گیاهی که تابستان خواب است؛ طلای سرخی پنهان در دل زمین کم‌آب سمنان
زعفران؛ گیاهی که در تابستان کم‌آب خواب است و نیازی به زمین‌های حاصلخیز گسترده ندارد، اما محصولی می‌دهد که هم‌عرض طلا گران‌بهاست.
بحران آب یکی از مهم‌ترین چالش‌های جهان و به‌ویژه ایران است و در این شرایط تغییر الگوی کشت و تمرکز بر کشت گیاهان کم‌آب‌بر، سازگار با اقلیم گرم و خشک و دارای ارزش افزوده بالا بیش از پیش احساس می‌شود.
بحران آب یکی از مهم‌ترین چالش‌های جهانی و به‌ویژه کشور و استان سمنان است و در این شرایط تغییر الگوی کشت و تمرکز بر کشت گیاهان کم‌آب‌بر، سازگار با اقلیم گرم و خشک و دارای ارزش افزوده بالا بیش از پیش احساس می‌شود و توسعه کشت زعفران گزینه‌ای ایده‌آل برای کشاورزی پایدار در مناطق کم‌آب است.
کاشت زعفران تنها راهبردی در حوزه کشاورزی نیست؛ سرمایه‌گذاری برای ترسیم آینده‌ای پایدار در دل زمین‌های خشک و کم‌رمق است. زعفران گیاهی است که با کم‌ترین امکانات، بیشترین ارزش را می‌آفریند و نشان می‌دهد که حتی در دل سختی‌ها هم می‌توان رنگ زندگی را یافت.
ارزش افزوده بالای زعفران به‌عنوان یکی از گران‌ترین ادویه‌های خوش‌رنگ و خوش‌عطر جهان، اهمیت اقتصادی ویژه‌ای به این محصول می‌بخشد و به دلیل قیمت بالا در بازار داخلی و صادراتی می‌تواند یک منبع درآمد پایدار و کلیدی برای کشاورزان، به ویژه در مناطق محروم و کم‌برخوردار باشد که علاوه بر بهبود معیشت کشاورزان به توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق زعفران‌خیز کمک کند.
نیاز آبی اندک این گیاه، آن را به انتخابی هوشمندانه در مقابل بحران آب تبدیل کرده؛ آن هم در اقلیمی که هر قطره آب، ارزشی دوچندان دارد. برخلاف بسیاری از محصولات کشاورزی، زعفران به آبیاری سنگین وابسته نیست و همین موضوع، آن را در صدر کشت‌های سازگار با اقلیم خشک قرار داده است.
گیاهی که در تابستانِ کم‌آب خواب است
از دیگر ویژگی‌های ارزشمند زعفران، زمستانه بودن آن است. این گیاه در فصل تابستان در زمان اوج مصرف آب خواب و در فصل پاییز که بیشتر زمین‌های کشاورزی بدون استفاده و مصرف آب کاهش می‌یابد بیدار می‌شود.
بر همین اساس توسعه کشت این محصول راهبردی بدون رقابت با کشت‌های بهاره و تابستانه تصمیمی هواشمندانه و کارشناسی در افزایش بهره‌وری و مدیریت آب و زمین است.
نقش زعفران در صنعت دارویی تا عطرسازی
زعفران با خواص دارویی در ساخت داروهای ضدالتهابی، ضدافسردگی، آرام‌بخش و تقویت‌کننده حافظه و بهبود سلامت قلب کاربرد دارد و در طب سنتی از آن برای بهبود مشکلات گوارشی، تنظیم خواب، تقویت سیستم ایمنی و بهبود خلق‌وخو بهره می‌برند و به‌عنوان ماده‌ای طبیعی در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی مثل ساخت عطرهای لوکس و محصولات معطر، کرم‌های پوستی، ماسک صورت و عطرها استفاده می‌شود؛ چون خاصیت روشن‌کنندگی و ضدپیری دارد.
گیاهی که تابستان خواب‌است؛ طلای سرخی پنهان در دل زمین کم‌آب سمنان
زعفران به‌دلیل خوش‌رنگی و طعم خاص، به عنوان رنگ‌دهنده طبیعی و طعم‌دهنده در صنایع غذایی و آشپزی ایرانی و بین‌المللی کاربرد فراوان دارد. از آن در پخت انواع غذاها، دسرها، نوشیدنی‌ها و حتی نان و شیرینی و نوشیدنی‌های خاص مثل چای زعفران، شربت‌ها و حتی بستنی‌های سنتی استفاده می‌شود.
همچنین از زعفران به عنوان یک رنگ‌دهنده طبیعی و غیرشیمیایی، در صنایع مختلف که به رنگ‌های طبیعی نیاز دارند، مانند نساجی، تولید کاغذ و مواد غذایی استفاده می‌شود.
تنوع و کیفیت، ۲ مولفه در رونق بازار و ایجاد ارزش افزوده
محصول خام زعفران قیمت پایین‌تری نسبت به محصولات فرآوری‌شده دارد و از طرفی بسیاری از بازارهای صادراتی و داخلی به محصول با کیفیت و بسته‌بندی‌شده نیاز دارند.
