شاخص های فرهنگی و اجتماعی و حقوقی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
به گزارس خبرنگار خبرگزاری رسا، بحث درباره لزوم بازشناسى الگوى توسعه و پیشرفت است. ما می خواهیم پیشرفت کنیم. مدل این پیشرفت چیست؟ این مدل را باید بازشناسى کنیم. تحول، سنت الهى است در زندگى بشر. با او سینه به سینه نباید شد؛ از او استقبال باید کرد. باید تحول را مدیریت کرد، تا به پیشرفت بینجامد؛ جامعه را پیش ببرد. دانشگاهیان؛ چه دانشجو، چه استاد و حوزویان؛ چه طلبه، چه استاد، همه باید این خط و رشته فکرى را تعقیب و دنبال کنند.
کارهاى بزرگ از ایدهپردازى آغاز می شود. این ایدهپردازى کارى نیست که در اتاقهاى دربسته و در خلأ انجام بگیرد. باید فکرهاى گوناگون، اندیشههاى گوناگون با آن سر و کار پیدا کنند، تماس پیدا کنند تا آنچه که محصول کار هست، یک چیز عملى و منطقى از آب در بیاید. پس جان کلام، این است که ما باید توسعه و پیشرفت را بازشناسى کنیم، ببینیم براى کشور ما، براى جامعهى ما، مدل پیشرفت چیست.
ما باید پیشرفت و آن چیزى را که از تحول اراده می کنیم و می خواهیم، درست براى خودمان معنا کنیم و بفهمیم دنبال چه هستیم، .... البته این به معناى این نیست که ما تازه مىخواهیم پیشرفت را شروع کنیم، لذا الگو براى پیشرفت میخواهیم؛ نه، پیشرفت در کشور ما با انقلاب و با نهضت انقلابى شروع شد. یک جامعه ایستاى راکد، زیر فشار، استعدادهاى خفته، بدون اجازهى هیچ تحرکى در دریاى عمیق استعدادهاى ملى ما، با حرکت انقلابى دگرگون شد.
امروز علاوه بر این که خودِ تشکیل نظام جمهورى اسلامى یک تحول بزرگ، یک پیشرفت شگفتآور و عظیم بود که یک حکومت موروثىِ کودتائىِ فاسدِ وابسته را یک ملتى بتواند تبدیل کند به یک حکومت مردمى، که هیچ تحولى از این بالاتر نیست و خودِ این، بزرگترین تحول و بزرگترین پیشرفت بود،
به هر حال بحثى که براى الگوى پیشرفت می کنیم، براى این نیست که مىخواهیم پیشرفت را شروع کنیم؛ پیشرفت از انقلاب شروع شده، بلکه به این معناست که با بحث نظرى و تعریف شفاف و ضابطهمند از پیشرفت، قصد داریم یک باور همگانى در درجه اول در بینِ نخبگان، بعد در همهى مردم به وجود بیاید که بدانند دنبال چه هستیم و به کجا میخواهیم برسیم و بخشهاى گوناگون نظام بدانند چه کار باید بکنند. این را باید پیدا کنیم. البته من امروز نمیخواهم مدل و الگوى پیشرفت را اینجا مطرح کنم؛ نه، میخواهم لزوم این کار را بگویم.... چرا لزوم این کار را باید بیان کرد؟ خیلى ساده است؛ به خاطر اینکه امروز در چشم بسیارى از نخبگان ما، بسیارى از کارگزاران ما، مدل پیشرفت صرفاً مدلهاى غربى است؛ توسعه و پیشرفت را باید از روى مدل هایى که غربىها براى ما درست کردهاند، دنبال و تعقیب کنیم. امروز در چشم کارگزارانِ ما این است و این چیز خطرناکى است؛ چیز غلطى است؛ هم غلط است، خطاست، هم خطرناک است. غربىها در تبلیغات خیلى ماهرند؛ یعنى ماهر شدهاند؛ در طول این دویست سیصد سالى که کار تبلیغاتى پىدرپى میکنند، با تبلیغات موفقِ خودشان توانستهاند این باور را در بسیارى از ذهنها به وجود بیاورند که توسعهیافتگى مساوى است با غرب و غربى شدن! هر کشورى بخواهد کشور توسعهیافتهاى محسوب بشود، بایستى غربى بشود! این تبلیغات آنهاست. هر کشورى که از الگوهاى موجود غرب فاصله داشته باشد، توسعهیافته نیست! و هر چه فاصلهاش بیشتر، فاصلهاش از توسعهیافتگى بیشتر! اینطورى میخواهند جا بیندازند و متأسفانه در ذهنها جا انداختهاند.
