بررسی تاریخی سب و لعن از قرن سوم تا پایان قرن پنجم
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل ازدانشگاه ادیان و مذاهب، در این جلسه دانشجو «فاطمه رحمتی» از پایان‌نامه خود با موضوع «بررسی تاریخی سب و لعن از قرن سوم تا پایان قرن پنجم» دفاع کرد. «صفری فروشانی» استاد راهنما و «حجت الاسلام سید حسن اسلامی» استاد مشاور این پایان‌نامه بودند و «حجت الاسلام علیرضا ایمانی» داوری این اثر را بر عهده داشت.
در ابتدای جلسه، فاطمه رحمتی خلاصه‌ای از پایان‌نامه خود را ارائه داد و سپس حجت الاسلام ایمانی به داوری این رساله پرداخت و گفت: موضوع این رساله بسیار خوب و چالشی است و دانشجو زحمت زیادی برای نگارش این رساله کشیده است، بحث به لحاظ تاریخی و ساختار رساله بسیار خوب است و زحمت زیادی برای آن کشیده شده است، به منابع زیادی رجوع شده و تتبع خوبی صورت گرفته است.
وی افزود: با این وجود ایرادتی نیز به کار وارد است از جمله این که غلط‌های تایپی زیادی در رساله وجود دارد و عبارات طولانی به خصوص در صفحات 26 و 27 دیده می‌شود که ترجمه نشده‌اند و یا در بخش‌هایی متن عربی و ترجمه آن در رساله ذکر شده که می‌بایست ترجمه در متن بیاید و بخش‌های عربی در پاورقی ذکر گردد.
استاد داور این پایان‌نامه با اشاره به اینکه نقل قول در عبارات رساله زیاد است، خاطر نشان کرد: نقل قول‌ها در عبارات رساله زیاد است و باید کمتر باشد، ضمناً برخی از غلط‌های تایپی نیز بیشتر به غلط‌هایی محتوایی شبیه است.
وی ادامه داد: در بخش‌هایی نقل قول‌ها با واسطه صورت گرفته در حالی که اصل کتاب مورد نقل وجود داشته است، مواردی نیز بدون ارجاع است مثلاً در صفحات 22 و 23 یا احادیثی که از صحیح بخاری به کتاب من لا یحضر الفقیه آدرس داده شده است.
وی در پایان تصریح کرد: برخی از احادیث خارج از موضوع به کار برده شده است و گاهی نیز استدلال‌های ضعیفی به کار برده شده‌اند. در بخش احکام لعن نیز هیچ منبعی از علمای شیعه وجود ندارد و فقط به منابع اهل سنت ارجاع شده است.
سپس فاطمه رحمتی با تشکر از داوری دقیق استاد داور گفت: منابع و مطالب در خصوص سب و لعن بسیار کم است و به همین دلیل مطالب دیگری نیز به رساله اضافه شده است، روایاتی که از اهل سنت آمده هم به دلیل شواهدی بوده که اهل سنت سب را از نظر پیامبر اکرم (ص) قبول ندارند.
وی افزود: منابع و اسناد تاریخی در این سه قرن مورد بحث در رساله بسیار کم است و رجوع به آن‌ها نیز به دلیل زبان عربی کهن و چاپ‌های قدیمی بسیار مشکل است.
در ادامه حجت‌الاسلام اسلامی با اشاره به اینکه ایرادات وارده در دو دسته صوری و محتوایی بود، بیان داشت: ایرادات صوری که وارد است و یک سری اشکالات محتوایی نیز در عین اینکه وارد است، ولی فراتر از موضوع رساله است زیرا موضوع رساله بررسی تاریخی است که در این بخش کار خوب بوده و موفق می‌باشد.
صفری فروشانی نیز با اشاره به اینکه موضوع رساله بسیار مشکل و پیچیده است، یادآور شد: دانشجو برای رساله زحمت زیادی کشیده است، البته اگر عنوان رساله به صورت موضوعی‌تر ارائه می‌شد، بهتر می‌بود. این رساله کارهایی است که در این موضوع انجام شده، با مشکلاتی همراه بوده است.
چکیده
سب و لعن تاریخی به درازای تاریخ عرب از جاهلیت تاکنون دارد. سب واژه‌ای است که در عرب جاهلی ناسزاگویی به شمار می‌رفت و بعد از اسلام نیز به تدریج هرگونه فحش را سب گفته‌اند. از پیامبر (ص) گرفته تا بزرگان و علمای اسلام از شیعه و اهل سنت همگی بر ناپسند بودن سب و نهی پیروان خود از استعمال آن تأکید داشته‌اند. اما لعن وجهه‌ای دیگر دارد.
لعن در لغت به معنای نفرین «دوری ز رحمت خداوند» است دارای استعلامات فراوانی در قرآن، سخن پیامبر (ص) و فرمایشات معصومین (ع) در شیعه و خلفای اهل سنت از شیخین تا دیگران است. اکثر گزارشات تاریخی حاکی از این است که امویان به خصوص معاویه از پایه‌گذاران سب و لعن به عنوان یک سنت شرعی در تاریخ اسلام بوده‌اند.
از سال 200 هجری به بعد لعن، بیشتر چهره‌ای سیاسی اجتماعی به خود می‌گیرد تا مذهبی. تثبیت قدرت عباسیان و فضای باز سیاسی و اجتماعی که برای گروه‌های مختلف در ممالک اسلامی ایجاد گردید باعث شد تا فرق مختلفی از غلات و متصوفه و اهل سنت شکل گرفته یا تقویت شوند که یکی از مواجهات ائمه (ع) در برابرشان، لعن بر برخی از آنان (غالیان) بوده تا شیعیان به دام افکار پلیدشان نیفتند.
برخی آن گروه‌ها نیز برای پیدا کردن موقعیت در میان هوادارانشان به لعن (و گاهی سب) دیگر فرق می‌پرداختند و حکومت‌ها، به ویژه آنهایی که پس از دوران حضور به قدرت رسیدند، اکثراً به دلایل سیاسی به لعن سران مذاهب و حکومت‌های دیگر می‌پرداختند که از حکومت‌های شیعی می‌توان به حکومت آل‌بویه اشاره نمود. تاریخ نشان داده که لعن و سب همواره مایه افتراق امت بوده و دست‌مایه‌ای برای کشتار بی‌بهانه مسلمانان به دست مسلمانان بوده و هست./905/د101/ن