در همایش تجلی آموزه‌های دینی در سازه‌های تاریخی مطرح شد؛
ضرورت بهره‌مندی از قرآن در برنامه‌ریزی مدل توسعه / تحرک سازه و رد استاتیک، اصلی قرآنی در مقاوم‌سازی بنا
خبرگزاری رسا ـ یک محقق مباحث میان رشته ای با تأکید بر ضرورت بهره‌مندی از قرآن در برنامه ریزی مدل توسعه گفت: در تلاش هستیم تا با الگوبرداری از زیبایی های صنعت خداوند در طراحی سازه از قرآن و سنت برای زندگی بهره گیریم.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، دومین نشست از سلسله نشست های تخصصی جلوه های مهندسی در آموزه‌های دینی با عنوان «تجلی آموزه‌های دینی در سازه های تاریخی» با حضور طلاب و دانشجویان عصر روز گذشته 31 فروردین در دانشگاه امام رضا(ع) برگزار شد.
آرش ضیائی، مدرس حوزه و دانشگاه در آغاز این همایش با اشاره به چالش های علم و دین در عصر حاضر اظهار داشت: قرآن با علم تعامل دارد اما با دو شرط؛ نخست آنکه نظریه علمی قطعی و یقینی باشد دیگر اینکه حق استفاده از قرآن برای تطبیق و تأیید هر نظریه ای را نداریم.
وی با بیان اینکه از نظر قرآن علم و دین همواره قرین یکدیگرند، افزود: علم و عالم در قرآن جایگاه رفیعی دارد و همین امر هم موجب تشویق و آغاز حرکت بسیاری از مفاخر و اندیشمندان شده است.
دبیر علمی همایش «تجلی آموزه های دینی در سازه های تاریخی» خاطرنشان کرد: این همایش در قالب طرح واکاوی رابطه علم و دین که از سال گذشته آغاز شده است به بررسی مباحث میان رشته ای همچون رابطه آموزه های اسلامی با علوم مختلف اجتماعی، اقتصادی، عمرانی و ... می پردازد.
وی با اشاره به برگزاری نخستین نشست با محوریت سازه های مهندسی در آبان ماه سال گذشته افزود: جلوه های مهندسی در آموزه های دینی یکی از محورهای رابطه علم و دین محسوب می شود که دومین نشست در این محور، با عنوان «تجلی آموزه های دینی در سازه های تاریخی» به این مهم می پردازد.
ضیایی با بیان اینکه در محور سازه های مهندسی، سه نشست تخصصی برگزار خواهد شد ادامه داد: این نشست ها با رویکرد تبیینی ـ توصیفی بوده و پیش درآمدی بر برگزاری کرسی های نهضت آزاداندیشی قرآنی و نظریه پردازی های قرآنی به شمار می رود که در چند نقطه از جمله شرق کشور دنبال می شود.
هنر بدون دین، همچون قالبی است که قلب متعالی در آن وجود ندارد
علیرضا باوندیان، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی در ادامه این نشست به تبیین حکمت هنر و معماری اسلامی پرداخت و گفت: دین برای هنر به منزله قلب است و هنر برای دین به منزله قالب؛ اگر هنری پیدا شود که مفاهیم و ارزش های دینی را برنتابد و تأسی به دین نداشته باشد همچون قالبی است که قلب پرشکوه و متعالی در آن وجود ندارد.
وی افزود: وقتی بحث هنر و معماری دینی پیش می آید از دشواری هایی که سر راه داریم این است که به درستی به تنویر محل مناقشه بپردازیم.
