به گزارش خبرنگار گروه فرق و ادیان خبرگزاری رسا، در سالهای اخیر، شبکههای فارسیزبان وابسته به جریانهای معارض با جمهوری اسلامی، تلاش فزایندهای برای تطهیر چهره فرقه بهائیت و بازتعریف آن در ذهن مخاطبان ایرانی داشتهاند؛ در این میان، شبکه منوتو با بهرهگیری از ابزارهای نرمافزاری جنگ شناختی، در خط مقدم این پروژه رسانهای قرار دارد. فرقهای که ریشه در طراحی استعماری قرن نوزدهم دارد و همواره در تعامل با قدرتهای بیگانه بهویژه بریتانیا، صهیونیسم و دستگاههای امنیتی دوران پهلوی شناخته شده، اکنون از طریق روایات احساسی، نمادهای فرهنگی و مفاهیم ظاهراً انسانی، بهعنوان یک «اقلیت مظلوم و متمدن» معرفی میشود. این بازنمایی هدفمند، نه تنها واقعیت تاریخی و هویتی بهائیت را مخدوش میسازد، بلکه در لایههای عمیقتر خود، پروژهای برای تغییر ذهنیت دینی جامعه ایرانی و تضعیف گفتمان تشیع به شمار میرود. بررسی دقیق این روند، ضرورتی حیاتی برای شناخت ابعاد پنهان تهاجم فرهنگی و بازخوانی ماهیت واقعی فرقه بهائیت در سپهر رسانهای امروز است.
محور اول: بازنمایی فرقه بهائیت بهعنوان اقلیت مظلوم و متمدن
یکی از مؤلفههای اصلی و بنیادین در راهبرد محتوایی شبکه منوتو، تلاش برای بازتعریف فرقه بهائیت بهعنوان یک اقلیت دینی مظلوم، صلحطلب و متمدن در تاریخ معاصر ایران است. این راهبرد به شکل هدفمند و برنامهریزیشده در قالب مستندهای تاریخی، برنامههای اجتماعی و گفتوگوهای چالشی در دستور کار این شبکه قرار گرفته است.
۱. ابزارهای روایتپردازی برای مظلومنمایی فرقه بهائیت
الف) استفاده از زبان احساسی و روایات فردمحور
شبکه منوتو با بهرهگیری از تکنیکهای رسانهای مانند نمایش خاطرات شخصی، گفتوگو با افراد بهائی مهاجر یا تبعیدی، و استفاده از تصاویر آرشیوی همراه با موسیقی حزنآلود، تلاش میکند روایتی یکسویه از ظلم ساختاری جمهوری اسلامی علیه بهائیان را القا کند. این الگوی روایی در مستندهایی همچون «ایران و اقلیتها» یا برنامههای «تبلور آزادی» قابل ردیابی است.
ب) حذف یا سانسور نقش تاریخی و سیاسی فرقه
در این بازنمایی احساسی، تمام سوابق تاریخی فرقه بهائیت در همکاری با استعمار روس، بریتانیا و بعدها رژیم صهیونیستی سانسور میشود. ارتباطات فرقهای با قدرتهای استعماری، نقش بهاییان در ساختارهای اقتصادی و امنیتی دوره پهلوی، و تأثیر آنها در تحمیل سیاستهای ضد دینی، از روایتها حذف شده یا بهطور کامل نادیده گرفته میشود.
۲. رویکرد مقایسهای با وضعیت سایر اقلیتها
شبکه منوتو با مقایسه وضعیت حقوقی و اجتماعی بهاییان با اقلیتهای دیگر (مانند مسیحیان، زرتشتیان، یهودیان)، سعی میکند روایتی از «تبعیض مضاعف» علیه بهائیان ترسیم کند. این در حالی است که در قوانین جمهوری اسلامی، تنها اقلیتهای دینی دارای شریعت (و نه فرقههای ساختگی سیاسی – امنیتی مانند بهائیت) به رسمیت شناخته شدهاند.
