حجت الاسلام زارعی مطرح کرد؛
نقش پدر در تربیت دختر از منظر روان‌شناسی اسلامی
استادیار روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در نشست علمی «پدر دختری» به بررسی نقش پدر در نظام تربیتی خانواده بر اساس الگوی «نقش و نیاز» پرداخت.
به گزارش خبرنگار گروه جمعیت و تعالی خانواده خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام محمد زارعی استادیار روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و پژوهشگر حوزه خانواده در نشست علمی «پدر دختری» با عنوان « رابطه پدر و دختر بر اساس الگوی نقش و نیاز » که به همت گروه مطالعات خانواده پژوهشکده باقرالعلوم علیه‌السلام برگزار شد، نقش پدر در نظام تربیتی خانواده بر اساس الگوی «نقش و نیاز» را مورد بررسی قرار داد.
پدر؛ رکن مغفول در تربیت فرزندان
حجت الاسلام زارعی در آغاز این نشست ضمن خیرمقدم به شرکت‌کنندگان و معرفی آثار علمی خود از جمله کتاب‌های «مدیرعامل زندگی» و «مهر و اقتدار در خانواده» به ترسیم چارچوب نظری بحث پرداخت.
استادیار روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با تکیه بر مفهوم «سیستم خانواده» به تبیین تحول نقش پدر در تاریخ اجتماعی غرب پرداخت و گفت: در دوره پیش از انقلاب صنعتی، تقسیم کار جنسیتی در خانواده واضح بود؛ پدر مسئول نان‌آوری و مدیریت بیرونی و مادر عهده‌دار تربیت و مدیریت داخلی فرزندان بود، اما با وقوع انقلاب صنعتی و گسترش جنبش‌های فمینیستی در غرب، نقش پدر به تدریج از محیط خانواده حذف شد، پیامد این تغییر گسترش خانواده‌های تک‌والد و در پی آن بروز آسیب‌های رفتاری و اخلاقی در نسل جدید بود.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به آیه شریفه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا» (تحریم/۶) مسئولیت تربیت اعضای خانواده را از منظر قرآن بر عهده پدر دانست و افزود: در روایات اهل‌بیت (ع) پدر به‌عنوان ولی تربیتی فرزندان معرفی شده و ایفای نقش هدایت‌گر و ناظر از سوی او وظیفه‌ای دینی و نه صرفاً قراردادی تلقی شده است.
مدل «نقش و نیاز»: بازتعریفی از نقش‌های والدین
حجت الاسلام زارعی با تبیین مدل «نقش و نیاز» در خانواده، بیان کرد: بر اساس این مدل هر یک از والدین دارای دو نقش و دو نیاز اصلی هستند،
وی در توضیح این چارچوب نظری گفت: مادر نقش پاسخ‌دهی عاطفی و محبت‌ورزی را ایفا می‌کند و در مقابل نیازمند توجه و محبوبیت از سوی همسر است، در سوی دیگر پدر عهده‌دار مسئولیت‌پذیری و نظارت در خانواده است و نیاز او نیز در مقبولیت و اقتدار از سوی همسر و فرزندان خلاصه می‌شود.
حجت الاسلام زارعی با تاکید براینکه این مدل بستری نظری برای تحلیل تعاملات والدین با یکدیگر و با فرزندان فراهم می‌کند، توضیح داد که چگونه عدم تأمین این نیازها می‌تواند تعادل روانی خانواده را بر هم زند.
محبت مادر، اقتدار پدر؛ بنیان فرزندپروری موفق
حجت الاسلام زارعی با اشاره به یافته‌های روان‌شناسی خانواده، اظهار داشت: وقتی زن در چشم همسر خود شاداب، مورد توجه و دارای محبوبیت باشد بهتر می‌تواند نیازهای عاطفی دختر را پاسخ دهد، به‌همین ترتیب وقتی پدر در خانواده مقتدر و مورد پذیرش باشد، نقش نظارتی‌اش با موفقیت بیشتری انجام می‌شود، این تعامل الگوی فرزندپروری مقتدرانه را شکل می‌دهد که بهترین نتایج تربیتی را در پی دارد.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: در این سبک فرزندپروری، محبت و مرزگذاری توأمان اعمال می‌شود، محبت عمدتاً از سوی مادر و نظارت عمدتاً از سوی پدر صورت می‌گیرد؛ این امر منجر به کاهش رفتارهای پرخطر، افزایش تاب‌آوری در برابر فشارهای اجتماعی و بهبود ارتباط با جنس مخالف در دوران بزرگسالی می‌شود.
