انتشار اخبار هشدار دهنده واجب است

 به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی طائب، استاد خارج فقه حوزه علمیه قم، پیش از ظهر امروز در درس خارج فقه رسانه که در سالن اجتماعات این خبرگزاری برگزار شد، به بررسی انتشار اخبار هشدار دهنده پرداخت.

وی گفت: اگر انتشار خبر موجب جلوگیری از ضرر برای دیگران باشد، انتشار این خبر واجب است، ولی در صورت عدم توقف ضرر، انتشار این خبر جایز است، چرا که اگر توقف بر نشر نباشد وجوبی هم نیست.

استاد درس خارج فقه حوزه علمیه قم بیان داشت: در این مسأله ضرر آفرین بودن خبر لحاظ نشده است و خبر برای دیگران ضرر ندارد، بلکه از ضرر جلوگیری می‌کند، ما می‌توانیم نام این اخبار را اخبار هشدار دهنده قرار دهیم، انتشار خبر هشدار دهنده نیز واجب است.

وی افزود: ادله وجوب انتشار خبر هشدار دهنده همان ادله وجوب خیرخواهی و خیر رساندن به مؤمنان است، علما نیز به آن استناد کرده و گفته‌اند «اخبار هشدار دهنده که جلوگیری می‌کنند از وقوع مؤمنان در ضرر، نصیحت به شمار می‌آید».

حجت‌الاسلام والمسلمین طائب، با اشاره به روایت امام صادق(ع) مبنی بر این که «واجب است بر مؤمن نسبت به مؤمن دیگر نصیحت داشته باشد»، خاطرنشان کرد: این روایت ثقه است و منظور از نصیحت در روایت این است که مؤمن باید برای مؤمن باب الخیر و دفع الشر باشد.

وی تصریح کرد: در روایت دیگر آمده «مؤمن باید برای مؤمن دیگر، چه او حضور داشته باشد و چه نداشته باشد، ناصح باشد»، البته نمی‌توان علی الاطلاق به این روایت عمل کرد، چرا که مصادیق آن بسیار زیاد و وسیع می‌شود.

بر مؤمن واجب است از مؤمن دیگر دفع ضرر کند

استاد درس خارج فقه حوزه علمیه قم با بیان این‌که بر مؤمن واجب است ضرر را از دیگر مؤمنان دفع کند، اظهار داشت: اگر مؤمنی در صورتی که می‌تواند از مؤمنی ضرری را دفع کند ولی این کار را انجام ندهد، به وظیفه خود عمل نکرده و در قیامت چوب می‌خورد.

وی یادآور شد: در روایت موثقه آمده «بهترین مردم در نزد خداوند متعال در قیامت کسانی هستند که مؤمنان را نصیحت کنند»، اگر عمل به این روایت واجب نباشد، مستحب مؤکد است، در روایت ضعیفه نیز آمده «بر شما باشد نصیحت و تا می‌توانید در مسیر خیر رسانی به دیگران حرکت کنید، چرا که هیچ عملی افضل‌تر از این کار در رساندن فرد به خدا نیست».

حجت‌الاسلام والمسلمین طائب با اشاره به روایت «لا ضرر و لا ضرار فی اسلام»، بیان داشت: به این روایت نمی‌توان نسبت به انتشار خبر هشدار دهنده تمسک کرد، چرا که دلیل لا ضرر رافع است و مسقط تکلیف نیست، حدیث «لا ضرر و لا ضرار فی اسلام» جاعل نیست، بلکه رافع است.

وی ادامه داد: دلیل دوم این است که روایت «لا ضرر و لا ضرار فی اسلام» امتنانی است و هر جا دلیل ضرر بخواهد عمل کند ولی خلاف منت باشد، به این روایت عمل نمی‌شود، مانند این‌که اگر فردی دست خود را قطع نکند می‌میرد، در این صورت قطع دست بر فرد واجب می‌شود و در این مثال دلیل «لاحرج» و «لا ضرر» حکم وجوبی را بر نمی‌دارد، چرا که اگر فرد به این وجوب عمل نکند می‌میرد.

