اشتباه خطرناک ساکنان در آتش‌سوزی آپارتمان و برج‌های مسکونی/کلید نجات چیست؟

آپارتمان‌ها و برج‌های مسکونی پرجمعیت و احتمال وقوع آتش‌سوزی و حوادث ناشی از آن به دلیل عدم رعایت اصول ایمنی، به یکی از نگرانی‌های اصلی حوزه ایمنی شهری به ویژه آتش‌نشانان است.

تجربه‌های به‌دست‌آمده از رخدادهای اخیر نشان می‌دهد هنگام گسترش آتش یا دودگرفتگی، بسیاری از ساکنان این ساختمان‌ها به دلیل استرس، نگرانی و عدم آمادگی کافی، تصمیم‌هایی می‌گیرند که ممکن است روند امدادرسانی و خروج ایمن آن‌ها را با مشکل مواجه کند.

اقداماتی همچون قفل‌کردن درِ پشت‌ بام، مسدود کردن مسیرهای خروجی، یا حرکت شتاب‌زده و غیرمنظم به سوی آسانسور یا راه‌پله‌ها، از جمله اشتباهات رایجی است که در شرایط اضطراری می‌تواند به افزایش خسارت‌های جانی و مالی منجر شود.

بررسی این رفتارها و آگاه‌سازی ساکنان درباره راهکارهای صحیح مواجهه با آتش‌سوزی نقش مهمی در کاهش تلفات و حفظ جان افراد ساکن در ساختمان‌های بلندمرتبه دارد.

برای روشن شدن موضوع و آگاهی شهروندان از اقداماتی که هنگام گرفتار شدن در چنین شرایطی باید انجام دهند، به سراغ  سخنگوی سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران رفتیم که در ادامه متن مصاحبه را از نظر می‌گذرانید:

سید جلال ملکی؛ سخنگوی سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران با اشاره به برخی اشتباهات رایج ساکنان ساختمان‌ها هنگام وقوع آتش‌سوزی، بر لزوم دقت و احتیاط در تصمیم‌گیری‌ها تأکید کرد و گفت: یکی از راه‌های خروج اضطراری هنگام آتش‌سوزی، رفتن به سمت فضای باز مانند پشت‌بام است، اما این کار چند شرط مهم دارد؛ اول اینکه فرد باید مطمئن باشد درِ پشت‌بام باز است. اگر در این‌باره تردیدی وجود دارد، هرگز نباید این مسیر را انتخاب کرد.

وی با اشاره به مسئله فاصله طبقاتی با پشت‌بام افزود: باید در نظر داشت همه افراد توان جسمی لازم برای رسیدن به طبقات بالاتر را ندارند. ممکن است یک فرد جوان در چند ثانیه به پشت‌بام برسد، اما برای یک خانم باردار، فرد سالخورده یا یک کودک، حتی دو طبقه صعود هم می‌تواند خطرناک و غیرممکن باشد.

راهروها هنگام آتش‌سوزی مثل دودکش عمل می‌کنند

سخنگوی سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران متذکر شد: زمان اوج آتش‌سوزی، دود با سرعت بسیار زیادی در راهروها که مانند دودکش عمل می‌کنند، به طبقات بالا سرایت می‌کند و باعث محبوس شدن افراد می‌شود. به همین دلیل، اگر نسبت به باز بودن درِ پشت‌بام یا توانایی خود برای رسیدن به آن شک دارید، نباید ریسک کنید.

او  تأکید کرد: بهترین اقدام در چنین شرایطی، ماندن در واحد مسکنی و بستن درهاست. افراد باید با استفاده از ملحفه، حوله یا پارچه نم‌دار، فضای اطراف در را بپوشانند تا از ورود دود جلوگیری کنند و تا رسیدن نیروهای امدادی، در معرض هوای تازه، کنار پنجره یا بالکن باقی بمانند.

سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران با تأکید بر اهمیت حفظ آرامش و انتخاب موقعیت امن در زمان وقوع آتش‌سوزی، گفت: اگر خروج از ساختمان ممکن نیست، ساکنان باید تلاش کنند در معرض هوای آزاد قرار بگیرند؛ مثلاً به بالکن بروند یا کنار پنجره بایستند و با گرفتن پارچه یا حوله‌ای جلوی دهان و بینی خود، از استنشاق دود جلوگیری کنند.

وی افزود: ایستادن در بالکن یا پشت پنجره، در حالی که فرد در معرض هوای تازه قرار دارد، می‌تواند به حفظ جان کمک کند. همچنین این موقعیت به نیروهای امدادی کمک می‌کند تا راحت‌تر فرد گرفتار را شناسایی کنند.

این مقام مسئول تأکید کرد: اگر فردی در یکی از واحدهای طبقات بالا گرفتار شده و نمی‌تواند از محل خارج شود، حتماً باید با سامانه 125 تماس بگیرد و به‌صورت دقیق موقعیت خود را اعلام کند؛ مثلاً بگوید «من در طبقه ششم، واحد شماره ... محبوس شده‌ام». این اعلام موقعیت به آتش‌نشانان کمک می‌کند اولویت نجات را به افراد مشخص و در معرض خطر بدهند. در چنین شرایطی، تماس مستمر با نیروهای امدادی و حفظ خونسردی می‌تواند تأثیر بسزایی در نجات جان افراد داشته باشد.

