شبکه ملی اطلاعات؛ حافظ حریم خصوصی و ضامن آزادی بیان

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، آزادی بیان یکی از مسائلی است که در شبکه ملی اطلاعات مورد توجه همگان قرار دارد. بدیهی است که هیچ کسی دوست ندارد ارتباطاتش تحت کنترل افراد غریبه باشد تا آزادانه بتواند با هر کسی ارتباط داشته باشد. از زمانی که شبکه ملی اطلاعات مطرح شد، عده‌ای تلاش کردند تا با برجسته سازی مسأله نقض حریم خصوصی و آزادی بیان توسط این شبکه، در تحقق آن خلل وارد سازند. گرچه هنوز عدۀ زیادی خود را موافق این شبکه نشان می‌دهند؛ اما منافقانه در عدم تحقق این طرح می‌کوشند!

 

با قوت گرفتن پیام رسان‌هایی مانند ایتا، سروش، آی‌گپ و ... که هر کدام ویژگی‌های منحصر به فردی داشتند و نوع خاصی از ارتباطات را برای کاربران خود فراهم می‌ساختند، بازار این‌گونه شایعات داغ شد. این بازار به حدی داغ بود که شوخی تیک سوم پیام‌ها به شوخی رایج تبدیل شد. این مسأله به‌قدری اهمیت یافت که رهبر انقلاب در دیدار با مقامات نظامی و امنیتی، هرگونه تجسس در پیام رسان‌های داخلی را توسط این نهادها، حرام شرعی دانستند.

موج شایعات در این ایستگاه شکست خورد؛ اما دشمن با ایجاد موج‌های دیگری، چون نقض آزادی بیان تلاش کردند تا این شبکه را دشمن خود نشان دهند. حال باید درباره آزادی بیان توضیحی بیشتر داده شود. اولاً آزادی بیان چیست؟ دوماً آزادی بیان برای چه؟ سوماً آزادی بیان برای که؟

 

سانسور و فیلترینگ یکی از شیوه‌هایی است که هر منطق و هر نظامی برای تداوم خود از آن استفاده می‌کند. مسأله حرمت استفاده از کتب ضاله یکی از مصادیق مهم سانسور و فیلترینگ محتوا‌ها و مصادیق مجرمانه است. آزادی بیان را در نگاه ائمه معصومین می‌توان یافت. کتاب‌های تاریخی، مناظرات امام هشتم و امام نهم با ادیان مختلف را ضبط کرده‌اند که یکی از منابع مطالعاتی در علم کلام نیز به شمار می‌رود.

 

مسأله قرنطینه بیماران که به نوعی سانسور و فیلترینگ به حساب می‌آید، یکی از اتفاقاتی بود که در شیوع بیماری کویید-19 توسط دستگاه‌ها و نهادهای پزشکی و بهداشتی دنبال می‌شد تا جلوی شیوع و پاندمی بیشتر این ویروس را بگیرد. قرنطینه و سانسور ندایی که حق را نمی‌شنود و به دنبال نشر اکاذیب با هر نوع مطلب بی‌اساس و بی‌سندی است یکی از شیوه‌های متداول و منطقی است.

 

در نگاه علمای شیعه نیز آزادی بیان و آزادی عقیده به شدت مشهود است. همچنین شاهد کتاب‌هایی هستیم که مناظرات آن‌ها با افراد مختلف از ادیان و تفکرات مختلف را ثبت و ضبط کرده‌اند. شهید ثانی در کتاب منیه المرید که خلاصۀ این کتاب در سطح یک حوزه‌های علمیه تدریس می‌شود به برکات و آفات یک مناظره پرداخته است که توضیح آن از حوصله این گفتار خارج است.

پس مسأله آزادی بیان در شیعه مطرح است. البته باید توضیح داده شود آزادی برای چه؟ آزادی برای رسیدن به حق یا آزادی برای نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی؟ فقه و عقاید کلامی شیعه به درستی به این مسأله پاسخ داده است. اولاً بحثی که با مقدمات صحیح باشد که بحث را برهانی و برای رسیدن به حقیقت پیش ببرد، به هر نحو مورد پذیرش است؛ اما در مورد جدال، اگر جدال احسن نباشد مورد پذیرش نیست. بیشتر بحث‌هایی که توسط افراد معاند انجام می‌شود در دایره جدال و آن هم جدال غیر احسن قرار می‌گیرد.

 

در سیره زندگی امام صادق (ع) می‌بینیم که او با ابن ابی العوجاء که از زنادقه و منکر خداوند متعال بود به بحث می‌نشیند. این بحث چند جلسه به طول می‌انجامد و وقتی امام صادق (ع) ادامه بحث را بی‌فایده می‌بیند عبایش را تکان می‌دهد و نقل به مضمون می‌فرماید: «اگر چنان‌چه حق با ما است، پس ما رستگار می‌شویم و شما رستگار نمی‌شوید و اگر چنان‌چه حق با شما باشد پس ما با هم رستگار می‌شویم، در این‌صورت در یکی از حالات شما رستگار نخواهید شد!» البته این زندیق در همان لحظه احساس درد شدیدی کرد و وقتی از نزد امام رفت، مرگ دامان او را گرفت!

سومین مسأله این است که باید بپرسیم آزادی برای که؟ آزادی باید برای رسیدن به حقیقت باشد و رسیدن به حقیقت زمانی محقق می‌شود که طرفین به جدال نپردازند و درصورتی که بحث منطقی با مواد صحیح و صورتی مناسب انجام بشود مفید است. البته آزادی بیان در جایی صحیح است که طرفین حوصله شنیدن سخنان یک‌دیگر را داشته باشند و یک جانبه پیش نروند و تنها یکی سخن بگوید و آزادی را حق طلق خودش بداند!

 

قطعاً کشور‌های غربی که مدعی آزادی بیان و دموکراسی هستند نباید نسبت به طرح پرسش درباره هولوکاست و مسائلی از این قبیل حساسیت نشان بدهند. عدۀ زیادی از کسانی که ادعای آزادی بیان را دارند، در هنگام بحث‌های عمومی با توسل به جدال و انحراف بحث تلاش می‌کنند مباحث ذبح شود و نتیجه مطلوبی حاصل نشود. از این رو شهید ثانی بحث در خفاء را مقدم و محبوب‌تر دانسته است.

در پایان باید به یک نکته مهم نیز اشاره شود. اشکال عمده بحث در فضای مجازی، عدم وجود یک هیأت داوری و یک دبیر با اختیارات تامه و بی‌طرف است. گروه‌های زیادی در شبکه‌های مجازی وجود دارند که ساعت‌ها وقت افراد را به هدر می‌دهند و هیچ حاصلی جز دل‌چرکینی افراد و کینه به دنبال ندارد. حضور هیأت داوری و دبیر یکی از شکل‌های کرسی‌های آزاداندیشی و نظریه پردازی علمی است که حاصل و نتیجۀ آن رسیدن به حقیقت می‌شود.

محمدحسین کتابی