آیت الله رجبی:
بیانیه گام دوم یک بیانیه هویتساز، تمدنساز و جامعهساز است
آیت الله رجبی رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به تبیین ابعاد و بایسته های دستیابی و تولید علوم انسانی اسلامی پرداخت و گفت: ما راهی جز تولید علوم انسانی اسلامی در راستای گام دوم انقلاب نداریم.
به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، آیتالله محمود رجبی، عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری و رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، با اشاره به سابقه طرح علوم انسانی اسلامی گفت:تعریف علوم انسانی اسلامی بحثهای فراوانی دارد و این مباحث در اوایل انقلاب اسلامی بهشدت اوج گرفت.
وی ادامه داد: مقصود از علوم انسانی اسلامی، علومی است که بر اساس منابع دینی شکل میگیرد و مهمترین این منابع قرآن، روایات و عقل است. گاهی این تعریف توسعه داده میشود و حتی علوم ابزاری مانند علم اصول که ابزار فهم متن دین هستند نیز جزو این منابع و قواعد به شمار میآیند.
آیت الله رجبی در تبیین ماهیت علوم انسانی افزود: علوم انسانی علومی هستند که به توصیف، تبیین و توصیه میپردازند. نگرش ما بهعلوم انسانی غربی و حتی علوم طبیعی غربی میتواند متفاوت باشد، اما نگاه افراطی که هیچ ارزشی برای آنها قائل نیست مردود است. باید متناسب با اعتبار این علوم، برای آنها جایگاه قائل شد و از افراط و تفریط پرهیز کرد.
عضو شورای عالی حوزههای علمیه با تأکید بر نقش وحی در حوزه عقلانیت اظهار داشت: قرآن و روایات ما حتی در حوزههای تعقلی نیز بیانات روشنی دارند و ما نمیتوانیم در حوزه عقل از آیات و روایات بهره نبریم. بسیاری از پاسخهای پرسشهای عقلی و فلسفی در آیات و روایات موجود است. ما وحی را منبعی معتبر و طریقی برای کشف واقع میدانیم و طبیعتاً در هر حوزهای که سخنی داشته باشد باید از آن استفاده کرد.
آیتالله محمود رجبی، عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری با اشاره به جایگاه بیانیه گام دوم انقلاب تصریح کرد: بیانیه گام دوم یک بیانیه هویتساز، تمدنساز و جامعهساز است و در آن تبیین شده که ما تا کجا رسیدهایم و در ادامه چه گامهایی باید برای تحقق تمدن نوین اسلامی برداریم. اگر با این نگاه به بیانیه بنگریم، جایگاه علوم انسانی نیز روشن میشود و نقش تمدنسازی آن کاملاً آشکار است.
نقش تمدنساز علوم انسانی اسلامی
وی نقش راهبردی علوم انسانی را چنین تبیین کرد: علوم انسانی در حوزه محتوای تمدنسازی نقشآفرین است و حتی جهتدهی به سایر علوم، از جمله علوم غیرانسانی، بر عهده علوم انسانی است. ازاینرو میان علوم انسانی و بیانیه گام دوم تطابق وجود دارد. همچنین در حوزههایی مانند سبک زندگی و خانواده، تحقق اهداف بدون علوم انسانی اسلامی ممکن نیست.
آیت الله رجبی با اشاره به ضرورت انسانسازی در نظام علمی کشور گفت: ما باید بتوانیم نظامی را تعریف کنیم که انسانساز باشد. علامه مصباح میفرمودند برای طراحی چنین نظامی باید از دستاوردهای علمی دیگر حوزهها نیز استفاده کرد. دادههای تجربی نیز با رعایت شرایط لازم میتوانند در شکلگیری علوم انسانی اسلامی مؤثر باشند.
رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با نگاهی جامع به علوم دینی بیان کرد: به اعتقاد بنده همه علوم دینی ما در این عرصه نقشآفرین هستند؛ برخی نقشها روشن است و برخی نیاز به توضیح دارد. اگر علوم انسانی را با نگاه جامع و همراه با علوم پسینی بررسی کنیم، بخش مهمی از آن به مبانیای بازمیگردد که علوم بر اساس آنها شکل گرفتهاند، حتی اگر در متن به آنها تصریح نشده باشد.