نهایت هدف از بازنمایی فرقه بهائیت در شبکه منوتو، القای مظلومیتی ساختگی برای جریانی است که از نگاه جمهوری اسلامی نه یک مذهب، بلکه ساختاری فرقهای–امنیتی و وابسته به استعمار تلقی میشود. این شبکه با بهرهگیری از تکنیکهای روایتمحور، احساسیسازی، و سانسور هدفمند، میکوشد چهرههای بهائی وابسته به ساواک، ارتش و دربار پهلوی را تطهیر کرده، حافظه تاریخی مخاطبان فارسیزبان را از واقعیتهای سیاسی و امنیتی این فرقه پاکسازی نماید، و در نهایت، تصویری معکوس و فریبنده از یک جریان «متمدن، قربانی و اهل گفتوگو» ارائه دهد؛ روایتی که بهطور کامل با اسناد تاریخی در تعارض است.
محور دوم: ترویج مفاهیم ایدئولوژیک فرقه بهائیت در قالب فرهنگی و نرم
یکی از راهبردهای محوری و زیرپوستی شبکه منوتو، ترویج مفاهیم بنیادین و ایدئولوژیک فرقه بهائیت از طریق بستهبندی فرهنگی، هنری و مستندسازی نرم است. در این راهبرد، آموزههای تشکیلات بیتالعدل، نه بهصورت مستقیم تبلیغ میشوند، بلکه با بهرهگیری از تکنیکهای رسانهای، در لایههای روایی جذاب و اصطلاحاً «خنثی» گنجانده شده و ذائقه مخاطب، بهویژه جوانان، نسبت به آنها بهتدریج تغییر مییابد.
۱. بازنمایی ارزشهای بهائی در قالب مفاهیم جهانپسند و انسانی
شبکه منوتو با تکیه بر مفاهیمی مانند «وحدت نوع بشر»، «صلح جهانی»، «برابری زن و مرد»، «تساهل دینی» و «اداره جهانی» که از کلیدیترین شعارهای فرقه بهائیت هستند، میکوشد این آموزهها را در قالب ارزشهای مشترک انسانی و جهانی عرضه کند؛ در حالیکه این مفاهیم در ادبیات رسمی بیتالعدل، نه صرفاً مفاهیم فرهنگی، بلکه بنیانهای ایدئولوژیک برای ساختن یک نظم جهانی جدید بر مبنای آموزههای بهائی تلقی میشوند.
• در مستندهای تولیدی شبکه و برنامههای گفتوگومحور، واژههایی چون «خانواده جهانی»، «وحدت ادیان»، «لزوم عبور از ادیان سنتی»، «دین جهانی آینده» و امثال آن، بهکرات استفاده میشود.
• این رویکرد، همراستا با تلاشهای جهانی تشکیلات بهائی برای ایجاد مشروعیت فرهنگی و معنوی فراتر از ادیان وحیانی مانند اسلام و مسیحیت تعریف میشود.
۲. حذف مرزهای عقیدتی با ترویج «دینداری مدرن» به سبک بهائی
برنامههای منوتو، دین را پدیدهای شخصی، نسبی و بیمرجع معرفی میکنند؛ امری که کاملاً با گفتمان بهائیت در باب «معنویت بدون شریعت» همخوان است. در این قالب:
• با القای اینکه حقیقت دینی نسبی است و هر انسان میتواند با عقل خود مسیر معنویت را بیابد، آموزههای تشیع مانند مرجعیت دینی، انتظار منجی، ولایت فقیه و شریعتمحوری به حاشیه رانده میشوند.
• این گفتمان دقیقاً همان الگویی است که بیتالعدل برای تربیت مخاطب جهانی خود در قرن ۲۱ طراحی کرده است؛ مخاطبی که «باور معنوی دارد، اما متعهد به شریعت سنتی نیست.»
۳. استفاده از زبان هنر و سبک زندگی برای انتقال غیرمستقیم پیام
یکی از مهمترین ابزارهای این راهبرد، بهرهگیری از جذابیتهای بصری و هنری در برنامههای شبکه برای القای محتوای اعتقادی است. بهعنوان مثال:
• در برنامههایی مانند «بفرمایید شام»، «آکادمی موسیقی»، یا مستندهای اجتماعی، مفهوم «همزیستی ادیان»، «بیمرزی در روابط» و «آزادی اعتقادی مطلق» بهعنوان ارزش تبلیغ میشوند.
• سبک پوشش، روابط اجتماعی آزاد، و احترام نمادین به همه آیینها، به شکلی ساماندهی شده است که مخاطب، آموزههای بهائیت را بدون برچسب رسمی آن، بپذیرد.