در هیچ جای فرهنگ مکتوب چند هزار ساله ما هنر به معنای امروزی خود به کار نرفته است
باوندیان اظهار داشت: اساسا بحث هنر نیازمند توضیح است چراکه هنر در حوزه تحول دارای دو شأن است؛ همانطور که علم می تواند معانی مختلفی داشته باشد. مثلا علم تجربی به معنای شناخت عقلی تجربی حاصل از معرفت کمی میان پدیدارها است که به دریافت قانون ثابت حاکم بر آن علم منجر شود(البته علمی که به قدرت انسان ختم شود نه اقتدار او). گاهی علم به معنای اگاهی ساده است و گاهی به معنای آموزش یعنی هرآنچه بتوانید یادبگیرید و بیاموزید. گاهی علم را در معنای حقوقی یا عرفانی به کار می برند.
وی افزود: با وجود اینکه هنر چیزی غیر از علم است اما گاها به معنای علم به کار می رود. هنر در هیچ جای فرهنگ مکتوب ما در طول این چند هزار سال به معنای امروزی خود به کار نرفته که هنرمند را با آرتیست و بازیگر مساوی بدانند.
مدیر گروه معماری موسسه آموزش عالی اقبال با بیان اینکه هنر در زبان انگلیسی و اصطلاح شریف آن، به معنای فضیلت است، تصریح کرد: انسان ها می میرند ولی فضایل انسانی نمی میرند این اشتباه که هنر و هنر مند را به معنای آرتیست بگیریم به معنای محدود و فانی کردن هنر است. اینکه به جای صنایع مستظرفه، واژه هنر را استفاده می کنیم و کژتابی‌هایی از این دست، نشان دهنده این است که در تاریخ آموزش خود اهمال داشته ایم.
باوندیان ابراز داشت: متاسفانه امروز مراد از تاریخ هنر، تاریخ فضیلت نیست، تاریخ آرتیستی و هنرمندی است در صورتی که نمی توان هرکه را نقش ظریف ایجاد می کند و باعث برانگیختن ذوق زیباشناختی انسان شود هنرمند دانست. در بازیگری، منظور، معنای اصطلاحی لفظ هنر است نه معنای شریف آن.
ارائه مفهوم صحیح هنر در تبیین رابطه دین و هنر بسیار مهم است
وی ادامه داد: سی سال است از هنر دینی و معماری اسلامی صحبت می کنیم؛ ولی کسی نیست پاسخ این سوال را بدهد که منظور از هنر در اینجا کدامیک از این دو معناست؟ اصولا هنر متعالی یا هنر دینی به چه معناست؟ به معنای هنری که قرآن آن را تأکید و سفارش کرده و معماری ای که مرجعیت اسلامی بر آن تأکید دارد ؟ یا هنری که موضوعات دین را دست مایه تبیین ذوقی خود قرار می دهد؟ یا هنری که صرفا یک مقوله دینی را بیان می کند یا هنری که در سرزمین دین داران پدید آمده و تولید هنری سرزمین متدینان است؟ یا هنری که ظاهرا دینی نیست اما رفتار دینی در ما ایجاد می کند؟
ناهمانندی های دین وهنر؛ منشأ فاعلی
عضو انجمن بین المللی همکاری های علمی ایران شناسی گفت: سوال اصلی این است که قبل از اینکه همانندی های دین و هنر را بشکافیم لازم است به شیوه نفی و اثبات، ابتدا ناهمانندی های آن را بدانیم؛ نخستین ناهمانندی موجود میان دین و هنر این است که منشأ فاعلی دین خدا و اراده حکیمانه اوست در حالی که منشأ فاعلی هنر، وجود ابداعی و خلاقیت وجود خود هنرمند است، هنرمند کسی است که با عواطف ناب وجودش پیوسته در حال زندگی ودر حال الهام و جذب است.
شمول و عدم شمول و نیازمندی به فرم برای انتقال
وی ادامه داد: سایه دین بر سر همه جنبه های مادی ومعنوی انسان گسترده است حال انکه هنر شمولیت کمتری داشته و دربرگیرنده بخش اندکی از وجود انسان است و هنرمند فقط جاجت های ذوقی انسان را بر می آورد. همچنین ارائه هنر، بدون توسل به فرم محقق نمی شود. در حوزه هنر، اندیشه ها و مفاهیم انتزاعی باید در هیئت فضا، واژه، رنگ و بافت و....محسوس و مجسم شود تا به سرزمین ذهن مخاطب کوچ دل انگیز داشته باشند در صورتی که دین اینگونه نیست و می تواند بدون این هم وجود داشته باشد.
