مرام اسلام در پاسداشت طبقه‌ی کارگر

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، در جمهوری اسلامی ایران کارگر نه یک ابزار تولید بلکه موجودی شریف، ارزش‌آفرین و محبوب خدای متعال است؛ نگاه اسلام به کار و کارگر نگاهی صادق، منصف، الهی و افتخارآمیز است،و رهبر معظم انقلاب در فرازهای گوناگون از این نگاه الهی به‌مثابه میراث نبوی و مبنای تمدنی نظام اسلامی با صلابت و شفقت سخن گفته‌اند. این یادداشت، بازخوانیِ منظومه‌ی فکری رهبر انقلاب درباره منزلت کار و کارگر در نظام اسلامی است.

کار؛ ارزش‌آفرینی در منظومه‌ فکری اسلام

یکی از برجسته‌ترین آموزه‌های اسلام درباره‌ی ارزش‌گذاری به انسان در مقام «فاعل کار» جلوه‌گر می‌شود. کار در منطق اسلامی نه صرفاً برای ارتزاق و گذران زندگی بلکه جوهری ارزش‌آفرین و عنصر تعالی‌بخش شخصیت انسان است. رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها بر این معنا تأکید کرده‌اند که: «کار، ارزش دارد؛ کارگر به برکت ارزش کار، ارزش والایی در جامعه دارد.»

این نگاه، اساساً متفاوت است از آنچه در مکاتب مادی شرق و غرب مشاهده می‌شود. در سرمایه‌داری، کارگر ابزاری است برای سود طبقه‌ی ممتاز و در سوسیالیسم، کارگر آلت دست حکومت‌های شعارزده‌ای بود که به نام او قدرت‌طلبی کردند و هیچ منفعتی به او نرساندند. اما اسلام، همچون حقیقتی نورانی با کارگر «صادق» است او را «محترم» می‌شمارد و برای کار، جایگاه قدسی قائل است.

کارگر در نگاه رهبر انقلاب؛ انسان مکرَّم، نه ابزار تولید

رهبر انقلاب اسلامی در بیان منزلت کارگر، همواره از تعابیری استفاده کرده‌اند که یادآور نگاه نبوی و قرآنی به انسان است. در دیدار با کارگران سراسر کشور در سال ۱۳۹۴ فرمودند: «می‌خواهیم اهمّیّت کار را در ذهن خودمان و ذهن آحاد ملّت ایران برجسته‌تر کنیم... اینکه معروف است و روایت است که پیغمبر مکرّم اسلام دست کارگر را بوسیدند، فقط یک تعارف نیست؛ این یک تعلیم است.»(1)

این سخن نه صرفاً یک احترام نمادین بلکه تأسیس یک مبنا برای فرهنگ‌سازی در نظام اسلامی است. وقتی پیامبر خدا(ص) دست کارگر را می‌بوسد، یعنی ارزش کار چنان والاست که مقام نبوت از آن تجلیل می‌کند.

تکریم کارگر؛ ضرورت فرهنگی جمهوری اسلامی

رهبر معظم انقلاب از تکریم کارگر به عنوان «ضرورت فرهنگی کشور» یاد می‌کنند. این یعنی منزلت کارگر نباید در چارچوب قوانین صنفی یا مناسبت‌های تقویمی محدود بماند، بلکه باید در عمق فرهنگ عمومی مردم و رفتار مسئولان ریشه بدواند.«آنچه ما همیشه بر روی آن تکیه کردیم و از بن دندان معتقدیم، برای فرهنگ عمومی کشور یک ضرورت است، عبارت است از تکریم و احترام گذاشتن به کار و کارگر.» (2)

رهبر معظم انقلاب با نگاهی وسیع کارگر را به «معنای عام» می‌گیرند؛ از کارگر ساده تا کارآفرین از مهندس تا طراح صنعتی، از کشاورز تا خدماتی. همگی در دایره‌ی کرامت و احترام قرار می‌گیرند، مادامی‌که در مسیر حلال و درست، مشغول کارند و با صداقت تلاش می‌کنند.

نقد لیبرالیسم و کمونیسم در نگاه رهبر معظم انقلاب

در یکی از پرمعناترین فرازهای بیانات رهبر معظم انقلاب، نقدی اساسی بر نظام‌های لیبرالی و مارکسی مطرح می‌شود: «در دنیای غرب، حمایت از کارگر برای این است که کارگر کار کند تا آن ‘یک درصد’ لذت ببرد... در کشورهای سوسیالیستی هم به اسم کارگر، طواغیت زندگی کردند. این دروغ است.»(3)

در برابر این دوگانگی و دروغ‌ورزی، اسلام و جمهوری اسلامی با کارگر روراست است؛ به تعبیر ایشان: «اسلام با کارگر صادقانه برخورد می‌کند». این صداقت نه در شعار، بلکه در رفتار رهبران و در سیاست‌گذاری‌ها باید نمایان شود.

