دفاع از ولیّ فقیه، دفاع از اساس جامعه اسلامی است

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام ابراهیم موسی‌زاده استاد سطح عالی حوزه علمیه قم در همایش «ظرفیت‌های فقه برای دفاع از ولی امر مسلمین و جامعه اسلامی» که در تالار شهید بهشتی دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد، با اشاره به ابعاد فقهی و راهبردی مقوله دفاع بر ضرورت بازخوانی منظومه‌وار آموزه‌های فقه شیعه در زمینه جهاد و دفاع تأکید کرد.

وی در ابتدای سخنان خود با اشاره به تحولات میدانی اخیر در نبرد مقاومت با رژیم صهیونیستی، خاطرنشان کرد: نوع مواجهه جمهوری اسلامی با تهدیدات دشمن به‌ویژه در جنگ ۱۲ روزه اخیر نشان داد که دفاع دیگر صرفاً یک واکنش فیزیکی یا نظامی سنتی نیست بلکه به یک ساختار نظام‌مند و چندبعدی تبدیل شده است که باید پشتوانه نظری آن در فقه اسلامی به‌درستی تبیین شود.

دفاع در فقه فقط جنگ کلاسیک نیست

این استاد حوزه با بیان اینکه در فقه اسلامی، اصل دفاع ریشه‌ای عمیق دارد، اظهار داشت: دفاع فقط جنگ تن‌به‌تن یا مرزبانی نیست. امروز با جنگ شناختی، حملات سایبری، پهپاد، ترور نرم و هجمه به مشروعیت نظام اسلامی مواجه هستیم. در چنین شرایطی باید با نگاهی نو و منسجم به ظرفیت‌های فقهی خود رجوع کنیم.

وی ادامه داد: آموزه‌های اسلامی در قرآن و روایات و همچنین اجماع فقها، اصول متعددی را برای مشروعیت دفاع در اختیار ما می‌گذارند؛ از جمله آیات «فمن اعتدى عليكم فاعتدوا عليه بمثل ما اعتدى عليكم»، «ولن يجعل الله للكافرين على المؤمنين سبيلا» و دیگر آیات ظلم‌ستیزی، استکبارستیزی، و حمایت از مستضعفان.

حجت‌الاسلام موسی‌زاده با تأکید بر پیوستگی نهاد ولایت با جامعه اسلامی تصریح کرد: میان ولیّ فقیه و جامعه اسلامی دوگانگی وجود ندارد. همان‌گونه که در نظریه سیاسی عرفی، کشور بدون حاکمیت معنی ندارد در هندسه فقه اسلامی نیز جامعه اسلامی بدون ولایت اصلاً تحقق نمی‌یابد.

وی افزود: اگرچه در برخی کشورها مسلمانان زندگی می‌کنند، احکام فردی اسلام اجرا می‌شود و علما حضور دارند، اما تا زمانی که ولایت فقیه یا حاکمیت الهی برقرار نباشد آن جامعه «اسلامی» بالمعنی‌الاعم نخواهد بود. بنابراین تعرض به ولی جامعه، معادل تعرض به بنیادهای جامعه اسلامی است.

تهاجم به ولیّ فقیه، تهاجم به اسلام است

وی در تبیین لوازم این نگاه خاطرنشان کرد: اگر در فقه کلاسیک آمده که تعرض به سرزمین اسلامی موجب وجوب جهاد دفاعی است، امروزه باید درک کنیم که تهاجم به رکن رکین جامعه اسلامی یعنی ولی فقیه مصداق بارز تهاجم به اساس دین است. این مسئله، مسأله‌ای صرفاً شخصی یا سیاسی نیست بلکه تعرض به بیضه اسلام است.

حجت‌الاسلام موسی‌زاده با انتقاد از نگاه‌های جزیره‌ای به ابواب فقهی تصریح کرد: فقه جواهری سرشار از اصول دفاعی است، اما چون این اصول در ابواب پراکنده آمده و تاکنون به‌صورت نظام‌مند تجمیع نشده برخی تصور می‌کنند فقه ما قدرت پاسخ به مسائل جدید ندارد در حالی که این‌گونه نیست.

