نگاهی کوتاه به زندگی شهید شیخ محمد خیابانی

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، محمد خیابانی، فرزند حاج عبدالحمید تاجر خامنهای، در سال ۱۲۹۷ قمری در شهرک «خامنه» واقع در ده کیلومتری شهرستان شبستر دیده به جهان گشود و تحصیلات مقدمات و ادبی را در زادگاهش گذراند. او در نوجوانی همراه پدر در تجارتخانه او به کارهای تجاری و آموختن رمز و راز داد و ستد و آشنایی با شیوههای اقتصادی زمانه سپری کرد. اما گرایش روحی او به فراگیری علم بیش از هر چیزی بود.
شیخ خیابانی به سبب اقامتش در محله «خیابان» تبریز معروف به «خیابانی» شد. او در مسجد کریمخان، واقع در محله خیابان، نماز جماعت میخواند و مردم مسلمان را ارشاد میکرد و آنان پس از اقامه نماز، مشتاقانه پای صحبت و موعظه حکیمانه و بیدارگر او مینشستند. یکی از علمای بزرگ تبریز در آن روزگار، مرحوم آیت الله سید حسین خامنهای مشهور به سید حسین پیشنماز، بود که در مسجد جامع تبریز اقامه نماز میکرد. خیابانی هم به سبب همشهری بودن با وی و هم این که او اندیشههای روشن و انقلابی و اجتماعی داشت، با ایشان زود آشنا شد و همین آشنایی زمینه را برای ازدواج او با دختر آن فقیه بزرگ، فراهم کرد. از آن پس خیابانی گاهی در مسجد جامع تبریز به جای پدر زنش، حاج سید حسین خامنهای، نماز جماعت اقامه میکرد و از همانجا نیز مشهورتر گردید.
شهادت خیابانی
در سپیده دم یکشنبه ۲۱ شهریور ۱۲۹۹، که بسیاری از نیروهای مسلح خیابانی برای بر چیدن اشرار محلی به اطراف تبریز رفته بودند و نیروی اندکی در شهر و اطراف عالی قاپور (مقر حکومت خیابانی و مرکز قیام) مانده بود، قزاق های مسلح به دستور کلنل روسی و مخبرالسلطنه، به شهر ریختند و تمام نیروهای قیام را یا کشتند یا خلع سلاح کردند و همه مراکز آزادیخواهان و ادارات را به تصرف خود درآوردند و عالی قاپو را در اختیار خود گرفتند.
قزاق ها به فرمان مخبرالسلطنه به خانه خیابانی ریختند، ولی قبل از این که به او دست بیابند، خیابانی از راه پشت بام به خانه همسایهاش، شیخ حسنعلی میانجی، پناهنده شده بود. شیخ حسنعلی اصرار کرد که پیش مخبرالسلطنه برود و وساطت کند، ولی خیابانی نپذیرفت. تا این که بعدازظهر ۲۲ شهریور ۱۲۹۹ شمسی (ذی الحجه ۱۳۳۸)، مخفی گاه شیخ پیدا شد و با شلیک چند تیر بدست اسماعیل قزاق، در زیرزمین خانه شیخ حسنعلی میانجی به شهادت رسید. پیکرش را که به طور موقت در گورستان امامزاده حمزه تبریز دفن شده بود، به تهران منتقل کرده و در صحن حضرت عبدالعظیم حسنی به خاک سپردند.
اهداف قیام خیابانی
از مطالعه تاریخ قیام خیابانی و تأمل در آن میتوان به اهداف این قیام پیبرد:
- سر و سامان دادن به اوضاع آشفته آذربایجان
- قطع دست اجانب از آن خطه و کل ایران
- همکاری با نهضت جنگل به رهبری میرزا کوچک خان در راه پیشبرد و گسترش قیام در سرتاسر ایران و اصلاح اوضاع کشور و بیدارکردن مردم
- حفظ استقلال و تمامیت ارضی ایران و تامین آزادی سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی کشور
مزار این شهید والامقام در حرم حضرت عبدالعظم حسنی (ع) قرار دارد.