نشست بررسی نوکیسگی و فرهنگ مصرفی برگزار شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست بررسی نوکیسگی و فرهنگ مصرفی به همت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و گروه انسان شناسی دانشگاه تهران شامگاه امروز یکشنبه در ساختمان پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با حضور ناصر فکوهی و شایسته مدنی برگزار شد.

ناصر فکوهی دانشیار گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با اشاره به فیلم نان، آتش و پیرمرد، گفت: گونه ای از زندگی ساده در این فیلم نمایش داده می شود که ما برای همیشه آن را از دست داده ایم، یکی از مسائل مطرح این است که به چه چیز لذت از زندگی می گوییم.

وی افزود: در کشوری هستیم که معنای خوشبختی به طور کامل تغییر پیدا کرده است، بسیاری از افرادی که از نسل های قبل هستند به این نکته توجه دارند که در زمان کودکی خویش از چه چیزهای کوچکی لذت می بردند، در این فیلم خوردن نان سنگک لذت بخش است، امروز در سطح جهانی این واقعیتی است که اتفاق افتاده و مردم عادی برای افزایش منافع مادی عده ای اقلیت قربانی می شوند.

 
فکوهی در ادامه سخنان خود ابراز داشت: چه شده که ما آن چه به عنوان خوشبختی واقعی قبول داشتیم را از دست داده و بجای آن چیزهایی به دست آوردیم و تصور می کنیم لذت بخش هستند، چاره ای نداریم به دیگران بگوییم خوشبخت هستیم.

خوشبختی در عصر کنونی تغییر یافته است
وی خاطرنشان کرد: دیروز افرادی در خانه های چند ده متری خوشبخند بودند ولی امروز در خانه های چند صد متری احساس خوشبختی نمی کنند.

دانشیار گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با اشاره به ایجاد معنای جدید خوشبختی در عصر حاضر اظهار داشت: برخی در گذشته 70 سال زندگی کرده و بیشتر اوقات معنای زندگی خوشبخت را درک می کردند ولی امروز تا 90 سال زندگی می کنند و احساس خوشبختی نمی کنند، بدن زجر کشیده تا دیگران به ثروت دست یابند.

وی افزود: پدیده نوکیسگی اقتصادی در کشور با نوع دیگری همراه است که نام آن را نوکیسگی فرهنگی قرار داده ایم، افرادی نوکیسه فرهنگی نام دارند به سرعت و بدون رسیدن به مراحل لازم به درجه ای رسیده اند که نمی توانند آن را مدیریت کنند.

فکوهی در ادامه سخنان خود تاکید کرد: ما در ایران با کشوری مواجه هستیم که در سال 1320، 80 درصد کشاورز و عشایر بودند و در حال حاضر به کشوری رسیدیم که 80 تا 90 درصد مردم در شهرها زندگی می کنند، باید توجه شود کار بدنی ارزش اجتماعی خود را از دست داده و دلالی و اقتصاد های جدید جای آن را گرفته است.

وی افزود: این اتفاق برای کشوری که اکثریت آن را  جوانان تشکیل می دهند جنبه سم دارد، اگر این جوانان این گونه نگاه داشته باشند کشور در آینده موفق نخواهد شد.

دانشیار گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با بیان اینکه کشوری که مردمانش پول زیادی داشته باشند تحصیل و فرهنگ زدگی به کالا تبدیل می شود، گفت: امروز حجم اقتصادی سیستم های علمی و حجم پولی که به سیستم های کمک درسی وارد می شود از حجم کل سرمایه گذاری پژوهشی بیشتر است، یعنی افرادی که می خواهند وارد دانشگاه شوند بیشتر از موضوع پژوهش هزینه می کنند.

وی افزود: فردی از کودکی تا فوق لیسانس به طور میانگین 50 میلیون هزینه می کنند و شاید به خارج از کشور بروند و برای کشورهای خارجی فعالیت کنند، این انباشته سرمایه فرهنگی به شکل صحیح هزینه نمی شود.