خودسرانه برای خاموش کردن آتش اقدام نکنید

سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران با تأکید بر اهمیت تماس فوری با سامانه 125 در زمان وقوع آتش‌سوزی، گفت: مهم‌ترین و اولین اقدام در هر شرایطی، تماس سریع با آتش‌نشانی است. حتی اگر حریق جزئی باشد، اطلاع‌رسانی به‌موقع می‌تواند از گسترش آن جلوگیری کند و جان ساکنان را نجات دهد.

وی همچنین با اشاره به خطرات انشعابات انرژی در ساختمان‌ها افزود: اگر فردی در پارکینگ یا طبقه همکف ساختمان حضور دارد و دسترسی به کنتورهای گاز یا برق دارد، باید در اولین فرصت نسبت به قطع آن‌ها اقدام کند. هرچند امروزه بسیاری از انشعابات به‌صورت تفکیک‌شده طراحی شده‌اند، اما همچنان در برخی ساختمان‌ها کنتورهای اصلی در پارکینگ قرار دارند و قطع آن‌ها می‌تواند از گسترش آتش جلوگیری کند.

ملکی ادامه داد: بسیاری از آتش‌سوزی‌ها از یک نقطه کوچک مثل اجاق گاز یا وسایل برقی آغاز می‌شود و در صورت وجود گاز یا جریان برق، با سرعت زیادی گسترش پیدا می‌کند. بنابراین، قطع به‌موقع انشعابات، یکی از اقدامات کلیدی در کنترل حریق پیش از رسیدن نیروهای امدادی است.

سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران با اشاره به اقدامات اولیه‌ای که ساکنان در صورت بروز آتش‌سوزی می‌توانند انجام دهند، گفت: اگر در لحظات ابتدایی حریق، شلنگ آب یا ابزار خاموش‌کننده در دسترس باشد، و شرایط ایمن باشد، یکی از افراد باتجربه‌تر و مسلط می‌تواند برای مهار اولیه اقدام کند. البته این کار باید با رعایت کامل اصول ایمنی صورت گیرد.

وی تأکید کرد: در عین حال، مهم‌ترین اقدام، تخلیه سریع ساختمان و خروج همه افراد از محل خطر است. ابتدا باید مطمئن شد که ساکنان به بیرون هدایت شده‌اند و سپس، اگر فردی شرایط جسمی مناسب و تسلط کافی دارد، می‌تواند وارد عمل شود.

ملکی هشدار داد: فردی که اقدام به خاموش‌کردن آتش می‌کند، باید حتماً پشت به راه خروج قرار داشته باشد؛ به‌عبارتی باید مسیر فرار باز و در دسترس باشد تا در صورتی که آتش گسترش پیدا کرد، امکان فرار برای خودش نیز وجود داشته باشد.

او افزود: اگر حین تلاش برای خاموش‌کردن حریق مشخص شد که آتش مهار نمی‌شود، نباید اصراری به ادامه کار داشت. در این مواقع، فرد باید بلافاصله محل را ترک کند و اجازه دهد نیروهای حرفه‌ای آتش‌نشانی که در راه هستند، اقدامات تخصصی را انجام دهند.

وی در پایان تأکید کرد: ورود غیرتخصصی و بی‌برنامه به صحنه حریق، به‌جای کمک، ممکن است منجر به محبوس شدن فرد و افزایش تلفات شود. مهم‌ترین کار، حفظ جان افراد است؛ تجهیزات قابل‌جبران‌اند اما جان انسان نه.

سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران با تأکید بر اهمیت ایمنی در طراحی و مدیریت ساختمان‌ها، به مدیران و ساکنان هشدار داد که در پشت‌بام نباید به شکلی قفل شود که در مواقع اضطراری مسیر نجات مسدود شود.

ملکی گفت: در برخی ساختمان‌ها، برای افزایش امنیت، درِ پشت‌بام با قفل آویز یا قفل سوئیچی بسته می‌شود که این نوع قفل‌ها ممکن است در شرایط بحرانی—مانند دودگرفتگی یا آتش‌سوزی—قابل باز شدن نباشد، به‌خصوص برای کودکان، سالمندان یا بانوان.

ملکی افزود: اگر هم بنا به دلایل امنیتی در باید بسته باشد، حتماً باید از مکانیزم‌هایی استفاده شود که از داخل ساختمان به‌راحتی و بدون نیاز به کلید یا نیروی زیاد باز شوند. استفاده از دستگیره‌های اهرمی یا قفل‌های لولایی مناسب گزینه‌های خوبی هستند که اجازه می‌دهند افراد در مواقع اضطراری به پشت‌بام و فضای آزاد پناه ببرند.

سخنگوی آتش‌نشانی همچنین بر ضرورت نصب سیستم‌های اعلام و اطفای حریق در ساختمان‌ها تأکید کرد و گفت: این سیستم‌ها یکی از مهم‌ترین ابزارهای افزایش ایمنی ساکنان هستند. اگر سیستم اطفای اتوماتیک فعال باشد، در همان لحظات ابتدایی آتش‌سوزی، دستگاه به‌صورت خودکار آتش را تشخیص داده و اقدام به خاموش‌سازی می‌کند. در صورتی که سیستم فقط اعلام حریق باشد، باز هم آژیرها و آلارم‌ها به صدا درمی‌آیند و ساکنان را پیش از گسترش آتش از حادثه مطلع می‌کنند.