متن بالا بخشی از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان بود که به تبیین اهمیت الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پرداختهاند و نسبت به ایدهپردازی در این مقوله تاکید کرده اند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، موسسه امام خمینی(ره) در راستای گسترش دامنه نظریه پردازی در موضوع الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، همایشی ملی با عنوان شاخصهای الگوی اسلامی، ایرانی پیشرفت ترتیب داد که سعی کرده ایم با اطلاع رسانی این همایش ملی، گامی در اعتلای انقلاب اسلامی ایران برداریم.
بحث و بررسی پیرامون الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از ضرورت های مطالعاتی کشور است
در نوبت عصر این نشست علمی، حجتالاسلام محمد جواد نوروزی، عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره)، مقاله ای با عنوان شاخص های سیاسی الگوی پیشرفت اسلامی ـ ایرانی ارائه داد و بیان داشت: بحث و بررسی درباره شاخصهای الگوی پیشرفت از ضرورتهای مهم موقعیت کنونی کشور ما است.
وی ادامه داد: اهمیت این مساله از آن رو است که کشورهای غربی در راستای بسط ارزشهای خود سعی در نهادینهسازی دانش در چارچوب شاخصهای مختلف و در ابعاد گوناگون داشته و دارند.
وی با تاکید بر ترسیم شاخصهای سیاسی الگوی پیشرفت اسلامی، ایرانی پیشرفت، ادامه داد: برای نیل به این مقصود باید نخست پیشرفت و توسعه تعریف شود و سپس با مروری اجمالی بر خاستگاه و نظریههای غربی در زمینه توسعه، سعی شود تا بر اساس ادبیات بحث شاخصها توسعه از منظرهای گوناگون سیاسی، جامعه شناختی، روانشناختی واقتصادی به اختیار طرح گردد.
این پژوهشگر علوم انسانی، ترسیم شاخصهای سیاسی الگوی پیشرفت اسلامی ـ ایرانی را ضروری عنوان کرد و بیان داشت: در این جهت محورهایی چون ولایتمداری ، عدالت محوری، مشروعیت الهی، مشارکت سیاسی، آزادی ، خدمتمداری، کرامت انسان، خردورزی، علم و فنآوری، هویت اسلامی و استقلال، قانونمداری ونظارت عمومی باید طرح و بررسی شود.
وی اظهار داشت: هر یک از شاخصهای ذکر شده باید در پرتو استناد به آیات وروایات مورد تحلیل مفهومی قرار گیرد و شاخصهای خردتر هر یک از آنها نیز بررسی و تحلیل شود.
فرهنگ اسلامی محصول تربیت صحیح است
شاخصهای تربیت دینی با نگاهی خاص به تربیت معنوی در خانواده عنوان مقاله ای از حجت الاسلام ابوالفضل ساجدی، عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) بود که در بخش شاخصه های فرهنگی و اجتماعی همایش ملی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، قرائت شد.
این محقق علوم اسلامی گفت: تربیت به معنای جریان زمینهساز فعلیت بخشی به کمالات بالقوه در متربی، برای نیل به اهداف از پیش تعیین شده است.
وی ادامه داد: تربیت اسلامی به مفهوم تحقق جریان فوق برای تکون فرد وجامعه مطلوب در اسلام وبه عبارت دیگر برای نیل به اهداف وارزش های دینی در هر یک از ابعاد فردی واجتماعی است.
این پژوهشگر علوم اسلامی، گفت: اگر تربیت به درستی محقق شود فرهنگ اسلامی متولد میشود وبه بلوغ میرسد و دراین جا است که نقش تربیت دینی در توسعه فرهنگ اسلامی آشکار می شود.