اگر در میان ضررها تزاحم به وجود بیاید باید اهم و مهم کرد

استاد درس خارج فقه حوزه علمیه قم، با تأکید بر این‌که دفع ضرر از مؤمنان واجب است، خاطرنشان کرد: اگر برای مثال تاجری یک قطعه مربوط به ترمز وسیله نقلیه را از چین وارد کند، ولی مردم ندانند که این قطعه کیفیت ندارد ولی فردی بدانند که این کالا کیفیت نداشته و برای مثال 10 هزار نفر از این کالا می‌خرند که 10 نفر از این تعداد به سبب عدم کیفیت کالا در حادثه رانندگی دچار مرگ یا مجروحیت می‌شوند.

وی افزود: نخستین وظیفه فرد آگاه نسبت به عدم کیفیت کالا، این است که از ورود آن به داخل کشور جلوگیری کند، ولی اگر نتوانست از ورود آن جلوگیری کند در این صورت باید خبر آن را منتشر کند که انتشار آن نیز واجب است.

حجت‌الاسلام والمسلمین طائب، گفت: اگر انتشار خبر موجب ضرر بر فردی باشد، حرام است آن را منتشر کرد، مگر در صورت جلوگیری از ضرر بر دیگران و اهمیت ضرر باشد، البته اولا و بالذات انتشار خبری که برای دیگران ضرر دارد حرام است، چرا که ضرر زدن به دیگران حرام است، ولی اگر میان ضررها تزاحم به وجود آمده باشد، یعنی بیان کردن آن سبب ضرر گروهی و بیان نکردن آن نیز سبب ضرر گروه دیگر می‌شود، در این صورت باید اهم و مهم کرد و تنها منجی اهم است.

وی یادآور شد: برای مثال اکنون کسی جنسی همانند گوشی نوکیا وارد می‌کند که سود آن به جیب رژیم غاصب اسرائیل‌ می‌رود که این رژیم غاصب با همین پول‌ها مسلمانان را می‌کشد، در این صورت واجب است از ضرر جلوگیری کنیم، یعنی اطلاع رسانی بر مؤمنان نسبت به نخریدن گوشی نوکیا واجب می‌شود.

حکومت تنها معیار تشخیص ضرر است

استاد درس خارج فقه حوزه علمیه قم، تأکید کرد: البته فرض مسأله در جایی است که ضرر اتفاق افتاده است، در این‌جا باید دید که امکان عودت کالای خریده شده وجود دارد یا خیر؟ اگر امکان عودت باشد، اطلاع رسانی واجب است، چون تنها در این صورت عده کمی همانند تاجران که این کالا را وارد کردند ضرر می‌کنند، ولی مسلمانان دیگر همانند مردم غزه کشته نمی‌شوند.

وی تصریح کرد: ولی اگر امکان عودت کالا نباشد، اطلاع رسانی حرام است، مگر اطلاع رسانی برای جلوگیری از ورود دوباره کالا به داخل (ضرر ثانی) باشد و اگر از راه دیگر بتوان از ضرر جلوگیری کند، انتشار خبر واجب نیست، بلکه جایز است.

حجت‌الاسلام والمسلمین طائب معیار در تشخیص اهمیت ضرر را تنها حکومت دانست و خاطرنشان کرد: دخالت دادن تشخیص‌ها فردی در ضرر یعنی اجازه دادن به حرج و مرج و تضعیف نظام که تضعیف نظام نیز حرام است، در این صورت باید وزارتخانه‌های همانند صنعت، مسکن و شهر سازی همه و همه گروه‌های برای تعیین ضرر داشته باشند، تا رسانه‌ها میزان ضرر و اهمیت آن را از وزارتخانه‌ها کسب کرده و بر اساس اهم بودن بر روی آنتن بفرستند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود، گفت: اکنون تکثر اولاد واجب است، یکی از راه‌ها افزایش فرزند تشویق افراد به تعدد زوجات است، البته این تعدد زوجات زمانی درست است که مرد افزون‌بر حاکمیت در خانه بتواند عدالت را نیز میان همسران خود رعایت کند برای همین اگر قرار شد تعدد زوجات قانونی شود، دادگاه یا محضر ابتدا باید احراز عدالت کند سپس اجازه انعقاد عقد را صادر کند./993/پ201/ن