فکوهی با بیان اینکه پدیده نوکیسگی پس از فروپاشی شوروی سابق بوجود آمده است، تصریح کرد: پدیده ثروتمندان یک موضوع جدید نبوده بلکه گسترگی آن جدید است و می توان گفت مغولان و ژرمن ها از سردمداران نوکیسگی هستند، اینها افرادی بودند که با غارت مناطق محروم ثروتمند می شدند، پوتین یکی از نوکیسگان است وی سیستم مافیایی را از سیستم خارج کرد.

 
وی ادامه داد: سایت بچه پولدارها از جمله مصادیق معرفی کننده نوکیسگان است که عکسهای مختلفی از ثروتمندان تهرانی را ارائه می دهد، بیشترین میلیونرها در کشورهای جهان سومی هستند که در اندونزی و در سال های اخیر 22 درصد افزایش یافته است.

دانشیار گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با بیان اینکه بیشترین میلیونرها در امریکا حضور دارند، اظهار داشت: میلیونرها در امریکا حدود 5 میلیون نفر هستند و در سال های اخیر 10 درصد افزایش را به خود دیده اند، این اعداد می گوید کشورهایی که رفاه اجتماعی را دارا می باشند از جمله کشورهای میلیونرخیز نیستند، از سال ها 1980 که سیاست های نئولیبرار را اتخاذ می کنند این افزایش ثروت بوجود می آید.

وی افزود: در ایران بابک زنجانی را داریم که ثروتمند ترین مرد ایران در جهان است، فرانسه در طول ده سال اخیر سیاست های نئولیبرار داشته که به سمت ایالات متحده امریکا رفته است.

 
فکوهی با اشاره به تفاوت اشرافیت و نوکیسگی، گفت: در اصل این دو موضوع تفاوتی نداشته ولی نوکیسگان پس از مدتی به روش زندگی خویش عادت کرده و به اشرافیت می رسند، باید دید قوم قاجار در ابتدای حکومت چگونه بوده و پس از به قدرت رسیدن به چه جایگاهی رسیده اند.

وی ادامه داد: در سیستم ایران انسان هایی داریم که در طول سالها کار به ثروت رسیده اند و البته بسیار نادر هستند.

 
دانشیار گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با اشاره به موضوع دلایل ثروتمندی نوکیسگان، ابراز داشت: مردم عادی و نیز اشرافیان در روم وجود داشتند، اکر فردی از مردم عام ثروتمند می شد می توانست با اشرافیان معاشرت کند ولی اشرافیت وی به رسمیت شناخته نمی شد و نامی به آنان تعلق می گرفت که نوعی تحقیر به شمار می رفت.

وی در ادامه سخنان خود تصریح کرد: نوعی دیگر از نوکیسگان افرادی مانند مغلول ها هستند که با سیستم های غارت ثروتمند می شدند، در دوره رنسانس تجار از جمله نوکیسگان هستند، یکی از دلایل کشف قاره امریکا پس دادن قرض های اشرافیان به تجار در رنسانس است.

فکوهی با بیان اینکه فساد اداری و دولتی یکی از منابع مدرن نوکیسگی است، تاکید کرد: وقتی قدرت با ثروت آمیخته می شود بدترین چیز جهان شکل می گیرد، پائولو اسکاوار رییس دار و دسته مواد فروشان امریکایی است، وی که کشته شده مزرعه ای ساخته بود که در آن مکان هر اقدامی را انجام می داد و شهری افسانه ای برای خویش ساخته بود، این از جمله اقدامات یک نوکیسه جدید است.

وی افزود: در کشورهای توسعه یافته منطق نوکیسگی با کشورهای جهان سومی متفاوت است، در کشورهای جهان سومی مانند ایران منابع نفتی سبب می شود افراد به ثروت انبوه برسند.

دانشیار گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با اشاره به مشکلات مصرف گرایی در عضر حاضر، خاطرنشان کرد: امروز اشیائی که دور انداخته می شود 70 درصد کارایی دارند، مفهوم دورانداختن به مفهوم تخیلی تبدیل شده است، باید توجه شود تازه به دوران رسیده ها چندین خانه در نقاط مختلف ایران دارند و این اقدام براساس نیاز واقعی نبوده بلکه کاملا تخیل است.