وی با اشاره به نقش فلسفه در مبناسازی افزود: بخش زیادی از علوم دینی ما مبناساز هستند و فلسفه در شاخههای مختلف خود، مبانی متعددی برای علوم انسانی فراهم میکند. این مبانی در بسیاری از بخشهای علوم انسانی و حتی در اغلب مبانی علوم اسلامی نقش تعیینکننده دارند و نمیتوان از آنها غفلت کرد.
آیتالله رجبی درباره علوم ابزاری تصریح کرد: بخش دیگری از علوم دینی ما علوم ابزاری هستند؛ مانند علم اصول، علوم حدیثی و بخشی از علوم قرآنی. اگر بناست علوم انسانی اسلامی شکل بگیرد، باید بر پایه این علوم بنا شود. ما از نظر روششناسی و فهم متن دین نیاز جدی و ضروری به این علوم داریم.
وی در ادامه به علوم محتواساز اشاره کرد و گفت:بخش دیگر از علوم دینی، علوم محتواساز هستند؛ یعنی علومی که محتوای علوم انسانی را تدوین میکنند. بهعنوان مثال، تفسیر قرآن دقیقاً این نقش را بر عهده دارد و در شکلدهی به محتوای علوم انسانی جایگاه محوری دارد.
عضو شورای عالی حوزههای علمیه با تأکید بر غنای متون دینی اظهار داشت: مرکز ثقل آیات و روایات ما در مقایسه با دیگر حوزهها، بیشتر ناظر به علوم انسانی است. عمده مباحث قرآنی و روایی در این حوزه قرار دارد و این گنجینه بسیار غنی است. با وجود تلاشهای فراوان، همچنان خلأهای قابل توجهی در این زمینه وجود دارد. ما گنجینهای بسیار غنی از معارف قرآنی در اختیار داریم که میتواند علوم انسانی را متحول کند. این معارف میتواند نقشه راهی برای حرکت در مسیر گام دوم و تحقق تمدن نوین اسلامی باشد. ما در کنار دریای علم قرآن نشستهایم اما بهره کافی نمیبریم
علوم انسانی اسلامی خدمت به علم در سطح جهانی
وی نقش جهانی علوم انسانی اسلامی را چنین تشریح کرد:علوم انسانی اسلامی خدمت به علم در سطح جهانی است و میتواند موجب تحول و دگرگونی علوم انسانی در جهان شود. اگر این علوم بخواهد شکل بگیرد، باید از روش تفسیر موضوعی و از ابزارهای روشی متناسب بهره گرفت و به تولید نظریههای نو توجه داشت.
آیتالله رجبی با اشاره به ضرورت پژوهشهای نوین گفت: در عرصه نظریهپردازی، صرف نظامسازی کافی نیست و ما نیازمند تحقیقات نوین و تولید ادبیات علمی متنوع هستیم. بسیاری از موضوعات در قرآن وجود دارد که هنوز به آنها پرداخته نشده و ظرفیت بالایی برای تحول علوم انسانی دارند.
رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: ما راهی جز تولید علوم انسانی اسلامی در راستای گام دوم انقلاب نداریم. منابع بسیار غنی و دستنخوردهای در اختیار ماست که باید فعال شود. در این مسیر، تربیت محققان و پژوهشگران توانمند یک ضرورت انکارناپذیر است.
ضرورت بازنگری در برخی رشتههای دانشگاهی کشور
آیتالله رجبی با اشاره به علوم غایتساز اظهار داشت: برخی از علوم دینی ما غایتساز هستند و این مسئله بسیار مهم است. به تصریح بسیاری از اساتید، بخش قابل توجهی از رشتهها و محتوای موجود در نظام دانشگاهی کارآمد نیست و بنا بر تأکید رهبر معظم انقلاب، نیازمند بازنگری جدی است.
وی ادامه داد: این بیثمر بودن ناشی از جهتگیری نادرست است. جهتگیری علوم انسانی باید به سمت حل مسائل واقعی جامعه باشد. علم برای علم ارزشی ندارد، بلکه باید در جامعه اثرگذار باشد و پاسخگوی نیازهای واقعی مردم باشد.
وی در پایان به نقش علوم هنجاری اشاره کرد و گفت: بخشی از علوم انسانی، مانند حقوق، هم جنبه توصیفی دارند و هم ناظر به هنجارها هستند. در مقابل، فقه علمی کاملاً هنجاری است و علوم هنجاری میتوانند در بسیاری از علوم اسلامی نقشآفرین باشند. این علوم تعیین میکنند که در طبقهبندی اولویتها، کدام علوم در جایگاه بالاتری قرار میگیرند.
ارسال نظرات