد. رسانه‌های داخلی با یکدیگر و همچنین با رسانه‌های خارجی و معاند در رقابت هستند و این رقابت بی‌وقفه موجب می‌شود که سرعت، صحت و دقت در تولید و انتشار خبر بیش از پیش اهمیت پیدا کند. اگر ما در این زمینه ضعف داشته باشیم بدون شک میدان خبر را به رقبای خود واگذار کرده‌ایم.
اسماعیلی طبا در ادامه به مدل‌های ارتباطی و نقش آن‌ها در فقه خبر اشاره کرد و گفت: در فرآیند ارتباط فرستنده پیام، منبع خبر، کانال انتقال و گیرنده پیام همگی به صورت همزمان نقش‌آفرین هستند و هر کدام اهمیت خاص خود را دارند. به ویژه موضوع اعتبار منبع خبر که از سوی فرستنده کنترل می‌شود یکی از مسائل اساسی است که در فقه خبر باید به آن پرداخته شود.
وی افزود: تکنیک‌های خبری نیز موضوعی است که کتاب «فقه خبر» به خوبی به آن پرداخته است. این تکنیک‌ها در فضای رقابتی امروز اگر به درستی به کار گرفته نشوند امکان دارد میدان خبر را به رقبای خارجی یا معاند واگذار کنیم. متأسفانه بسیاری از رسانه‌های مهم خبری در دنیا مانند بی‌بی‌سی و سی‌ان‌ان از این تکنیک‌ها سوء استفاده می‌کنند و به گونه‌ای خبر را تحریف یا جهت‌دهی می‌کنند که مخاطب را به اشتباه بیندازند.
سوء استفاده از تکنیک‌های خبری
اسماعیلی طبا تصریح کرد: برخی از تکنیک‌های خبری که در کتاب به آن‌ها اشاره شده شامل پاره حقیقت‌گویی، بی‌طرف‌نمایی کاذب، حذف گزینشی اطلاعات، برجسته‌سازی اغراق‌آمیز، تحریف محتوا و دستکاری در اخبار است. این روش‌ها می‌توانند علیه اخلاق حرفه‌ای، شرع و حریم اخلاق عمومی به کار روند که لازم است در حوزه فقه خبر به صورت جدی مورد واکاوی قرار گیرد.
وی افزود: اقناع افکار عمومی از طریق این تکنیک‌ها ممکن است هم مفید باشد و هم به فریب و گمراهی بینجامد. بنابراین تحلیل فقهی این تکنیک‌ها و تعیین چارچوب‌های شرعی و اخلاقی برای استفاده از آن‌ها یک ضرورت انکارناپذیر است.
مدیر گروه مدیریت دانشگاه ادیان و مذاهب به نقش مهم گیرنده پیام در فرآیند ارتباط اشاره کرد و گفت: در مدل‌های ارتباطی، گیرنده پیام نقشی بسیار اساسی دارد. رسانه‌ها باید به طور جدی در زمینه ارتقای سواد رسانه‌ای مخاطبان و کارکنان رسانه‌ای تلاش کنند. مردم باید قدرت تمییز خبر درست از خبر نادرست را داشته باشند و هر خبری را به سادگی قبول یا بازنشر نکنند.
وی با تأکید بر اهمیت آموزش و آگاهی‌بخشی در این زمینه گفت: در دنیای امروز که حجم اطلاعات و اخبار به صورت گسترده و فوری در فضای مجازی منتشر می‌شود تشخیص خبر صحیح از کذب برای حفظ سلامت روانی و اجتماعی جامعه حیاتی است.
اخلاق رسانه‌ای و امنیت عمومی
اسماعیلی طبا در بخش دیگری از سخنان خود به ضرورت رعایت حقوق مخاطبان و اصول اخلاقی توسط رسانه‌ها اشاره کرد و گفت: رعایت حریم خصوصی افراد، رعایت شئون اخلاقی و حفظ امنیت عمومی از موضوعات مهمی است که رسانه‌ها باید در تولید و انتشار اخبار به آن توجه ویژه داشته باشند. مخاطبان حق دارند بدانند رسانه‌ها مسئولیت اخلاقی و قانونی نسبت به آن‌ها دارند و باید این مسئولیت را جدی بگیرند.
وی افزود: به ویژه در فضای مجازی که ابعاد و پیامدهای انتشار خبر پیچیده‌تر و گسترده‌تر است رعایت این اصول ضروری‌تر می‌نماید.
سید مرتضی اسماعیلی طبا با بیان اینکه رسانه‌های مدرن و فضای مجازی جایگاه مخاطب را دگرگون کرده‌اند، اظهار داشت: در رسانه‌های سنتی مخاطب فقط مصرف‌کننده پیام بود اما امروز در رسانه‌های مجازی مخاطب علاوه بر مصرف‌کننده، تولیدکننده، اشتراک‌گذار و حتی نظریه‌پرداز پیام‌هاست. این تغییر نقش‌های مخاطبان، وظایف رسانه‌ها و مسئولان فقهی را پیچیده‌تر کرده و نیازمند رویکردهای نوین و جامع در حوزه فقه رسانه است.
وی تأکید کرد: اگر فقه رسانه به درستی و با توجه به این تغییرات مورد بررسی قرار گیرد می‌تواند به پیشگیری از انحرافات و آسیب‌های رسانه‌ای کمک شایانی نماید.
ضرورت تطبیق احکام فقهی در فضای مجازی
اسماعیلی طبا در پایان به یک شبهه مهم درباره احکام فقهی در فضای مجازی اشاره کرد و گفت: گاهی اوقات این تصور وجود دارد که برخی احکام و محدودیت‌هایی که در زندگی حقیقی و در فضای واقعی جامعه برقرار است، در فضای مجازی کاربرد چندانی ندارد. مثلاً موضوعاتی مانند تهمت، نقض حریم خصوصی و حرمت‌های اخلاقی گاهی در فضای مجازی به اندازه فضای حقیقی جدی گرفته نمی‌شود. این مسئله نیازمند بررسی و تعیین چارچوب‌های دقیق فقهی در حوزه خبر و رسانه‌های جدید است.
وی افزود: کتاب «فقه خبر» با پرداختن به این مسائل و ارائه چارچوب‌های علمی و فقهی گام مهمی در جهت پاسخ به این نیازها برداشته است و امید است که این حرکت‌ها در حوزه‌های علمی و فرهنگی ادامه یابد.
مدیر گروه مدیریت دانشگاه ادیان و مذاهب در پایان سخنان خود، ضمن تشکر مجدد از برگزارکنندگان مراسم و نویسنده کتاب، گفت: از تلاش‌های حجت‌الاسلام محققی در تألیف این اثر ارزشمند صمیمانه قدردانی می‌کنم. امیدوارم که این گونه مباحث تخصصی و علمی در حوزه فقه خبر و رسانه در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها ادامه یافته و موجب ارتقای سطح دانش و بینش رسانه‌ای جامعه اسلامی گردد.
مهدی الهی
ارسال نظرات