ویروس خودخواهی کُشنده‌تر از کرونا

به گزارش خبرگزاري رسا، معاون اجتماعی و فرهنگ پلیس راهور می‌گفت همکارانش از آغاز اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی ۲۷ هزار و ۴۵۱ مورد جریمه ۵۰۰ هزار تومانی برای رانندگانی که با پلاک غیربومی وارد شهرهای دیگر شده و به این طرح بی‌توجه بوده‌اند، صادر کرده‌اند.

بگذریم از عده‌ای که از همان دو سه روز مانده به عید بی اعتنا به توصیه‌های مسئولان بهداشت و درمان باروبندیلشان را جمع کردند و با این توجیه که اگر در خانه بمانیم دیوانه می‌شویم، قرنطینه را شکستند و راهی سفر شدند.

جالب آنکه در یکی از ویدئوهایی که از حضور مردم در جاده‌ها و گفت‌وگو با آنان در فضای مجازی منتشر شده بود، مسافری که خیال ورود به تبریز داشت در پاسخ به پرسش گزارشگر صدا و سیما می‌گفت: من خودخواه هستم، وقت من رو نگیر!

خلاصه آنکه تا دلتان بخواهد در همین روزهای پر خطر، می‌توان مثال‌ها و نمونه‌های ملموسی از رفتارهایی شبیه به این را از برخی از شهروندانمان سراغ گرفت؛ رفتارهایی که ناخودآگاه آدم را یاد کودکان لجبازی می‌اندازد که به هیچ صراطی مستقیم نیستند.

غلامرضا بکتاش، شاعری که بیش از همه او را با شعرهای کودکانه‌اش می‌شناسیم در سروده‌ای، ترس خود را از این رفتارهای کودکانه ترسیم می‌کند و می‌گوید:

ترس من از سرخک

از حصبه و سل نیست

ترس من از ویروس

در چشم و در دل نیست

ترس من از ویروس

ویروس خودخواهی ست

خودخواهی‌ام افسوس

از ناخودآگاهی است

ای کاش می‌شد که

همواره در غم‌ها

من مشترک باشم

با درد آدم ها

چرا بی‌تفاوتی!؟

یک عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان می‌گوید: تفاوت‌های فردی و تیپ‌شناسی افراد با یکدیگر متفاوت است و افراد مختلف، به دلیل تکانه‌های شخصیتی که دارند، نسبت به محرک‌های متفاوت رفتارهای یکسانی ندارند.

دکتر تقی ابوطالبی احمدی ادامه می‌دهد: افراد دارای شخصیت واگرا، آدم‌هایی هستند که ویژگی‌هایی نظیر با تدبیر بودن، همه جانبه‌نگر بودن، خلاق بودن و متفکر دارند که پشت هر اقدامی تدبیری برای آن می‌اندیشند و به فرموده مولای متقیان حضرت علی(ع) سه ویژگی صبر، فکر و عمل دارند. اما افراد دارای شخصیت همگرا افرادی احساسی و هیجانی هستند که افراد پیرو محسوب می‌شوند و اهل تدبیر، اندیشه، خرد و دوراندیشی نیستند.

وی با بیان اینکه افراد ممکن است در سنین مختلف ویژگی‌های شخصیتی متفاوتی اعم از همگرا و واگرا را تجربه کنند، اضافه می‌کند: به عنوان نمونه در سنین کودکی بیشتر افراد دارای شخصیت همگرا هستند اما در سن بزرگسالی، میانسالی و سالمندی، در بیشتر افراد ویژگی‌های شخصیتی واگرا مشاهده می‌شود که این مسئله یک روند طبیعی است.

به گفته این روان‌شناس، در برخی مواقع نیز عملکرد جسمانی افراد موجب می‌شود نسبت به محرک‌های محیطی رفتارهای متفاوتی داشته باشند. به عنوان نمونه افرادی که دارای فقر آهن هستند و یا عملکرد غدد درون ریز آن‌ها با مشکل مواجه شده است آستانه تحملشان کاهش می‌یابد و به نوعی حاضر به تمکین از قواعد و قوانین نمی‌شوند که البته در این موارد با درمان بیماری آن‌ها، رفتارشان نیز اصلاح می‌شود.

وی همچنین می‌گوید: تفاوت‌های جنسی نیز می‌تواند در نوع شخصیت، تاب‌آوری افراد، کنترل احساسات و بروز هیجان و همچنین تمکین آن‌ها از قواعد و قوانین تأثیرگذار باشد. با این حال در برخی موارد مشاهده می‌شود برخی به عمد و به شکلی هدفمند رفتار خود را تغییر می‌دهد که باید دلایل رفتار آن‌ها بررسی شود.

وی با اشاره به اینکه در شرایط فعلی جامعه می‌توان تیپ‌های مختلف شخصیتی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد، ادامه می‌دهد: در موضوع کرونا برخی افراد از قواعد و دستورات بهداشتی و درمانی پیروی و طبق قوانین وضع شده رفتار می‌کنند و به رغم اینکه خانه‌نشینی، قطع ارتباط با فامیل و بستگان، استفاده از ماسک و... برای آن‌ها نیز مانند سایر افراد جامعه دشوار است، همه نکات را با هدف پیشگیری از شیوع کرونا در جامعه رعایت می‌کنند، اما عده‌ای هستند که متأسفانه به عمق قضیه توجه ندارند و به بهانه‌های مختلف هنجارشکنی می‌کنند، ولی در این بین افرادی نیز مغرضانه عمل کرده و برخلاف قواعد و قوانین رفتار می‌کنند که البته دلایل این افراد برای خوشان منطقی است اما به دلایل شخصی مجبور به ناپیروی و ناهمنوایی با جمع می‌شوند.

