قرارگاه فرهنگی یعنی پیگیری تا عملیاتی شدن برنامه‌های فرهنگی

بهمن ماه ۵۷ تنها نقطه پایان برای رژیم ستم شاهی نبود، بلکه سرآغازی بود برای تحولات عمیق در همه عرصه‌های اجتماع ایران اسلامی بود و بی تردید عرصه فرهنگ از مهمترین آن‌ها به شمار می‌رفت، از این رو پیشوای حکیم انقلاب امام خمینی(قدس سره) همواره بر موضوع فرهنگ بعنوان مهمترین عرصه انقلاب تاکید داشت، تاجایی که در ۲۳ خرداد ۵۹ دستور تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی را صادر کردند، اما بازهم به همین اکتفا نکرده و با صدور پیامی در ۱۹ آذر ۶۳ و با تاکید بر فراگیر شدن انقلاب فرهنگی در همه شئون کشور «شورای عالی انقلاب فرهنگی» با دستور ایشان تشکیل شد.

به همین خاطر خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا در گفت و گو با حجت الاسلام سید محمد حسین هاشمیان دبیر شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به تبیین و توصیف این نهاد فرهنگی و سیاست گذار پرداخته است.

رسا_ شورای عالی انقلاب فرهنگی چگونه نهادی است؟

اگر نهادهای فرهنگی را از یک منظر به نهادهای صفی و ستادی طبقه بندی کنیم شورای عالی انقلاب فرهنگی در زمره نهادهای ستادی قلمداد می شود منتهی نهادهای ستادی هم به چند دسته تقسیم می شوند، یک دسته نهادهای که در سطح ستاد عالی بوده و یک پشتیبانی معرفتی و سیاست گذارانه از حوزه فرهنگ انجام می دهند.

دسته دیگرنهادهای ستادی که پشتیبانی های دیگر اعم از برنامه،  بودجه و عملیاتی‌تر را انجام می دهند، شورای عالی انقلاب فرهنگی در زمره نهادهای ستاد عالی است که وظیفه و مأموریتش پشتیبانی معرفتی و سیاست گذاری کلان فرهنگی است.

ماموریت شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادوار مختلف تطوراتی داشته و به تناسب این تطورات هم منشاء آثار خوبی بوده، ضمن اینکه نقاط ضعف و کم و کاستی هایی هم وجود داشته است.

رسا_ هدف شورای عالی انقلاب فرهنگی چه بوده است؟

تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی که عنوان شورای عالی انقلاب فرهنگی به انقلاب فرهنگی در سال 1359 و تعطیلی دانشگاه ها و آغاز آموزش با بحث تحول ساختاری در نظام دانشگاهی برمی گردد، کم کم به دوران رهبری حضرت آقا به حوزه فرهنگ با توجه به دغدغه هایی که ایشان با بحث تهاجم و شبیخون فرهنگی داشتند، رسید وحوزه ماموریت شورای عالی انقلاب فرهنگی بسط و توسعه داد و از حوزه علم به فرهنگ، زنان و خانواده و حتی بازی های رایانه ای توسعه پیدا کرد.

رسا_ رهبر انقلاب چه گفتمان هایی برای شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین کردند؟

مطالبه ای که مخصوصاً حضرت آقا در دهه 80 از شورا داشتند مطالبه مهندسی فرهنگی بود بر اساس همین مطالبه شورا نقشه یا سند مهندسی فرهنگی کشور را تدوین کرد و در اوایل دهه 90 در انتهای دوره ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد ابلاغ شد منتها اجرایی شدنش مقارن با دولت آقای روحانی و عملاً با به محاق رفتن حوزه فرهنگ و به تبع آن شورای عالی انقلاب فرهنگی و اجرایی شدن نقشه مهندسی فرهنگی نیز به محاق رفت.

رهبر معظم انقلاب بعد از نقشه مهندسی فرهنگی گفتمان های دیگری مثل جبهه فرهنگی در اوایل دهه 90 و در اواخر این دهه گفتمان آتش به اختیار طراحی و تدوین کردند، همه این ها نشان می دهد تحول ساختاری در شورای عالی انقلاب فرهنگی تحول بسیار مهمی است که در حکم جدیدی هم که حضرت آقا در پیوست حکم برای اعضاء شورا دادند به آن تصریح داشتند که شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنان آن ماهیت ستادی خود را حفظ می کند ولیکن از یک ستاد سیاست گذار به یک ستاد قرارگاه فرهنگی تبدیل می شود.

رسا_ تفاوت سیاست گذار با ستاد قرارگاهی در چه چیزی است؟

تفاوت ستاد سیاست گذار با ستاد قرارگاه فرهنگی که حضرت آقا مطالبه کردند در این است که قرارگاه فرهنگی صرفاً در نقش یک ستادی که سندهای بالا دستی را تنظیم کند قرار نمی گیرد بلکه این اسناد را پیگیر می کند به گونه ای که باید منتج به عملیات و برنامه های فرهنگی عملیاتی شود.