فرآوری به کنترل کیفیت و افزایش ماندگاری و جلوگیری از فساد زودرس کمک کند، در واقع فرآوری چرخه‌ای از اشتغال را فراهم می‌کند که به گردش مالی و رونق اقتصادی منجر می‌شود، برای مثال کشاورز زعفران را می‌کارد، کارگر در برداشت کمک می‌کند، دانش‌آموخته و یا فعال اقتصادی با سرمایه گذاری در زمینه فرآوری و بسته‌بندی به اشتغال دانش‌آموختگان و رونق دانش‌بنیان‌ها کمک می‌کند.
پس از ایجاد یک چرخه اقتصادی پویا، عرضه و صادرات در بازارهای داخلی و صادراتی منجر به ارزآوری و ایجاد ارزش افزوده می‌شود.
گیاهی که تابستان خواب‌است؛ طلای سرخی پنهان در دل زمین کم‌آب سمنان
پرهیز از خام فروشی زعفران و تولید و فروش محصولات فرآوری شده از جمله عصاره، پودر زعفران خالص، چای، شربت و دمنوش با بسته‌بندی‌های جذاب، استاندارد با هدف جلب اعتماد مشتریان داخلی و خارجی، توجه به برندسازی، آموزش روش‌های نوین کاشت، داشت، برداشت و نگهداری زعفران برای افزایش کیفیت و کاهش ناخالصی، گرفتن گواهی‌های کیفیت و استانداردهای بین‌المللی، تنوع‌بخشی به تولید محصولات، توجه به بازاریابی دیجیتال به عنوان ابزار موثر در جلب اعتماد مشتریان داخلی و خارجی و صادرات هدفمند و از راهکارهای ایجاد ارزش افزوده و بازارپسندی است.
ضرورت برداشت مکانیزه تا تامین پیاز اصلاح‌شده
کشت زعفران در کنار مزایای فراوان با چالش‌ها و مشکلاتی نیز همراه است که توجه به آن‌ها برای بهبود عملکرد و بهره‌وری این محصول ضروری است از جمله مشکلات در مسیر کشت این طلای سرخ نوسان قیمت و نبود نظام مشخص خرید تضمینی است که باعث سردرگمی کشاورزان و کاهش انگیزه آنان می‌شود.
اگر تمهیداتی برای خرید تضمینی زعفران کشاورزان خرده مالک ایجاد شود و یک مرکز واحد در زمینه فرآوری این محصول راهبردی فعالیت داشته باشد، بدون شک بر استقبال و رونق این کشت افزوده می‌شود.
نبود تجهیزات مکانیزه برای برداشت زعفران از جمله مشکلات اساسی است، چرا که اینک برداشت زعفران به طور دستی انجام می‌شود و به نیروی کار زیادی نیاز دارد، که هم هزینه‌بر است و هم در فصل برداشت ممکن است با کمبود کارگر مواجه شود.
مشکلات تامین پیاز سالم و اصلاح‌شده، کمبود پیاز مرغوب، خشکسالی، نوسانات دمایی و تغییر الگوهای بارش، شیوع بیماری‌های قارچی و نبود نظارت بر کیفیت پیازهای توزیعی، کمبود حمایت‌های بیمه‌ای و مالی(کافی نبودن پوشش بیمه‌ای کشاورزی) از دغدغه‌های شغلی کشاورزان زعفران‌کار محسوب می‌شود.
حمایت از دانش‌بنیان‌ها در مسیر فرآوری و ساخت تجهیزات مکانیزه برداشت و افزایش دوره‌های آموزش و ترویج کشاورزی بخشی از دغدغه‌های آنان رفع شود.
توسعه کشت زعفران کمک به کشاورزی پایدار در سمنان
حدود ۶۱۳ هکتار از اراضی کشاورزی در مناطق مختلف استان سمنان به کشت زعفران اختصاص دارد و عملکرد در واحد سطح این محصول راهبردی(میزان برداشت در یک هکتار) در استان طبق گزارش‌ها در هر یک هکتار حدود سه کیلوگرم است و برداشت آن از اوایل آبان آغاز و به مدت یک ماه تا اوایل آذر ادامه دارد.
پیاز زعفران از سال دوم پس از کاشت به مرحله باروری می‌رسد و یکی از اولویت‌های سازمان جهادکشاورزی توسعه کشت این محصول کم‌آب‌بر و سازگار با اقلیم سمنان است و سودآوری، اشتغال‌زایی مناسب و درآمدزایی بالا از مزیت‌های کشت گیاه زعفران به شمار می‌رود.
توسعه این کشت را توجیه می‌کند و بزرگترین مزرعه زعفران کشور به وسعت بیش از ۱۰۰ هکتار در شاهرود به همت یک بهره‌بردار وجود دارد و محصول تولیدی این مزرعه با کمک شرکت دانش‌بنیان پس از فرآوری وارد عرصه عرضه و فروش می‌شود.
با توجه به شرایط اقلیمی استان سمنان و ضرورت حفظ منابع آبی، توسعه کشت زعفران می‌تواند یکی از راهکارهای مؤثر در کشاورزی پایدار و تقویت اقتصاد مناطق کم‌آب باشد و سرمایه‌گذاری هدفمند در این بخش و توجه به فرآوری می‌تواند به تحقق امنیت غذایی، افزایش اشتغال و حفظ محیط زیست کمک کند.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
ارسال نظرات