این استاد حوزه با اشاره به تمایزهای جهاد ابتدایی و جهاد دفاعی، تأکید کرد: جهاد ابتدایی وابسته به اذن امام معصوم و دارای قیود متعدد است اما دفاع نه نیاز به فتوا دارد نه به اذن. عقل حکم می‌کند که هر انسان مسلمانی در برابر تهاجم ولو شناختی و نرم از دین و ولی جامعه خود دفاع کند.

وی ادامه داد: برخی فقها تصریح کرده‌اند که دفاع حتی نیازمند بلوغ هم نیست. در فقه تنها جهادی که زن و مرد، بالغ و نابالغ، مکلف به آن هستند دفاع است. اگر دشمن به ولیّ فقیه یا حاکم جامعه اسلامی تهاجم کند دفاع از او نه تنها جایز بلکه واجب فوری و عام است.

حجت‌الاسلام موسی‌زاده در بخش دیگری از سخنانش گفت: یکی از ویژگی‌های مهم دفاع این است که در صورت تزاحم با سایر واجبات، مقدم است. اگرچه در فقه ما واجبات متعددی چون نماز، روزه، حج، خمس، زکات و غیره داریم اما وقتی دفاع از جامعه اسلامی در میان باشد آن واجبات باید موقتاً کنار گذاشته شوند.

وی خاطرنشان کرد: این تقدم دفاع بر سایر واجبات یک قاعده مسلم فقهی است که فقهای ما آن را پذیرفته‌اند و در شرایط جنگ ترکیبی امروز باید بیشتر از گذشته مورد توجه قرار گیرد.

دفاع پیش‌دستانه؛ مشروع و عقلانی

استاد حوزه علمیه قم در ادامه به پرسشی اساسی پرداخت و گفت: آیا دفاع فقط پس از وقوع تهاجم مشروع است یا شامل اقدام پیش‌دستانه هم می‌شود؟ پاسخ روشن است: اگر مقدمات حمله دشمن آشکار شده باشد، ما حق داریم برای بازدارندگی اقدام کنیم.

وی افزود: در عرف بین‌الملل، دفاع پیش‌دستانه امری پذیرفته‌شده است. منشور سازمان ملل تصریح دارد که کشورها در صورت تشخیص قریب‌الوقوع بودن حمله می‌توانند پیشاپیش دفاع کنند. در فقه نیز برخی بزرگان از مشروعیت جهاد برای احقاق حق سخن گفته‌اند نه فقط دفع تجاوز.

وی ادامه داد: اگر دشمن چون رژیم صهیونیستی زیرساخت‌های ما را تخریب کند و سپس اعلام آتش‌بس کند آیا ما باید پاسخ را متوقف کنیم؟ خیر. دفاع باید متناسب باشد؛ هم در سطح تخریب هم در سطح بازدارندگی. یعنی تا زمانی که دشمن احساس امنیت نکند و تهدیدی از جانب او باقی باشد حق دفاع محفوظ است.

حجت‌الاسلام موسی‌زاده افزود: این نگاه از اصول مهمی چون «مقابله به مثل»، «حمایت از مستضعفین»، «نفی سلطه» و «تعاون بر برّ و تقوی» نشأت می‌گیرد و بر اساس آن دفاع ما تنها با قطع حمله دشمن پایان نمی‌یابد بلکه باید آثار تجاوز ترمیم شده و بازدارندگی آینده تضمین شود.

فقه پاسخ امروز را در خود دارد

وی در پایان تأکید کرد: ما نیاز به فقه جدید یا فقه التقاطی نداریم. فقه سنتی شیعه در دل خود ظرفیت‌های بزرگی برای پاسخ به مسائل پیچیده امروز دارد. فقط باید این ظرفیت‌ها را از پراکندگی درآورده و به صورت نظام‌مند تبیین کنیم. اگر این کار را نکنیم در میدان جنگ شناختی و ترکیبی دشمن دچار حیرت و ضعف خواهیم شد.

وی خاطرنشان کرد: دفاع از ولیّ فقیه نه فقط یک تکلیف سیاسی یا اخلاقی بلکه دفاع از خود اسلام و جامعه اسلامی است. امروز هرکس نسبت به جایگاه ولیّ امر مسلمین بی‌تفاوت باشد نسبت به اصل دین بی‌تفاوت شده است. در این میدان فقه باید ابزار استنطاق ما از واقعیت‌های روز باشد نه مانعی برای مواجهه با آن.