وی اذعان داشت: تربیت که جریانی پیچیده وگسترده است میتواند بر اساس ملاک های مختلفی مانند مبانی، اهداف وساحتها، اصول، مراحل، مراتب، عوامل ، موانع وروش ها طبقهبندی شود.
وی با اشاره به اینکه شاخص در لغت به معنای انواع معیارهای کمی، کیفی، ذهنی، عاطفی ورفتاری است که پدیده مورد مطالعه را به ما مینمایاند، ادامه داد: شاخص در اصطلاح جامعهشناسی به طور غالب بر معیارهای کمی یا جلوههای رفتاری وبیرونی که قابل اندازهگیری است. اطلاق میشود.
این پژوهشگر تربیت علوم تربیتی بیان داشت: نهادهای گوناگون موثر در تربیت را می توان خانواده، جامعه محلی، آموزش، رسانه، سیاست و اقتصاد نام برد.
وی ادامه داد: هر یک از این نهادها نسبت به هر یک از ساحت های مختلف تربیتی وظایف رفتاری خاصی دارند که میتواند شاخص تربیتی نهاد مربوطه تلقی شود از باب نمونه شاخص های تربیتی خانواده مطلوب برای نیل به تربیت معنوی فرزندان، بیانگر مصادیق رفتاری وصفاتی هر یک از اعضای خانواده است که میتواند به رشد معنوی متربی منجر شود.
امنیت ساختمان و کنترل انرژی از شاخصه های معماری اسلامی است
حجت الاسلام رحیم قربانی، محقق حوزه علمیه قم و عضو موسسه پژوهشی قدر در بیان شاخصه های اجتماعی و فرهنگی موضوع همایش به سخنرانی پرداخت و شهر سازی اسلامی را تبیین کرد.
وی بیان داشت: شهرسازی و معماری اسلامی گرچه در اندیشه برخی از مستشرقان و غربزدگان داخلی بیشتر جنبه فرهنگی دارد و ابعاد بنایی آن تحت تأثیر سنت های معماری و شهرسازی ایران و روم شرقی شکل گرفته است، اما متون دینی اسلامی یعنی قرآن، حدیث، فقه، تاریخ صدر اسلام و تاریخ مسلمانان شاخص هایی را پیش روی معماران مسلمان گذاشته است.
وی بیان داشت: بر اساس بهره گیری از شاخص های اسلامی میتوان به مدل ها و الگوهای شهری و معماری متفاوتی دست یافت.
این پژوهشگر علوم اسلامی بیان داشت: برای دستیابی به شاخص در زمینه شهرسازی و معماری اسلامی راههای متفاوتی مثل محاسبات فنی و مهندسی، بررسیهای اقلیمی و جمعیتی، ملاحظات حقوقی و بررسی و پردازش اطلاعات درون دینی قابل تصور است.
وی بیان داشت: من تلاش کرده ام بر اساس اطلاعات درون دینی و یافتههای دینی از آیات قرآن، روایات، فقه و تاریخ اسلام به طراحی مدل و الگوی اسلامی بپردازم.
این محقق علوم اسلامی اذعان داشت: شاخص های شهرسازی و معماری اگرچه در دو حوزه شهرسازی و معماری به طور مجزا قابل طرح است اما به دلیل همپوشانی و تداخل فراوان مسائل و موارد عینی آن در یک فضا ممکن است که مورد بحث قرار گیرد.
وی در بیان چند شاخص از نگاه دینی بیان داشت: در بخش شاخص های عام می توان به مسجد محوری، حفظ کرامت انسانی، زیبایی و فرح بخشی، مدیریت انرژی، آینده نگری و پایداری اشاره کرد.
این پژوهشگر معماری اسلامی در بیان شاخصهای خاص از منظر دین بیان داشت: استفاده از مصالح مناسب با رویکرد استحکام، انعطاف، سبکی، مدیریت انرژی، زیبایی، لحاظ حریمهای بنایی و حقوقی در اطراف بناها، مدیریت بهداشت در راه، خانه، بازار، قبرستان و ایجاد رضایتمندی با امنیت بنایی و اخلاقی اشاره کرد.