حجت الاسلام زارعی در بخش دیگری از سخنان خود به مسئله خانواده‌های تک‌والد پرداخت و گفت: در شرایطی که پدر به دلایلی از خانواده غایب است می‌توان با بهره‌گیری از نقش‌های جایگزین مانند حضور فعال پدربزرگ، دایی یا مربی مذهبی و قابل اعتماد بخشی از خلأ نقش نظارتی و اقتدار را جبران کرد.
وی تأکید کرد: در چنین خانواده‌هایی لزوم آگاهی مادر از نیازهای روانی دختر و تلاش برای هماهنگ‌سازی نقش‌ها، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
والدین، آینه رفتاری فرزندان
حجت الاسلام زارعی در ادامه با تکیه بر اهمیت رفتار الگویی والدین، تصریح کرد: فرزندان بیش از آنکه به گفتار والدین توجه کنند از رفتار آن‌ها الگو می‌گیرند، بنابراین اگر والدین در زندگی مشترک خود به‌صورت متقابل به یکدیگر احترام بگذارند و تحسین کنند، فرزندان نیز شیوه تعامل محترمانه را درونی می‌کنند.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: ایجاد چارچوب‌های روشن اما انعطاف‌پذیر کلید حفظ اقتدار همراه با آرامش در خانواده است، پدران نباید از ایفای نقش نظارتی به بهانه محبت شانه خالی کنند و مادران نباید محبت را به شکل افراطی و بدون مرزبندی اعمال کنند.
راهکارهای عملی برای والدین امروز
حجت الاسلام زارعی مجموعه‌ای از راهکارهای عملی برای والدین ارائه داد که می‌تواند در جهت بهبود تربیت فرزندان به‌ویژه دختران در فضای پیچیده امروز مؤثر باشد و تأکید کرد: تحسین و احترام متقابل میان والدین از ارکان اصلی سلامت روان فرزندان است و رفتار محترمانه والدین نسبت به یکدیگر الگویی تربیتی نیرومند برای کودکان به شمار می‌آید، همچنین عمل والدین به‌عنوان الگو نه صرفاً گفتار تربیتی در شکل‌گیری شخصیت فرزندان نقش اساسی دارد و سبک زندگی روزمره آنان بیش از توصیه‌های کلامی در ذهن کودک نقش می‌بندد.
حجت الاسلام زارعی با تأکید بر ضرورت ایجاد چارچوب‌های مشخص و در عین حال منعطف در خانواده، به اهمیت حفظ نظم و آرامش در فضای خانوادگی اشاره کرد و همچنین بر لزوم جبران کمبود نقش پدری در خانواده‌های تک‌والد تأکید کرده و پیشنهاد داد: در این شرایط از ظرفیت پدربزرگ‌ها، دایی‌ها یا مربیان مذهبی مورد اعتماد برای ایفای نقش نظارتی و الگوسازی استفاده شود.
حجت الاسلام زارعی از والدین خواست تا با حضور در کارگاه‌های تخصصی و مطالعه منابع علمی و دینی در زمینه تربیت خانواده، سطح آگاهی خود را افزایش دهند و با بهره‌گیری از آموزه‌های نوین روان‌شناسی و معارف اسلامی فرزندان خود را برای زیست سالم و موفق در جهان معاصر آماده سازند.
تربیت دختر در عصر مجازی؛ مسئولیتی تمدنی
حجت‌الاسلام زارعی در پایان تأکید کرد: در عصر سلطه فضای مجازی و هجمه‌های فرهنگی، تربیت دینی و روانی دختران وظیفه‌ای پیچیده اما حیاتی است.
وی از والدین خواست تا با استفاده از ابزارهای علمی، دینی و فرهنگی خود را برای این مسئولیت تمدنی مجهز سازند و افزود: پدران باید از نقش خود در شکل‌گیری شخصیت دختران آگاه باشند و بدانند که رابطه سالم و محترمانه با دختر زمینه‌ساز عزت‌نفس، حیا و انتخاب صحیح در آینده اوست.
ارسال نظرات