شماره ۶۸ فصلنامه علمی «اندیشه نوین دینی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شصت و هشتمین فصلنامه علمی«اندیشه نوین دینی» به صاحب امتیازی دانشگاه معارف اسلامی با مدیر مسؤولی روح الله شاکری و سردبیری احمد بهشتی منتشر شد.

این فصلنامه در 10 مقاله در 186 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

 روش شناسی حکمت صدرائی در تحلیل اوصاف خبری در تشبیه و تنزیه بر پایه توحید خاصی

 نعیمه نجمی نژاد، عبدالله محمدی

چکیده: مسئله تحقیق در این نوشتار بررسی نظر ملاصدرا پیرامون صفات خبری خداوند است و اینکه آیا وی به کدام یک از سه نظریه تشبیه، تعطیل و تنزیه ملتزم است؟ روش این مقاله کتابخانه‌ای و اسنادی-تحلیلی است. یافته های تحقیق نشان می‌دهد صدرالمتألهین ضمن انتقاد از ظاهرگرایان، روش فیلسوفان و متکلمانی که به سرعت آیات الهی را تاویل می‌کنند نیز نادرست می‌شمارد. وی معتقد به حفظ اصالت متن و پرهیز از دست کشیدن از ظواهر است و راه رسیدن به این هدف را آموزه توحید خاصی یا وحدت شخصی و نظریه ارواح معانی می‌داند. طبق این تفسیر از توحید خاصی  اطلاق محض بودن خداوند سبب می‌شود در هر تعینی حضور داشته باشد و  احکام آن را بپذیرد و همین اطلاق محض سبب می‌شود که محدود به این تعین نباشد. اگر چه بخشی از این روش در آراء شماری از عرفا نیز دیده می‌شود، لکن همچون دیگر مباحث عرفان نظری که در حکمت متعالیه مبرهن شده، صورت‌بندی و انتظام علمی آن مرهون تلاشهای صدراست.

 تحلیل مبنایی «حقیقت خلود در جهنم» با تأکید بر دیدگاه علامه جوادی آملی

محمدهادی منصوری، محمد علی‌پور یگانه، محمدحسین فهیم نیا

چکیده: «خلود در دوزخ» از مسائل قرآنی مربوط به فرجام¬شناسی است که از نظر چگونگی دلالت الفاظ آیات و نیز از نگاه عقلی مورد اختلاف اندیشمندان است. آیت الله جوادی آملی در این باره به مبانی عقلی اشاره نموده و بر پایه آن، خلود و ماندگاری در جهنم را اثبات می¬نماید. در مقابل، برخی از عرفا معتقدند چنین چیزی با رحمت واسعه خدا ناسازگار است. نوشتار پیش رو با روش توصیفی تحلیلی تلاش دارد، ضمن تبیین دقیق مبانی عقلی و دلائل نقلی دیدگاه استاد جوادی آملی، نظر عرفا را در این باره به بوته نقد بکشاند. یافته-های پژوهش حاکی است صاحب تفسیر تسنیم با مبانی عقلی ازجمله تجرد و اصالت روح، ثبات و دوام روح و تجسم اعمال و دلایل قرآنی و روایی، خلود در آتش را برای افراد خاصی اثبات نموده و دیدگاه برخی عرفا را نپذیرفته و معتقد است عذاب ابدی نه تنها منافاتی با رحمت واسعه و عدل الهی ندارد، بلکه با آن سازگار و هماهنگ است.

 صورت‌بندی نظریه‌ی اجزاء اصلیّه، بر اساس ایده‌ی «طینت»

 سعید رحیمیان، مهدی غیاثوند

چکیده: مسأله تحقیق حاضر، بازخوانی نظریه‌ی کلامی اجزاء اصلیه، به مثابه‌ی ملاک این‌همانی ابدان، با نگاهی به احادیث ناظر به طینت است. متکلمینی نظیر خواجه نصیر الدین طوسی، این نظریه را در پاسخ به اشکال مشهور «آکل و مأکول» -که در صدد به چالش کشیدن معاد جسمانی است- مطرح نموده‌اند؛ اما به نظر می رسد تقریر این پاسخ، با ابهاماتی روبرو است و دقتی دوباره را می طلبد. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که با الهام گرفتن از برخی روایات ناظر به طینت، می‌توان قول مذکور را به نحوی بازخوانی کرد که از ابهاماتش کاسته، و بر کارایی‌اش افزوده گردد. روش تحقیق مقاله حاضر، تفسیری -تحلیلی است.