۴. حذف تدریجی تفاوت اسلام و بهائیت در گفتمان فرهنگی
در مستندها و تولیدات فرهنگی منوتو، هرگونه مرزبندی میان اسلام بهعنوان دین الهی و بهائیت بهعنوان فرقهای انحرافی و ساختگی، حذف شده است. بهائیت در این برنامهها نهتنها بهعنوان یک جریان ضداسلامی معرفی نمیشود، بلکه همسنگ دیگر ادیان ابراهیمی قرار میگیرد. این تکنیک رسانهای، زمینهساز بهرسمیتشناسی فرهنگی و تدریجی این فرقه در ذهن مخاطب است.
محور دوم فعالیت رسانهای منوتو را میتوان «تبلیغ تدریجی و نرم آموزههای ایدئولوژیک فرقه بهائیت» از طریق قالبهای جذاب فرهنگی، گفتوگومحور و هنری دانست. با عبور از شیوههای کلاسیک تبلیغ مستقیم، این شبکه کوشیده است مفاهیم بنیادین بیتالعدل را در ذهن مخاطب تثبیت کرده و گفتمان اسلامی–شیعی را بهتدریج تضعیف کند. از منظر نهادهای تحلیلگر، این رویکرد بخشی از پروژه بزرگتر «تهاجم نرم دینی» به هویت فرهنگی و مذهبی ملت ایران است.
محور سوم: ترویج پلورالیسم دینی و نسبیگرایی اعتقادی در شبکه منوتو
یکی از راهبردهای فرهنگی آشکار شبکه منوتو که بهصورت مکرر بدان اشاره شده، تلاش سیستماتیک برای القای مفاهیم پلورالیستی و نسبیگرایانه در حوزه دین و اعتقادات است. این راهبرد، در قالب برنامههای گفتوگومحور، مستندهای اجتماعی، روایتهای تاریخی، و سریالهای سرگرمکننده، پیوسته به مخاطب منتقل میشود و هدف نهایی آن، فروپاشی مرزهای اعتقادی، تضعیف نظام معنایی مذهب شیعه و فروکاست دین از جایگاه حقیقت مطلق به امری سلیقهای و فردی است.
1. دین به مثابه تجربه شخصی و سلیقه فردی
در اغلب تولیدات منوتو، دین به عنوان امری تجربی، انتخابی، و وابسته به شرایط روانی و اجتماعی افراد معرفی میشود. باور به خدا، نبوت، امام زمان و شریعت، در کنار خداناباوری، عرفانهای نوظهور، اگنوستیسیزم و حتی آیینهایی چون بودیسم یا بهائیت، در یک سطح قرار گرفته و همه بهعنوان «باورها و روایتهای قابل احترام» تعریف میشوند. در این چارچوب:
• اعتقادات دینی، بهویژه آموزههای تشیع، نه حقیقتی غایی، بلکه «یکی از قرائتهای ممکن» از معنویت قلمداد میشوند.
• دینگریزی، شکگرایی، و معنویتگرایی بدون شریعت، بهعنوان گزینههای معتبر و مدرن، در کنار دینباوری سنتی قرار میگیرند.
• مفاهیم کلیدی مانند «ولایت فقیه»، «انتظار»، «تعبد»، و «مرجعیت دینی» بهعنوان نشانههای عقبماندگی، تحجر و انفعال اجتماعی القا میشوند.
2. تضعیف مرجعیت فکری تشیع با برجستهسازی گفتمانهای سکولار
در محتواهای برنامههای شبکه، بارها مشاهده شده که روحانیت شیعه یا به کلی حذف شده، یا بهصورت تیپ منفی، واپسگرا و مداخلهگر معرفی شده است. در مقابل، افرادی که دارای گرایشهای بهائی، اگنوستیک، فمینیستی، یا نوگرایانه هستند، به عنوان روشنفکر، فعال اجتماعی یا مصلح فرهنگی تصویر میشوند. این تکنیک، ضمن برجستهسازی «دیگرگرایی دینی»، زمینهساز تضعیف جایگاه نهاد روحانیت و مرجعیت اعتقادی در ذهن مخاطب میگردد.