جوهره اصلی و مسیر ادراک
این نویسنده و پژوهشگر در عرصه هنر با بیان اینکه جوهر اصلی دین، قرین تقدس است ولی هنر بدون رویکرد قدسی می تواند هنر غیرقدسی هم باشد خاطرنشان کرد: ادراک حقایق دینی برای مردم بیشتر از مسیر تعقل و تدبر امکان می یابد اما درک لطایف خاص و ظریف آثار هنری به مدد وجود عاطفه مخاطب است.
الهام پذیری و ارتباط سازی و کشش صوری
باوندیان گفت: الهام پذیری کار نخستین هنر است اما کار نخستین واصلی دین، الهام بخشی است، غایت قوانین دین، مبتنی بر ارتباط چهارگانه انسان با خود، خدا، هستی و انسان هاست اما هنر این همه گستردگی در ارتباط سازی ندارد و خاص قلمرو توسعه رابطه انسان با انسان است. دین نیاز ندارد که همه ارکان ترکیبی آن دارای جاذبه و کشش صوری باشد اما هنر به اقتضای خصوصیت شکلی اش همیشه باید از کشش صوری برخوردار باشد.
تعالی محتوای هنر در طول تاریخ همواره در سایه سار دین بوده است
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی یادآور شد: در طول تاریخ هرگاه هنر در سایه سار دین آرمیده، توانسته به ارتقاء و تعالی محتوای خود بپردازد و تثبیت شود به راستی می توان اینگونه نتیجه گرفت که هیچ تفکر و نظری تا با هنر آمیخته نشود هرگز توفیق ندارد تا حقیقت خود را در بستر تاریخ نهادینه کند.
بزرگ ترین ویژگی سازه های تاریخی این است که باورهای انسان در آن متجلی می شود
در بخش پایانی این همایش نیز مهندس سیدمجید راهدار، محقق مطالعات میان رشته ای و عضو انجمن علمی آیه های حکمت با اشاره به آیه 87 سوره یونس، به بررسی شهرسازی با الهام از کلام وحی پرداخت و گفت: بزرگ ترین ویژگی سازه های تاریخی این است که باورهای انسان ها در آن متجلی است.
وی با بیان اینکه حضرت علی(ع) در خطبه 157 نهج البلاغه می فرمایند قران مدل زندگی شماست افزود: خداوند در آیه 61 سوره هود می فرماید انسان از زمین پدید آمده و......، یعنی عمران و آبادگری زمین از اهداف آفرینش است.
باید از قرآن برای یک مدل برنامه ریزی و توسعه استفاده کرد
راهدار به ویژگی های مشترک سازه های تاریخی اشاره و تصریح کرد: با توجه و آشنایی با این مولفه ها امیدوارم حداقل دیگر ساختارشکنی در معماری نداشته باشیم. تناسب ساختاری یکی از این ویژگی هاست، آیه 15 سوره سبأ می فرماید در مساکن آن ها برای شما نشانه ای است یعنی باید از قرآن برای یک مدل برنامه ریزی و توسعه استفاده کرد. سرزمین سبأ در شبه قاره عربستان واقع شده و یکی از بزرگ ترین جلوه های مهندسی یعنی سد شهر «مرّه» برای جلوگیری از سیلاب در آنجا ایجاد شد.