 بررسی و نقد دیدگاه آلبانی در تحریم بناء مساجد بر قبور     

حسن زرنوشه فراهانی

چکیده: شیخ ناصرالدین آلبانی از مهم‌ترین و پر کار ترین علمای وهابیت در دوره‌ی معاصر است. وی آثار متعددی بر مبنای تفکر وهابیت نگاشته که از جمله‌ی آن‌ها کتاب «تحذیر الساجد من اتخاذ القبور مساجد» است که در آن، با تکیه بر قرائت خود از روایات نبوی دال بر نهی از «اتخاذ القبور مساجد»، و تضعیف کردن روایات معارض آن‌ها، قائل به تحریم وجود قبور در مساجد و متقابلاً بنای مساجد بر قبور شده و این کار را نوعی شرک تلقی کرده است. مسئله‌ی این مقاله، بررسی و نقد ادله مورد استناد آلبانی با روش «توصیف و تحلیل» است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که مدعای آلبانی در تحریم بناء مساجد بر قبور، اولاً بر خلاف ظاهر روایت نبوی «لَعَنَ اللّهُ الیَهُودَ وَ النَّصارَی إتَّخَذُوا قُبورَ أنبیائِهم مَساجِدَ» است و ثانیاً معارض با دیگر روایات صحیحه است که بر مدفون بودن تعدادی از انبیاء در مسجد خیف و یا بناء نمودن مسجد بر قبر ابوبصیر توسط صحابه دلالت دارند.

 تبارشناسی ادیان غیرالهی از‌ دیدگاه علامه طباطبایی

 سید شهاب‌الدین حسینی 

چکیده: مسئله پژوهش حاضرتبار‌شناسی ادیان الهی از دیدگاه علامه طباطبایی است که آیا‌‌ می‌توان ادیانی مانند: هندوییسم، بودیسم و برهمنیسم و...را، با توجه به وجود برخی مفاهیم توحیدی، ادیان الهی نامید‌ یا  از گردونه ادیان الهی خارجند؟ مسئله نجات پیروان این مکاتب را چگونه باید بررسی کرد؟ موضوع این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی بررسی شده و یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد از نظر علامه طباطبایی، با توجه به تعریف و ابعاد دین و شالوده و بنیاد آن، ادیانی مانند هندوییسم، بودیسم و برهمنیسم و جینیزم از زمره ادیان الهی خارجند، زیرا به تعدد خدایان، انکار نبوت و تناسخ اعتقاد دارند. بدون باور به خدا و توحید، و با عدم اعتقاد به پیام‌آوران الهی و معاد، ادیان فوق، ادیانی زمینی محسوب می‌شوند. و ادیان و مذاهب غیرالهی در صورت تقصیر منتهی به حقانیت و نجات نمی‌شوند.

 عقلانیت حداکثری در ترازوی نقد

 حمیدرضا گودرزی، محمد جعفری

چکیده: اندیشمندان در مورد رابطۀ عقل و دین نظرهای مختلفی دارند. آقای مردیها در کتاب دفاع از عقلانیت قائل به تقدم عقل بر دین در همۀ زمینه هاست و دلائل  مختلفی ارائه کرده است. در بحث عقل و اثبات نبوت، ضعف عقل را رد نموده؛ در بحث عقل و صدق نبی، بر تقدم عقل بر دین تاکید کرده و فقط ابزار بودن عقل و وابستگی سایر منابع حتی وحی به آن را پذیرفته است. بنابراین معرفت دینی را نپذیرفته و عقل منبعی از سوی اصولیین را رد کرده است. اهم یافته¬های تحقیق با روش عقلی و نقلی: عقل ابزاری و منبعی تفاوت دارند. عقل منبعی به ضعف خود اعتراف کرده و از وحی طلب یاری می¬کند. تقدم فی الجمله عقل بر دین پذیرفته است نه بالجمله. عقل هم با توجه به حسن و قبح ذاتی و درک ملازمۀ عقل و نقل منبع است و هم ابزاری در کنار ابزارهای دیگر برای نیل به معرفت. به اعتبار اخذ معارف دینی از منابع گوناگون سخن از معرفت دینی صحیح می باشد.

 تحلیل صدرایی از زندگی و معنا؛ مبتنی بر رویکرد فراطبیعت‌باوری ترکیبی

 مهدی منزّه، محسن جاهد، سحر کاوندی

چکیده: مواجهه با پرسش از معنای زندگی و یافتن پاسخ برای آن، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های انسان در تاریخ اندیشه بوده است. مسئله‌ی پژوهش حاضر، ارائه تفسیری از زندگی و معنا و تبیین عامل معنابخش زندگی از نظر ملاصدراست که مبتنی بر روش توصیفی ـ تحلیلی می‌باشد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد او در آثار خود «معنا» را به «هدف ارزشمند» تفسیر کرده که از طریق «کشفِ وجـودیِ معنا» قابل دست‌یابی است. ملاصدرا به عنوان یک فیلسوف جامع‌نگر، علاوه بر اینکه فراطبیعت را به عنوان عامل معنابخش زندگی لحاظ می‌کند؛ طبیعت و ناطبیعت را نیز در طول فراطبیعت، اما در سطوح پایین‌تر موجب معناداری می‌داند. وی حیات را به سان یک جریان واحد، شامل حیات دنیوی و حیات اخروی می‌داند و برای معنابخشیدن به زندگی، دیدگاه ترکیبی (خدا و جاوانگی روح) را پذیرفته و از تاثیر خدا در معنای زندگی از دو طریق «خدا به مثابه هدف ارزشمند» و «ارتباط مبتنی بر عشق» مدد می‌جوید.