ترغیب ناهمنواها به همنوایی

این عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان ادامه می‌دهد: افرادی که در شرایط مختلف رفتار مقابله‌ای دارند باید مورد بررسی قرار گیرند و ضمن احترام به فرد، برای آن‌ها تببین موضوع شود تا از طریق گفت‌وگوی منطقی مقاومت آن‌ها نیز شکسته شود.

به گفته این روان‌شناس وقتی افراد رفتار مقابله‌ای اختیار می‌کنند ابتدا باید از طریق مصاحبه تشخیصی رفتار آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد و با رویکرد مثبت نسبت به مقام انسانی آن‌ها رفتارشان را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد، ضمن آنکه باید به ایده‌های افراد احترام گذاشت تا بتوان رفتار آن‌ها را اصلاح کرد. چه بسا که ممکن است این قبیل افراد در شرایطی مانند شرایط فعلی بحق سخن بگویند، به عنوان نمونه برای تأمین مخارج زندگی نتوانند در خانه بمانند و... که در چنین مواردی باید مسئولان با چاره اندیشی برای این گروه، آن‌ها را ترغیب به همنوایی با جامعه کنند.

بنابراین علاوه بر تفاوت‌های فردی و شخصیتی، سلامت جسمی و روانی و تفاوت‌های فکری افراد باید به سبک تربیتی و فرهنگی خانواده‌ها نیز توجه داشت.

خرده فرهنگ‌های متعارض با فرهنگ اصلی جامعه

حسین ایمانی جاجرمی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نیز در این خصوص می‌گوید: این رفتارها از چند مسئله نشأت می‌گیرد. نخست اینکه ممکن است ناشی از خرده فرهنگ‌های متعارض با فرهنگ اصلی جامعه باشد، به عنوان نمونه برخی از گروها، سازوکارهای درونی برای قضاوت رفتار، تخلفات و اِعمال مجازات دارند و اگر کسی مرتکب جنایتی شود، خودشان ساز و کارهایی برای مجازات فرد خاطی دارند و از مقررات رسمی کشور تمکین نمی‌کنند و این رفتارها به خرده فرهنگ‌های آن‌ها برمی‌گردد.

وی ادامه می‌دهد: علاوه بر این ممکن است برخی افراد نسبت به وضعیت موجود در جامعه معترض باشند که همین موضوع موجب می‌شود قوانین را برآمده از طبقه حاکم و اجباری بدانند و به همین دلیل نخواهند از آن قوانین تبعیت کنند؛ بخش دیگری به دلایل سیاسی و صرفاً به دلیل گرایش‌های گروهی و حزبی از تصمیمات گروه تبعیت نکنند.

ضرورت مشروعیت بخشیدن به قوانین

این پژوهشگر اجتماعی می‌افزاید: آنچه اهمیت دارد این است که اگر مسئولان انتظار دارند افراد از قوانین اطاعت کنند با ارائه سازوکارهای مشارکتی، به قوانین مشروعیت بدهند تا گروه‌های مختلف جامعه احساس کنند در تعیین مسائل و تبیین قوانین نقش دارند تا تعهد بیشتری برای اجرا و تمکین از قوانین داشته باشند.

وی با اشاره به اهمیت اعتماد اجتماعی در تمکین از قواعد و قوانین می‌گوید: در جوامعی که اعتماد اجتماعی بیشتری وجود دارد به همان نسبت اطاعت از قوانین نیز -در مقایسه با جوامعی که موجودی سرمایه اجتماعی آن‌ها پایین‌تر است- بیشتر خواهد بود.

مردم دچار سندروم خبر بد شده‌اند

علیرضا شریفی‌یزدی، روان‌شناس اجتماعی و استاد دانشگاه نیز می‌گوید مطالعات نشان می‌دهد مصرف فرهنگی و خبری این روزها بیشتر از رسانه‌های غیررسمی است و با توجه به اینکه بسیاری از مردم ما سواد رسانه‌ای بالایی ندارند، مجذوب خبرهای جعلی و دروغ می‌شوند و هر آنچه در آن شبکه‌ها پخش می‌شود را به‌عنوان یک اصل مسلم پذیرفته، نقل و بازنشر می‌دهند، یعنی این سبب شده مردم دچار سندروم خبر بد شوند و وقتی در شبکه‌های اجتماعی خبرهای ضد و نقیض می‌بینند ناخودآگاه توصیه‌ها را کنار گذاشته و حسب نیازهای روزانه خود عمل می‌کنند.

درک کنیم که درد مشترک یعنی چه!

دکتر افروغ، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در یکی از گفت‌وگوهایش در خصوص آموزه‌ها و عبرت‌های بحران کرونا گفته بود: «خودخواهی و فردگرایی مفرطی در دنیا حاکم است، ما نوع دوستی، انفاق و ایثار را فراموش کردیم، درد دیگری را درد خودمان ندانستیم. حالا عبرت این است که درد دیگری درد ما باشد و همنوع خودمان را فهم کنیم و مشکل او را مشکل خودمان بدانیم و این درد مشترک، به نوع دوستی بینجامد و اصلاً درک کنیم که درد مشترک یعنی چه!»/1360/