تحرک سازه و رد استاتیک و صلبیت؛ اصلی قرآنی در مقاوم سازی بنا
وی با اشاره به آیه 128 سوره شعراء، طول عمر بناها و ساخت آن در ارتفاعات زمین را از دیگر ویژگی های مشترک سازه ها برشمرد و گفت: تحرک در سازه نیز از مهترین مولفه های سازه ای است. قرآن در این باره، استاتیک و محکم و صلب بودن بنا را رد می کند، خانه باید( برای هدر دادن نیروهای وارده) تحرک داشته باشد چرا که نیرو با جابه جایی هدر می رود. مثلا مسجدی از جنس سنگ که با امکان تحرک روی همدیگر قرار گرفته اند، نیروهای اعمال شده را انتقال نمی دهد بلکه آن را هدر می دهد (میراگری وجذب انرژی) که مهم‌ترین مؤلفه اقتباسی از قرآن است.
راهدار با بیان اینکه صلبیت سازه باعث سقوط آن در زلزله می شود ابراز داشت: قران کریم اطلاع دقیقی در خصوص شدت و گستره و .... زلزله نمی دهد اما در آیات 26 سوره نحل و 45 سوره حشر کلیات را اشاره می کند. سقف قسمتی از سازه است که سازه ای محسوب نمی شود لذا می توان نیروی زلزله را روی تراز سقف قرار داده و آن را تحلیل کرد، قوانین مطلق علمی می گویدf=m.a . بر این اساس، در سقف که محل تخلیه انرژی است نمی توان شتاب زلزله را کاهش داد اما جرم آن را به عنوان یک مولفه قرآنی می توان کاهش داد. از این رو عدم یکپارچگی و تحرک سازه موجب میرانندگی نیروی وارده در اثر زلزله و مقاوم سازی می شود چرا که نیروی زلزله در پایه اتفاق می افتد.
این محقق مباحث میان رشته ای با اشاره به آیه 96 سوره آل عمران، علت خراب نشدن خانه خدا را با اینکه نخستین خانه روی زمین بوده است در سیستم ساخت سه لایه آن دانست و گفت: اگر کاری کنیم که نیروی زلزله در همان بنیاد سازه هدر رود طبق اصل قرآنی بهترین مقابله با زلزله را انجام داده ایم. در دنیای امروز هم شاهد هستیم به همین منظور جداساز های لرزه ای 50 سال است از سوی چین وارد بازار شده است.
وی همچنین، فشرده سازی، ایجاد ظرفیت برای انرژی، به وجود آوردن حیات در سازه، ایجاد حفره های باد،تشکیل تصویر جسم و تصاعد هندسی را از دیگر موارد اشتراک سازه های مهندسی ذکر کرد.
اصل تحرک سازه در بناهای تاریخی و اسلامی رعایت شده است
راهدار با بیان اینکه تحرک سازه در اکثر بناهای تاریخی اسلامی و تاریخی همچون بیت المقدس، تخت جمشید و ... رعایت شده است، خاطرنشان کرد: در تلاش هستیم تا با الگوبرداری از زیبایی‌های صنعت خداوند در طراحی سازه از قرآن و سنت برای زندگی بهره گیریم.
در پایان این همایش ضمن پخش کلیپی در مورد خیزش های جهان اسلام و بیداری اسلامی در بحرین، بیانیه اساتید حوزه و دانشگاه در تقبیح هتک حرمت به قرآن و مساجد و حسینیه ها در بحرین و حمایت از خیزش های بیداری اسلام قرائت شد.
گفتنی است، سلسله نشست های تخصصی جلوه های مهندسی در آموزه های دینی با هدف واکاوی رابطه علم و دین و زمینه سازی نظریه پردازی های قرآنی به همت بنیاد ملی قرآن پژوهان جوان و انجمن علمی پژوهشی آیه های حکمت با حمایت دانشگاه امام رضا(ع)، دانشگاه اقبال، بسیج دانشجویی و خانه نخبگان خراسان رضوی، سازمان ملی جوانان، گروه مشاوران جوان شهرداری و دبیرخانه توسعه و ترویج فعالیت های قرآنی کشور برگزار می شود./930/ز502/س
ارسال نظرات