امام خمینی و انتخابات در رژیم پهلوی و جمهوری اسلامی (۳)

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، به طور کلی آنچه که باید گفت این است که از مبانی اندیشه‌ای و مصرحات کلام امام خمینی این چنین بر می آید که امام خمینی با انتخابات موافق است اما انتخاباتی که نمایشی و فرمایشی و برای فریب مردم ایران و جهان نیست و چنانجه در آن مطامع حکومتی و نه منافع ملی به صورت اشکار و پنهان مد نظر باشد در اندیشه امام دیگر تاییدی بر آن نیست نه عقلا و نه شرعا. در ساختار و سازمان رژیم های دیکتاتور و خودکامه به خواست مردم توجهی نمی شود و همین مساله مجوز شرکت در انتخابات از سوی این رژیم ها که نیت و هدفی برای حضور مردم در صحنه حیات سیاسی کشور قائل نیستند را باطل می کند.

آنچه به خوبی در مبارزات امام خمینی به چشم می‌آید رویکرد حقوقی ایشان در مبارزه با رژیم پهلوی است؛ رویکرد مترقیانه ای که کمتر مورد توجه قرار گرفته است و در شخصیت عمیق فقهی ایشان ریشه دارد. آراء و نگرش انتقادی امام خمینی به موضوع انتخابات و مجالس شورای ملی دوره پهلوی با رویکرد حقوقی و مبتنی بر اصول قانون اساسی مشروطه و متمم آن بود. بر این اساس ایشان رژیم پهلوی را به دلیل تخلف از قانون اساسی مجرم و غیرقانونی میدانست امام خمینی میان جایگاه قانونی مجلس شورای ملی در قانون اساسی با موقعیت آن در عرصه عمل سیاسی، تعارض و تناقضی بنیادین و حل ناشدنی مشاهده می کرد.

مواضع امام خمینی در مورد انتخابات در جمهوری اسلامی

با پیروزی انقلاب اسلامی و حاکمیت اسلام بر نظام سیاسی کشور، مساله ماهیتی دیگر و هویتی دیگر یافت. امام خمینی ماهیتی نوین را در عرصه نظام فکری سیاسی جهان تاسیس و عرضه کرد که شباهتی ظاهری با دموکراسی غربی داشت اما ماهیت آن به تبع ماهیت نظام مردم سالاری دینی که امام خمینی به جهان معرفی کرده بود، متفاوت از آن چیزی بود که غرب از معنای دموکراسی خوانش می کرد.

امام خمینی نه تنها انتخابات را در جمهوری اسلامی به سبب اهداف، مقصد و ماهیتی که در تعارض با اهداف سیاسی رژیم پهلوی بود، تایید میکرد که همگان را به حضور حداکثری در انتخابات فراخوان کرد. ایشان می فرمایند: «مردم، کشور را حالا از خودشان می‏دانند و می‏دانند که سرنوشت کشور با انتخابات است. این‏طور نیست که حالا بگویند ما انتخاب کنیم برای کی. انتخاب می‏کنند برای خودشان. پیشتر این حرف بود که خوب، به ما چه ربط دارد انتخابات، به ما کاری ندارند، آنها به مصالح ما کاری ندارند. اما امروز این حرف نیست، مردم شرکت می‏کنند و من امیدوارم که هرچه بیشتر شرکت بکنند در انتخابات. این وظیفه‌‏ای است الهی، وظیفه‏‌ای است ملی، وظیفه‏‌ای است انسانی، وظیفه‌‏ای است که ما باید عمل به آن بکنیم، همه‏ مان باید در انتخابات شرکت بکنیم.» (1)

امام خمینی پس از انقلاب اسلامی حتی در شرایط جنگی اجازه تأخیر انتخابات را نداد و همین تأکید بر انتخابات، وجه ممیزه رژیم قبل و بعد از انقلاب اسلامی است. اما تفاوت دیگر در مساله سرنوشت ساز انتخابات که پس از انقلاب گفتمان آن ایجاد شد، انتخاب اصلح است. امام نه تنها بر شرکت در انتخابات که بر انتخاب اصلح نیز تاکید می کردند. از همین مساله می توان فهمید که ماهیت انتخابات جمهوری اسلامی یک ماهیت سیاست زده و نمایشی و فرمایشی نیست تا آنچه حکومت مد نظر دارد به هر طریقی از صندوق ها خارج شود. بلکه این مردم هستند که آزادانه به انتخاب نماینده خود در امورات مختلف حکمرانی می پردازند. 

مساله حضور در انتخابات و انتخاب اصلح آن چنان در جمهوری اسلامی مهم است که یکی از وصیت های امام امت را به خود اختصاص می دهد که فرمود: «وصیت من به ملت شریف آن است که در تمام انتخابات، چه انتخاب رئیس جمهور و چه نمایندگان مجلس شورای اسلامی و چه انتخاب خبرگان برای تعیین شورای رهبری یا رهبر، در صحنه باشند و اشخاصی که انتخاب می‏کنند روی ضوابطی باشد که اعتبار می‏شود.» (2)

 در اندیشه امام خمینی حضور در انتخابات نه تنها معنایی سیاسی که معنایی تمدنی را به خارج از مرزها ارسال می کند. دشمنان این نظام همیشه به انتخابات به چشم 12 فرودین ماه نگاه میکنند تا نسبت مردم با نظام و میزان دلبستگی آن را بسنجند. امام خمینی در بیانی می فرمایند: «مردم ما شرکت کنند و در مقابل قدرتهای بزرگی که چشم دوخته‏اند به اینکه ملت ایران دیگر از اسلام برگشته و از مسائل اسلامی برگشته، آنها بفهمند مسئله این‏طور نیست، فرضاً که ما بد باشیم اما اسلام که خوب است، اسلام را که قبول دارند همه، این یک وظیفه اسلامی است که ما حفظ کنیم جمهوری اسلامی را.» (3)

با بررسی اندیشه سیاسی امام خمینی می توان دریافت که انتخابات و شرکت در آن چه جایگاه و ضرورتی در جمهوری اسلامی دارد و نه تنها تکلیف سیاسی و عقلی که تکلیفی شرعی برای تعیین سرنوشت حیات سیاسی کشور است. انتخابات نه در دنیای مردم، که در آخرت ایشان نیز نقشی تعیین کننده دارد و ضامن حفظ نعمت عظیم جمهوری اسلامی است. در پایان از دیدگاه ایشان، هدف از انتخابات در نهایت حفظ اسلام است؛ از این رو اگر در تبلیغات، مسائل اسلامی و قانونی رعایت نشود، چگونه توقع داریم، منتخب، حافظ اسلام و قانون شود. حسن ختام نیز کلام امام باشد که فرمود: «در جاهای دیگر وقتی انتخابات می‏شود، حزبها و دستهای خارجی مردم را می‏کشند طرف خودشان و مردم را بازی می‏دهند، صحبتهایی می‏کنند که همه‏اش برای اغفال مردم است. در انتخابات در عین حالی که بسیار خوب انجام گرفت، لکن دستهایی می‏خواست ایجاد اختلاف کند، دو دستگی ایجاد کند و حال آنکه موفق نشدند بحمداللَّه. باید شما متوجه باشید به این که دشمنها همیشه دنبال این هستند که ما را از داخل بپوسانند و اگر در این ضیافت وارد شده باشید دشمنها دستشان کوتاه خواهد شد.» (4)

(1) صحیفه امام، ج‏18، ص 381

(2) همان، ج‏21، ص 421

(3) همان، ج‏18، ص 438

(4) همان، ج‏21، ص: 46