 بررسی تحلیلی نظریه جهش ایمان کی‌یرکه‌گور و نقد آن از نظر ایمان اسلامی

 صالح حسن‌زاده

چکیده: مساله این‌تحقیق بررسی نظریه جهش ایمان کی‌یرکه‌گور و نقد آن از نگاه ایمان اسلامی است. روش به‌کار رفته در این‌تحقیق، روش تحلیلی-توصیفی است. ایمان به‌خدا مسأله محوری اندیشه‌های کی‌یرکه‌گور است. وی در موضوع ایمان، دو مطلب اساسی‌را دنبال می‌کند: اول آن که در علوم بشری یقین دست نیافتنی است. دوم پژوهش‌های عینی، نمی‌توانند مبنای ایمان قرار گیرند. ایمان ناظر به‌تصمیم است و فرد مؤمن به‌مدد جهش ایمان، خدا‌را درآغوش می‌کشد. تحقیق پیش‌رو با این‌پیش‌فرض که کی‌یرکه‌گور عقل و استدلال‌را از مبانی ایمان نفی می‌کند در پی یافتن پاسخ این پرسش است‌‌که شخص جوینده ایمان، چگونه می‌تواند از میان خدای یهودیان، خدای مسیح و خدای اسلام، خدای خود‌را انتخاب کند؟ آیا این‌شخص، می‌تواند گزینشی بدون ایراد منطقی داشته باشد؟ ایمان مورد ادعای کی‌یرکه‌گور، علاوه بر گرفتاری تناقض و ایراد‌های فنی دیگر،که عاری از برهان، و استدلال و آگاهی است، همانند ایمان عوام‌الناس و کودکان است‌‌که در‌برابر شبهات و چالش‌ها هیچ نوع مقاومت ندارد و ازاین‌رو، سودی به‌حال صاحبش ندارد.

 حقیقت معرفت الله از منظر فخررازی و صدرالمتألهین شیرازی

 مسعود محفوظی، غلامحسین گرامی

چکیده: «معرفت‌الله» دغدغه بسیاری از متکلمان و فیلسوفان بوده است. سوال اساسی بعد از تبیین موضوع کلی معرفت این است که انسان مکتوم در ماده و محدود چگونه می‌تواند به موجود نامحدودی علم پیدا کند؟ مسأله این تحقیق با توجه به تفاوت رویکرد کلامی و فلسفی فخر‌رازی و صدر‌المتألهین بررسی و تبیین حقیقت معرفت الله از منظر این دو است. یافته‌های این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است که با وجود تفاوت رویکردهای کلامی و فلسفی این دو، پاسخ‌های داده شده تقریبا یکسان می‌باشند. با وجود تفاوت استدلال‌ها و همچنین نظرگاه‌های کلامی، فلسفی و دینی هر دو فیلسوف قائل به عدم امکان علم به ذات و کنه الهی می‌باشند اما معتقدند که این تنها راه معرفت الله نیست بلکه معرفت الله مراتب پایین‌تری نیز دارد که علم به آن برای انسان ممکن می‌باشد. هر دو معرفت الله را امری مشکک و در برخی از مراتب فطری می‌دانند که خداوند قابلیت کشف معرفتش را برای انسان قرار داده است.

 نقد و بررسی دیدگاه نواندیشان دینی معاصر مبتنی بر عدم نزول دین

 محمد سعید عبداللهی، محمد محمد رضایی

چکیده: یکی از بحث هایی که در دین شناسی بیش از هر موضوع دیگری در دوره مدرن به آن دامن زده شده بحث  قرائتهای مختلف از دین یا چنانکه شبستری تعبیر می کند قرائت انسانی از دین است. سابقه چنین مباحثی درجهان عرب به نصر حامد ابوزید و پس از آن در کشور ما به آقایان سروش و شبستری می رسد.مسئله اصلی مقاله پرداختن به آراء آقای شبستری و دیدگاه او درباره عدم نزول دین است. مدعای اصلی وی این است که خداوند هیچ دینی نازل نکرده است زیرا اگر خدا دین نازل کرده بود باید به نحوی در قرآن به آن تصریح می شد در حالی که چنین تصریحی وجود ندارد. در این مقاله تلاش کرده ایم پس از بیان مبانی شبستری مدعیات  او را به شکلی منطقی صورت بندی و عدم اعتبار استدلال های او را روشن و نشان دهیم برداشتی که شبستری از دین  به دست می دهد به ضد خود تبدیل و سخنان وی در هر حال مستلزم پذیرش قرآن به عنوان کلام خداوند است .

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی پژوهشی «مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی» می توانند به نشانی قم، بلوار محمدامین، خیابان جمهوری اسلامی، بین کوچه 4 و 6 و به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://andishe.maaref.ac.ir/ مراجعه کنند و با دورنویس: 32110366 تماس بگیرند.