3. استفاده از مفاهیم بهائیت برای مشروعسازی پلورالیسم
مفاهیمی نظیر «وحدت نوع بشر»، «صلح جهانی»، «دین واحد جهانی»، «پذیرش همه ادیان»، «اخوت انسانی» و «معنویت فراشریعتی» که ریشه در مبانی فکری فرقه بهائیت دارد، بهصورت مکرر در برنامههای فرهنگی منوتو مطرح میشود. این مفاهیم، بدون ارائه مبانی انتقادی، بهعنوان گزارههایی زیبا، انسانی و جهانی بازتولید میگردند، در حالیکه از منظر اعتقادی شیعه، این آموزهها نهتنها بیپایه، بلکه مخالف اصول توحیدی، نبوت، و امامت به شمار میروند.
راهبرد ترویج پلورالیسم دینی در شبکه منوتو، نه صرفاً یک تلاش فرهنگی برای تنوعگرایی، بلکه بهعنوان بخشی از پروژه وسیع جنگ شناختی علیه بنیانهای اعتقادی ملت ایران، طراحی شده است. این پروژه با استفاده از زبان نرم، مفاهیم جذاب، رویکردهای ظاهرگرایانه و احساسی، تلاش میکند مرجعیت دینی، وحدت مذهبی، و اصول اعتقادی شیعه را تضعیف و آن را با یک گفتمان پستمدرن، غیرمتعهد و سکولار جایگزین نماید؛ گفتمانی که در نهایت، پذیرای فرقههایی چون بهائیت و آموزههایی همسو با پروژه صهیونیستی جهانی خواهد بود.
پروژه بازتعریف هویت اعتقادی با نقاب رسانهای
بررسی راهبردهای رسانهای شبکه منوتو در مواجهه با فرقه بهائیت، نشان میدهد که این شبکه صرفاً یک تریبون خبری یا سرگرمیساز نیست، بلکه بخشی از یک جنگ ترکیبی و شناختی علیه ساختارهای اعتقادی، تاریخی و هویتی ملت ایران به شمار میرود. محورهای تحلیلشده نشان میدهد که هدف این شبکه نه اطلاعرسانی، بلکه مهندسی ادراک مخاطب فارسیزبان به نفع گفتمانی است که با آموزههای اسلام ناب و انقلاب اسلامی در تضاد بنیادین قرار دارد.
در این پروژه پیچیده و سازمانیافته:
- فرقهای سیاسی – امنیتی همچون بهائیت، با سانسور پیشینهی استعماری و خیانتبار خود، در هیئت یک «اقلیت مظلوم، متمدن و صلحطلب» بازتعریف میشود؛
- مرزهای عقیدتی و معرفتی تشیع، با ابزارهایی چون احساسیسازی، حذف واقعیت، و روایتهای زیبامحور، تدریجاً تضعیف شده و جای خود را به مفاهیمی چون پلورالیسم دینی و «معنویت بدون مرز» میدهد؛
- نظام مرجعیت، ولایت فقیه، انتظار و شریعت، به عنوان ارکان مذهب شیعه، یا حذف میشوند یا به شکل منفی و تحقیرآمیز بازنمایی میگردند؛
- و سرانجام، آموزههای ایدئولوژیک فرقه بهائیت، در قالب ارزشهای جهانی، فرهنگی و انسانی بازبسته شده و بهتدریج در ذهن مخاطب نهادینه میشوند، بدون آنکه حتی نامی از این فرقه برده شود.
این روند خطرناک، بخشی از یک پروژه فراملی برای بازسازی نرم هویت دینی جوامع اسلامی است که با حمایت سرویسهای اطلاعاتی و نهادهای صهیونیستی، از طریق رسانههای فارسیزبان در حال اجراست.
شبکه منوتو، در این پازل، نقش «اتاق رسانهای تطهیر فرقهها» را بازی میکند؛ اتاقی که مأموریتش محو مرز بین حقیقت و تحریف، ایمان و انحراف، و شریعت و انکار است.
از اینرو، ضرورت دارد نهادهای فرهنگی، رسانهای، حوزوی و دانشگاهی کشور با درک عمیق از ماهیت این پروژه، نسبت به تولید ضدروایتهای قوی، مستند و جذاب اقدام کرده و حافظه تاریخی و هویتی ملت ایران را در برابر این شبیخون نرم تقویت کنند.
ادامه دارد....