علامه بهابادی‌ها حلقه وصل حوزه‌های علمیه بزرگ در تاریخ هستند/ لزوم تدوین تاریخ منسجم و جامع حوزه‌های علمیه

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، آیت‌الله علیرضا اعرافی در دیدار اعضای شورای سیاست گذاری کنگره علامه بهابادی یزدی(ره) با اشاره به نقش محوری شخصیت‌هایی چون علامه بهابادی(ره) در پیوند حوزه‌های علمیه تاریخی، اظهار کرد: خط سیر فکری و تحصیلی علامه بهابادی از شیراز و اصفهان گذشته و به نجف ختم شده است و این مسیر علمی می‌تواند نشان‌دهنده نسبتی معنادار میان این سه حوزه بزرگ در تاریخ علمای شیعه باشد و اگر بتوانیم این نسبت را دقیق‌تر بررسی و تحلیل کنیم، می‌توانیم از شخصیت‌هایی مانند ایشان برای افکندن پرتوی بر تاریخ حوزه‌های علمیه استفاده کنیم.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور بیان کرد: حوزه اصفهان در قرون یازدهم و دوازدهم به‌واقع یکی از حوزه‌های ممتاز و درآمدی تاریخ بوده است، گاهی این‌گونه تعبیر کرده‌ام که معدل علمی این حوزه در آن دو قرن از بسیاری از حوزه‌های علمی دیگر در طول تاریخ بالاتر بوده است و اگر نگوییم بالاتر از همه، لااقل جزء سه حوزه اول تاریخ علمیه محسوب می‌شود؛ در کنار حوزه‌هایی چون نجف و بغداد و اگر بخواهیم حوزه‌های علمیه را در طول هزار سال گذشته درجه‌بندی کنیم، قطعاً اصفهان جزو هفت یا هشت حوزه نخست خواهد بود.

وی ابراز کرد: حوزه اصفهان در آن دوره به مرکزیت علمی تبدیل شده بود که تمامی علوم از فقه و اصول گرفته تا فلسفه، کلام، حدیث، تفسیر و حتی علوم طبیعی مانند نجوم، هیئت، شهرسازی و معماری در آن تدریس می‌شد و شخصیت‌هایی چون شیخ بهایی(ره) با دایره وسیع علمی خود در این جامعیت نقش داشتند و چنین گستره‌ای از جامعیت را کمتر در دیگر حوزه‌ها می‌بینیم، گرچه هر حوزه‌ای در برخی علوم برجسته‌تر است و حوزه نجف نیز در برخی ادوار در فقاهت سرآمد بوده است.

امام جمعه قم تصریح کرد: شخصیت‌هایی که حلقه وصل میان حوزه‌های مختلف هستند، امتیاز ویژه‌ای در زندگی علمی خود دارند و مرحوم نائینی از جمله این بزرگان است که شاکله اصلی شخصیت علمی‌اش در اصفهان شکل گرفت و سپس در نجف به کمال رسید و برخلاف تصوری که گاهی مطرح می‌شود، بهره‌گیری مستقیم ایشان از آخوند خراسانی در نجف به آن حد نبوده و پایه علمی وی عمدتاً در اصفهان نهاده شده بود.

عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اهمیت بازخوانی تاریخ حوزه‌های علمیه گفت: این فرصت را باید مغتنم شمرد تا از طریق بزرگداشت شخصیت‌هایی مانند علامه بهابادی(ره) زاویه دید جدیدی نسبت به تعامل و ارتباط حوزه‌های بزرگ تاریخ علمیه مانند اصفهان، شیراز و نجف ایجاد شود. متأسفانه هنوز تاریخ منسجم و جامع حوزه‌های علمیه تدوین نشده و آنچه تا امروز نوشته شده یا نگاشته‌هایی تک‌نگارانه درباره شخصیت‌های خاص یا حوزه‌های منفرد است، درحالی‌که حوزه‌های علمیه یک موجود زنده و پویا بوده‌اند که در طول قرن‌ها دست به دست شده و اکنون به ما رسیده‌اند.