قرارگاه به این معنی نیست که شورای عالی انقلاب فرهنگی تصدی صف را داشته باشد، ماهیت قرارگاهی یعنی یک نقش هماهنگی و نظارت در حوزه اجرای این سیاست ها و تبدیل این سیاست ها به فعالیت ها عملیاتی فرهنگ است که این موارد در قرارگاه اتفاق می افتد.

استعاره قرارگاه فرهنگی یک استعاره ای است که در ادبیات نظامی مطرح می شود منتها خاصیت های بسیار خوبی برای حوزه فرهنگ به دنبال دارد، قرارگاه یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی بتواند نگاه میدانی و عملیاتی اش را تقویت کند ضمن اینکه باید به اقتضائات جنگ سخت و نرم توجه داشته باشد.

رسا_ حوزه های علمیه در این تحول چه نقشی دارد؟

در اواسط دهه 80 با تأسیس شورای حوزوی، پیوند حوزه  علمیه و شورای عالی انقلاب فرهنگی وثیق تر شد به این معنا که از ظرفیت حوزه های علمیه برای پشتیبانی در تصمیم گیری های کلان در عرصه فرهنگ و علم استفاده می کنند، در این تحول و چرخش از ستاد سیاست گذار به ساختار قرارگاه فرهنگی نقش حوزه های علمیه نقش بسیار پررنگی می تواند باشد چرا که حوزه ها عقبه اندیشه ای لازم را برای این قرارگاه فراهم می کنند تا قرارگاه دچار یک عمل زدگی نشود.

باید دقت داشت عمل زدگی خطرناک است و باعث می شود ارتباط با مبنای اندیشه ای قدری کم رنگ شود و کارهای فرهنگی بدون غنای نظری در بلند مدت آسیب زا خواهد بود، بنابراین این چرخشی که حضرت آقا در حکمشان داشتند نقطه عطفی در تاریخ شورای عالی انقلاب فرهنگی است که باید حداکثر اهتمام اعضاء و جمیع نخبگان حوزوی و دانشگاهی کشور برای پشتیبانی از ترسیم این جایگاه رفیع و اقتضائات این نگاه قرارگاهی به شورای عالی انقلاب فرهنگی باشد.

رسا_شورای عالی انقلاب فرهنگی چگونه می تواند منعکس کننده نقطه نظرات اندیشمندان حوزوی باشد؟

یکی از سازو کارهای تعبیه شده فعلی در شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای تخصصی حوزوی است، این شورا یک شورای واسط میان حوزه های علمیه و شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان نظام سیاست گذار فرهنگی کشور بوده و نظرات نخبگان حوزوی را در این زمینه منعکس و منتقل می کند.

از سال 85 که ابتدا کمیسیون حوزوی و سپس به شورای تخصصی ارتقاء پیدا کرد کارکردهای بسیار خوبی در تدوین سند مهندسی فرهنگی کشور، تدوین نقشه جامع علمی کشور، تدوین سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را عهده دار بوده است.

این شورا به عنوان یک رابط توانسته نگاه حوزویان را به شورای عالی انقلاب فرهنگی منتقل کند و حلقه وصلی برای نهادهای حوزوی است.

نهادهای حوزوی این شورا را به عنوان یک رابط و کانال بسیار خوب برای انتقال نقطه نظرات و مشارکت در فرایند سیاست گذاری فرهنگی قبول دارند و همکاری می کنند و در وضعیت فعلی نه تنها باید این جایگاه حفظ بشود بلکه نیازمند تقویت است.

ما باید برای قرارگاه فرهنگی عقبه اندیشه ای محکمی را ترسیم کنیم که دچار عمل زدگی نشویم، این نقش را شورای تخصصی حوزوی باید ایفاء کند؛ اگر این اتفاق نیفتد شورای عالی انقلاب فرهنگی دچار دو آسیب عمل زدگی و خطر رویکردهای سکولار می شود و این بسیار خطرناک است.

حوزه به مثابه پایگاه اندیشه ناب انقلاب اسلامی باید ورود کند که بتوانند آن پشتیبانی نظری و اندیشه ای را در عملیات هایی که در عرصه علم و فرهنگ اتفاق می افتد نشان دهد.

رسا_ شورای عالی انقلاب فرهنگی چقدر به اهداف خود دست پیدا کرده است؟

در ادوار مختلف کم و زیاد داشته است ولی قطعاً رهبر معظم انقلاب از عملکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی مخصوصاً در این دهه اخیر راضی نبودند که این تحول را طلب کردند یعنی ناکارآمدی و خلاء و ضعف ها جدی وجود داشته است و به هر حال مطالباتی که از حضرت آقا شنیده ایم متأسفانه زمین مانده است.