تکیه بر حاکمیت عقل در پذیرش حق از اصول ارتباطات میان فرهنگی اسلامی است
حجت الاسلام حسن یوسفزاده، دانشجوی دکتری دانشگاه باقرالعلوم(ع) در موضوع شاخصهای ارتباطات میان فرهنگی از نظر اسلام به ارائه مقاله پرداخت و گفت: ارتباط میان فرهنگی در کلیترین مفهوم خود، به چرخه تعامل معانی توسط افراد وابسته به دو قلمرو فرهنگی اطلاق میشود.
وی ادامه داد: طبق این تعریف همه انواع ارتباطی که در میان دو فرد از دو فرهنگ متمایز صورت میگیرد، مصداق ارتباط میانفرهنگی است.
این محقق حوزه علمیه قم اظهار داشت: امروزه ارتباط میان فرهنگی در شکل بیواسطه آن به شکل عمده در قالب مهاجرتهای خارجی، سفرهای علمی، اردوهای آموزشی، فرصتهای مطالعاتی، سفرهای تجاری، سفرهای ورزشی، سفرهای تبلیغی، جهانگردی، سفرهای زیارتی و در شکل با واسطه آن در قالب استفاده از محصولات فرهنگی در قالب الگوهای تغذیه و پوشش، برنامههای هنری، کتب داستانی و رمانهای ترجمه شده، بهرهگیری از نظریههای علمی یک دانشمند از طریق متون درسی وآثار ترجمه شده و... صورت میگیرد.
وی با طرح این سوال که آیا اسلام الگویی برای این سنخ از ارتباطات ارائه میکند؟ گفت: ارتباطات میان فرهنگی با پیروی از اصول حاکم بر نظام ارتباطی اسلام یعنی خدایی بودن روابط اجتماعی ، ارتباط بر اساس عدالت ، تقدم مصالح معنوی بر مصالح مادی، تقدم مصالح جمعی بر منافع فردی و... دارای ویژگیهای خاص خود میباشد .
وی بیان داشت: از طریق این ویژگیهای برجسته، ارتباطات میان فرهنگی اسلامی از سایر ارتباطات متمایز می شود که از جمله این ویژگیها میتوان به بهرهگیری از روشهای قرآن همچون حکمت ، موعظه وجدال احسن در تبلیغ، تمسک به فطرت پاک انسانی ، دست گذاشتن بر مشترکات ، تکیه بر حاکمیت عقل در پذیرش حق اشاره کرد.
بلوغ اجتماعی که سن آن در مناطق وخرده فرهنگهای مختلف متفاوت است مورد توجه قرار گیرد
حجت الاسلام قاسم ابراهیمیپور، دیگر سخنران این نشست علمی بود که اظهار داشت: سن ازداج تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله سن بلوغ ، هنجارهای دینی، فرهنگ حاکم بر جامعه، نظام خانواده، قوانین، وضع اقتصادی، میزان تحصیلات وجنس فرد میباشد .
وی ادامه داد: هنجارهای دینی توصیه فراوانی به ازدواج در اوایل بلوغ جنسی خصوصا در مورد دختران مینماید و سیره معصومین نیز حاکی از این است که دخترانشان را در همان سن بلوغ وپسران را نوعا قبل از بیست سالگی به ازدواج در میآوردهاند.
این محقق علوم انسانی بیان داشت: با قرار گرفتن فرد در موقعیت همسری نقشهای ویژهای از او انتظار میرود که تامین هزینه ازدواج ، پرداخت مهریه، تامین نفقه، مدیریت خانواده، خوش رفتاری وابراز عشق وعاطفه از جمله مسئولیتهای شوهر وتمکین، آراستگی، وظیفهشناسی، مدیریت خانه، خوشرویی ، دلبری و مهرورزی از جمله مسئولیتهای بانو است.