وی افزود: بنده بیش از سی سال است که به‌دنبال تدوین موسوعه‌ای جامع برای نشان دادن تطور تاریخی حوزه‌های علمیه هستم و اکنون در مجموعه آثار حوزه علمیه قم که در قالب ۳۵ جلد منتشر شده، در تلاش هستیم تا سده اخیر را به‌صورت پیوسته و تحلیلی نمایش دهیم، اما هنوز بسیاری از سده‌های مهم از جمله قرون سوم و چهارم هجری به صورت منسجم بررسی نشده‌اند.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور همچنین با اشاره به جایگاه علم منطق در اندیشه اسلامی گفت: در خصوص منطق نیز علامه بهابادی(ره) بسیار خوبی انجام داده‌اند که بنده برخی از آن‌ها را دیده‌ام. بحث منطق در مسیر تاریخی خود تطوراتی داشته که در این میان ملاعبدالله بهابادی یزدی(ره) یکی از نقاط برجسته این سیر است؛ هرچند نمی‌توانم با قاطعیت بگویم که نقطه عطف آن است، زیرا هنوز کار جامع و مستندی در این زمینه انجام نشده است.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه تأکید کرد: نوآوری‌های ملاعبدالله بهابادی یزدی(ره) در محتوا و نظام تعلیم و تربیت بسیار مهم است و شخصاً در اوایل انقلاب این متون را تدریس می‌کردم، بنابراین برجسته کردن جایگاه ایشان در تطور منطق اسلامی ضرورت پژوهشی دارد. در کنار آن، جایگاه دقیق این کتاب در نظام آموزشی اهل سنت و شیعه نیز باید مشخص شود و اینکه از کجا آغاز شده، چگونه گسترش یافته و به کجا ختم شده، اهمیت دارد.

عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری عنوان کرد: یکی دیگر از مسائل مهم، جایگاه آثار منطقی علامه بهابادی یزدی(ره) در ساختار رشته‌های حوزه علمیه است و ما امروز در درختواره رشته‌ها حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ رشته داریم و منطقی که ایشان ارائه کرده‌اند باید در سرفصل‌ها و تدوین متون حوزه جای گیرد و این مسئله‌ای است که باید در گروه‌های تدوین متون به آن توجه شود تا بتوان آن را در رشته‌های رسمی حوزه تعریف کرد.

مدیر حوزه های علمیه با اشاره به اهمیت حفظ و بهره‌برداری از اسناد تاریخی حوزه گفت: اگر در فرآیند این کار پژوهشی اسنادی پیدا شود که برای تاریخ حوزه علمیه مفید باشد، می‌توان آن‌ها را به مرکز اسناد فیضیه اضافه کرد و این مرکز هم‌اکنون به بیش از یک میلیون سند رسیده است و اسناد مهمی از جمله مکاتبات شهید بهشتی و آیت‌الله قدوسی در آنجا نگهداری می‌شود.

آیت الله اعرافی افزود: همچنین در کنگره مرحوم نائینی که مهرماه امسال در قم و نجف برگزار می‌شود، تأکید دارم که این کنگره‌ها زمینه‌ساز تقویت ارتباط میان حوزه‌های قم و نجف باشد و این روابط علمی و فرهنگی می‌تواند تأثیرات بسیار مثبتی داشته باشد.

وی با اشاره به سیر تطور علوم انسانی در جهان اسلام گفت: سال گذشته در استانبول کنفرانسی درباره تطور علوم انسانی از قرن اول تا پنجم برگزار شد و پیشنهاد می‌کنم اگر صلاح بدانید، ستادی مشترک میان قم و نجف برای بررسی تطور علوم اسلامی در پانزده قرن گذشته شکل گیرد.