دانش و کار؛ پیوندی الهی

یکی از بیانات شگرف رهبر معظم انقلاب درباره نسبت دانش و کار، استناد به حدیثی زیباست: «العلمُ یَهتفُ بالعملِ، فإن أجابَهُ و إلّا ارتحل»؛ یعنی دانش، کار را صدا می‌زند؛ اگر پاسخ داد، دانش می‌ماند؛ اگر پاسخ نداد، دانش می‌رود. رهبر معظم انقلاب با این بیان ژرف بر این نکته تأکید دارند که پایداری و بهره‌مندی از دانش، وابسته به تحقق عملی آن از رهگذر کار است. پس نه‌فقط منزلت کارگر بلکه ارزش دانش نیز به کار گره خورده است؛ این، نگاه تمدنی اسلام است.

قشر کارگر؛ امتحان‌داده‌ترین طبقه پس از انقلاب

رهبر معظم انقلاب، بارها و بارها از «امتحان بزرگ و موفق قشر کارگر» در تاریخ انقلاب اسلامی سخن گفته‌اند. به‌ویژه در دوران دفاع مقدس، کارگران به‌عنوان نیروی مؤمن، مخلص و ایثارگر هم در جبهه و هم در پشتیبانی حضوری افتخارآمیز داشتند. «کارگران ما در آن هشت سال نقش‌آفرینی کردند... یکی از بهترین امتحان‌ها را پس دادند.»(4)

از همان آغاز انقلاب این قشر پای ثبات نظام ایستاده است؛ بی‌ادعا، بی‌مزد و منت، اما پرکار و با همت. این جایگاه باید شناخته شود و در سیاست‌گذاری‌ها مد نظر قرار گیرد.

مسئولیت مسئولان؛ رفع مشکلات و حمایت از محیط‌های کارگری

در اندیشه رهبر معظم انقلاب، احترام به کارگر صرفاً یک امر فرهنگی یا شعاری نیست، بلکه مسئولیتی عینی برای مدیران کشور است. رهبر معظم انقلاب بر رفع مشکلات محیط‌های کارگری و بهبود وضعیت کارگران تأکید دارند: « میخواهیم از کار تجلیل بشود، از کارگر تجلیل بشود، مسئولان توجّه داده بشوند به مسائل مربوط به کارگران، رفع مشکلات محیطهای کارگری و جامعه‌ی کارگری.»(5)

این توصیه بارها تکرار شده، اما همچنان نیازمند عزمی اجرایی، توجه همه‌جانبه و رویکردی عدالت‌محور است. اگر کارگر، ستون توسعه ملی است، پس باید منزلتش در عمل پاس داشته شود.

جمع‌بندی:

جمهوری اسلامی ایران بر پایه‌ی تعالیم اسلام ناب، کرامت کار و کارگر را نه‌تنها به رسمیت شناخته بلکه آن را عنصر حیاتی پیشرفت جامعه می‌داند. رهبر فرزانه انقلاب با زبانی از سر محبت و نگاهی عمیق و تمدنی همواره از کارگران تجلیل کرده‌اند. در این منظومه‌ی فکری کارگر تنها یک شاغل نیست؛ یک الگوست، یک مجاهد است، یک محور پیشرفت ملی است.

به‌راستی اگر بنا باشد تمدنی نوین اسلامی برپا شود، ستون‌های آن را کارگرانی خواهند ساخت که با دست خود می‌سازند، با دل خود ایمان می‌ورزند و با صداقت خود جامعه را پیش می‌برند. وظیفه‌ی امروز همه ماست که از این منزلت پاسداری کنیم؛ هم در نگاه، هم در عمل، و هم در سیاست.

...................................

پی نوشت:

(1)    بیانات در دیدار جمعى از کارگران سراسر کشور ۱۳۹۴/۰۲/۰۹

(2)    بیانات در دیدار کارگران در گروه صنعتى مپنا ۱۳۹۳/۰۲/۱۰)

(3)    بیانات در اجتماع کارگران کارخانه‌جات تولیدی داروپخش‌ ۱۳۹۱/۰۲/۱۰

(4)    بیانات در دیدار کارگران نمونه سراسر کشور ۱۳۸۹/۰۲/۰۸

(5)    بیانات در دیدار جمعى از کارگران سراسر کشور ۱۳۹۴/۰۲/۰۹