وی ادامه داد: در صورتی که شوهر وبانو مسئولیتهای خود را به نحو نیکوانجام دهند خانواده به مهمترین اهداف خود از جمله آرامش وتولید نسل صالح دست مییابد واین همه مستلزم توانایی دختر وپسر در هنگام ازدواج بر این امور است که بلوغ عاطفی، عقلی ، اجتماعی وتمکن مالی حاکی از آن است.
این محقق علوم اجتماعی اظهار داشت: به دلیل تاخیر سن ازدواج، طولانی بودن دورههای تحصیلی ، عدم رشد کافی جسمی دختران وپسران در سن بلوغ، دوران سربازی وعدم تمکن مالی لازم در پسران وهمچنین تغییر الگوی خاناده از گسترده به هستهای نمیتوان ازدواج در سن بلوغ جنسی را برای جامعه ایران توصیه کرد.
وی تاکید کرد: باید بلوغ اجتماعی که سن آن در مناطق وخرده فرهنگهای مختلف متفاوت است مورد توجه قرار گیرد.
این پژوهشگر علوم اسلامی بیان داشت: با کاهش سن بلوغ عاطفی، عقلی واجتماعی از طریق آموزشها مناسب، حمایتهای دولتی در خصوص تامین شغل ، مسکن، بازبینی قوانین مربوط به دوره سربازی ، تامین خوابگاههای مناسب ومشاغل پاره وقت برای دانشجویان متاهل و البته فراهم کردن زمینه حمایت خانوادهها از زوجهای جوان ، سن ازدواج از وضعیت کنونی به مراتب کمتر خواهد شد.
برخورداری از زبان ملی ودینی، فراگیری متون دینی از شاخصهای اصلی استانداردهای شناختی است
شاخصهای نظم و انضباط اجتماعی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت عنوان مقاله ای از حجت الاسلام امان الله فصیحی، بود که اظهار داشت: نظم و انضباط اجتماعی یکی از مهمترین مباحث اجتماعی است. که از منظرهای مختلف قابل برسی است.
وی بیان داشت: نظم و انضباط اجتماعی به معنای ترتیب دادن، آراستگی و ساماندادن، و در روایت اتقان و استحکام ازمعانی اصلی نظم در روایات است
این محقق علوم اسلامی ادامه داد: در اصطلاح نظم مفهومی انتزاعی است که به قاعدهمندی، هم گونی رفتاری، هماهنگی و ویژگیهایی از این نوع اطلاق میشود.
وی بیان داشت: نظم از دو سطح زیربنایی و تجربی یا روبنایی تشکیل شده است که سطح عمیق نظم به الگومندی اشاره دارد که تشکیل دهندهی هویت و چیستی یک جامعه است.
این محقق حوزه علمیه قم بیان داشت: سطح تجربی نظم به الگومندی دلالت دارد که در الگوهای فرهنگی، نهادی و رفتاری قابل مشاهده است.
وی با اشاره به اینکه نظم و انضباط اجتماعی از سه بعد فرهنگی، ساختاری و رفتاری تشکیل شده است، ادامه داد: باورهای مشترک و با ثبات، ارزشهای مشترک و با ثبات، استانداردهای شناختی مشترک و اهداف مشترک مهمترین مؤلفههای بعد فرهنگی نظم را تشکیل میدهد.
حجت الاسلام فصیحی بیان داشت: بعد ساختاری نظم از وجود قوانین وقواعد جمعی مشترک، تفکیک درستنقشهای اجتماعی، نظام کنترلی مقتدر و مشروع، الگوی رهبری و مدیریت شایسته،الگوی رفتاری برای اقشار مختلف جامعه و همبستگی اجتماعی تشکیل شده است.
وی گفت: پایبندی به قوانین و تعهدات اجتماعی، وظیفه شناسی و مسؤلیت پذیری نسبت به جامعه و محیط ، تقدم مصالح و منافع جمعی بر منافع فردی، احساس وابستگی عاطفی بین اعضای جامعه، اعتماد متقابل اجتماعی، رعایت امنیت دیگران و جمع گرایی مؤلفههای نظم در سطح رفتاری است.
وی در تبیین مهمترین شاخص های باوری مشترک، گفت: توحید باوری، عدالت باوری، معاد باوری، اعتقاد به قانون گرایی ولایت پذیری مهمترین شاخص ها دراین محور هستند.
