ضرورت تشکیل دروس «اجتهاد ادبی» برای استنباطات فقهی از قرآن و روایات

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، آیت الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه های علمیه با اشاره به تلاش‌های صورت‌گرفته در چند سال اخیر برای ایجاد درس‌های اجتهادی در صرف و نحو، ابراز کرد: «با وجود تلاش‌های انجام‌شده، به‌ویژه پیش‌بینی رشته‌های تخصصی ادبی در سطح سه و چهار در درختواره رشته‌ها و گرایش‌های تخصصی، هنوز به موفقیت‌های مطلوب نرسیده‌ایم. ضروری است حوزه علمیه به سمت شکل‌دهی به یک مکتب اجتهادی ادبی حرکت کند. بر این اساس، از دروس اجتهاد ادبی‌ای که با محوریت تامین نیازها و پاسخ به سوالات مرتبط با استنباطات فقهی از قرآن و روایات تشکیل شوند، استقبال می‌کنیم.»

مدیر حوزه های علمیه اضافه کرد: «حوزه‌های علمیه باید به تولید علم و نظریه‌پردازی در زمینه‌های ادبی و زبانی بپردازند. امروز نیازمند آن هستیم که افراد متخصص و پژوهشگران در این حوزه فعالیت کنند و با ارائه مقالات و پژوهش‌های علمی، به غنای علمی حوزه کمک نمایند. علوم ادبی از مقدمات اجتهاد هستند و تاثیر مستقیم بر استنباط از آیات و روایات دارند. البته سطح نیاز به علوم مختلف ادبی، به‌ویژه صرف، نحو، لغت، معانی، بیان و بدیع متفاوت است؛ اما در حوزه علمیه چند ده هزار نفری، باید چندین نفر حضور داشته باشند که در علوم ادبی حرف اول را بزنند.

عضو فقهای شورای نگهبان ادامه داد: نیاز به صرف، نحو و لغت برای اجتهاد در میان علما امری محرز است. با این حال، برخی معتقدند محدود بودن کاربرد معانی، بیان و بدیع باعث می‌شود این دانش‌ها نقش چندانی در عرصه اجتهاد نداشته باشند. این دیدگاه به این دلیل است که بیانات حضرات معصومین (علیهم السلام) همانند متون قانونی است و ظرافت‌های ادبی مانند مجاز و آرایه‌های ادبی و... در آن‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، در حالی که هم در قرآن کریم و هم در روایات، موارد متعددی وجود دارد که در آن‌ها از ظرافت‌های ادبی استفاده شده و در برخی مواقع، این ظرافت‌ها در استنباط احکام شرعی نیز موثر هستند؛ لذا نیاز است که به این ظرافت‌ها توجه بیشتری شود. به‌عنوان مثال، در آیه شریفه (قُوا أَنْفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ) می‌توان به‌واسطه واژه (أهلیکم) حکم را شامل فرزندخوانده و فرزند همسر نیز دانست.»

مدیر حوزه‌های علمیه کشور همچنین به مباحث اجتهادی وسیع‌تری اشاره کرد و گفت: قواعد مهم لغوی نیازمند کار اجتهادی هستند. در معانی حروف و افعال، سوالات جدی وجود دارد که باید به آن‌ها پرداخته شود؛ از جمله اینکه: آیا معانی حروف به‌صورت مشترک لفظی هستند یا اینکه در برخی موارد به‌صورت حقیقت و مجاز به‌کار می‌روند؟ توجه به این قبیل مباحث، نه‌تنها به غنای علمی حوزه کمک می‌کند، بلکه می‌تواند در تربیت طلاب و پژوهشگران جوان نیز مؤثر باشد.

امام جمعه قم تصریح کرد: ما باید به‌دنبال ایجاد بستری مناسب برای تحقیق و پژوهش در این زمینه‌ها باشیم.