این محقق علوم اسلامی گفت: برخورداری از زبان ملی ودینی، فراگیری متون دینی، فراگیری دانشهای بینشی و رفتاری شاخصهای اصلی استانداردهای شناختی است.
وی در پایان اظهار داشت: برای مولفه ارزش نیز شاخصهای همانند رعایت عدالت و احسان، رعایت اولویت، حفظ آزادیهای مشروع واصلاح گری بیان شده است.
- عدالتی که هدف انقلاب اسلامی است باید در کارکردهای نظام مشخص شود
دکتر غلامسحین الهام دیگر سخنران این نشست علمی بود که به بحث و بررسی پیرامون شاخص های قانونی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پرداخت و گفت: هنوز ما به قانون اساسی و ظرفیت های آن توجه کافی نکرده ایم.
وی بیان داشت: در بحث ساختار سیاسی ما ناگیزر بوده ایم که توجه زیادی به قاون اساسی داشته باشیم که البته در برخی موارد در مرحله عمل کم کاری داشته ایم که موجب تعلل در پیرشفت کشور شده است.
دکتر الهام با تاکید بر اینکه بحث حقوق ملت که در قانون اساسی متجلی شده است باید مورد توجه جدی تری قرار بگیرد، ادامه داد: در این مقوله بیشتر بحث ها سیاسی شده است و به موضوعات آزادیهای سیاسی و چالش های حقوق بشری پرداخته شده است که این ها نه تنها مساله اصلی کشور نبوده است بلکه موجب معطل شدن کشور شده است.
وی با اشاره به اینکه مباحث محتوایی قانون اساسی نیازمند توجه بیشتری است، گفت: در بحث عدالت بحث های نظری زیادی مطرح است اما قانون اساسی به صورت عینی به این موضوع پرداخته است.
وی با اشاره به اینکه در اصل اول قانون اساسی کلمه ( حق و عدل قرآن) عنوان شده است، بیان داشت: عدالتی که هدف انقلاب اسلامی است باید در کارکردهای نظام مشخص شود.
دکتر الهام اظهار داشت: با تتبعی که در قانون های اساسی کشورهای گوناگون داشته ام به این نتیجه رسیدم که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مفصل ترین بحث های اقتصادی را به خود اختصاص داده است.
وی گفت: اصل 43 قانون اساسی از اصول مهم قانون اساسی است که اگوی اداره نظام اسلامی است و لی متاسفانه مورد غلت قرار گرفته است.
دکتر الهام در بیان شاخصه های اقتصادی قانون اساسی، گفت: خودکفایی، ریشه کردن فقر و محرومیت، برآورده کردن نیازهای انسان در جهت رشد او، تامین نیازهای اساسی همچون مسکن، خوراک، بهداشت، تشکیل خانواده از مصادیقی است که در قانون اساسی بر آن تاکید شده است.
وی با اشاره به اینکه قانون اساسی آموزش در مقطع دانشگاه را در جهت رفع نیازهای کشور، وظیفه دولت عنوان کرده است، گفت: ما در آموزش عایل دچار اشتباه شده ایم و بدون مساله توجه به ضرورت های کشور و رفع نیزاهای کشور، بخش دولتی دانشگاه ها را گسترش دادیم.
دکتر الهام توجه به قانون اساسی را در ترسیم الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت ضروری عنوان کرد و بیان داشت: برای تامین رشد کشور باید از منظر حقوقی که قانون اساسی برای مردم و دولت قرار داده است وارد شویم.
لازم به ذکر است میزگرد علمی با هدف بررسی شاخصه های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با حضور دکتر داودی، مشاور عالی رییس جمهور، دکتر علی احمدی وزیر سابق آموزش و پرورش، دکتر الهام، حجت الاسلام مهدی رجایی و حجت الاسلام ثابت به دلیل نبود وقت برگزار نشد.
همایش ملی شاخصهای الگوی اسلامی، ایرانی پیشرفت عصر پنجشنبه به کار خود پایان داد. /909/ز502/ع