وی افزود: امروز در زبان فارسی داریم «به مالش آتیش زده» یعنی من آنقدر ثروت دارم و از بین بردن قسمتی از آن برخی تعجب می کنند.

 
فکوهی با اشاره به موضوع تخیل، گفت: تخیل پول، یعنی بدست آوردن پولی که هرگز نمی توانیم به آن دست یابیم، سوال این است که چرا یک فرد می خواهد 25 میلیادر یورو در حساب خویش داشته باشد زیرا هرگز نمی تواند آن را خرج خود کند، جاودانگی از جمله تخیلی است که منجر به این اقدام می شود.

وی ادامه داد: برخی پیونده ریه را انجام می دهند که 200 میلیون تومان هزینه دارد و پس از دو ماه زندگی گیاهی را برای آنان به ارمغان می آورد و در نهایت هیچ فایده های برای آنها ندارد.

دانشیار گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با اشاره به موضوع تخیل لذت در مجامع کنونی، تصریح کرد: ما از چه لذت می بریم، فردی که پولدار شده مجبور است از پول خویش لذت ببرد، برخی این سوال را دارند که خرید ویلا در شمال، نزدیک تهران یا اروپا چطور است، جواب این است که فرقی ندارد زیرا این ویلا برای دیگران خواهد بود و مالکان برده ویلای خود خواهند شد.

وی ادامه داد: افرادی که درد زیاد کشیده اند درد نداشتن می تواند بسیار برایشان لذت بخش باشد، درد نکشیدن برای بیماران بسیار لذت بخش است.

فکوهی با بیان اینکه این تخیل لذت به مصرف لوکس تبدیل شده است، ابراز داشت:  مصرف لوکس رابطه با بحران های اجتماعی رابطه مستقیم دارد، جهان از سال 1990 در بحران اقتصادی است ولی هرگز کالاهای لوکس در این 25 سال به این میزان رشد فروش نداشته است.

وی افزود: افرادی که فکر می کنند برند موضوع مهمی است از سوی برخی مورد سوء استفاده قرار می گیرند.

 
دانشیار گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با اشاره به اهمیت موضوع تلاش در کار، گفت: ما مدیون افرادی هستیم که حدود 70 سال برای این کشور بدون چشم داشت زحمت کشده اند، این افراد بیشتر احترام اجتماعی را دارند.

وی ادامه داد: تازه به دوران رسیدگان فرهنگی در کشور ما زیاد بوده و چرا بزرگان کشور را به جایی می رسانیم که در سالهای آخر عمرشان کاری کنند که نباید انجام دهند، در حال حاضر مدارک دکتری خرید و فروش می شود، طبیعت تخریب می شود، اخلاق و مدنیت به بهای بدست آورن یک تخیل بیمارگونه از بین می رود.

فکوهی، افزود: روش برخورد با این موضوع توزیع مساوی ثروت، برخورد قانونی، تقویت نظام ارزشی، تقویت نظام طبیعی است.

خانم شایسته مدنی در این مراسم در سخنانی با اشاره به موضوع فرهنگ و مصرف، گفت: خرید یک پدیده صرفا اقتصادی نیست، آنچه در خرید کردن اتفاق می افتد فراتر از یک موضوع اقتصادی است، برای خرید یک اتومبیل فقط باید طی مسیر مدنظر باشد ولی گاهی این گونه نخواهد بود و اگر بخواهیم اتومبیل ارتقاء یابد مدنظر معنای اتومبیل خواهد بود.

پژوهشگر علوم انسانی با طرح این سوال که چرا استقبال از مراکز خرید رو به افزایش است، ابراز داشت: ظهور فروشگاه ها در قرن 19 را شاهد بودیم ولی در سالهای اخیر این واقعه در ایران رشد قابل ملاحضه ای داشته است.

وی ادامه داد: مراکز خرید آمده اند تا فروش لوکس را افزایش دهند، تعامل میان مشتری و فروشنده تغییر یافته و این مراکز به دنبال به حداثر رساندن مصرف هستند.

مدنی با اشاره به ویژگی های مراکز خرید تصریح کرد: در مغازه های قدیمی خرید اجباری است ولی در فروشگاه ها این چنین نیست، مغازه ها مکان های فروش تخصصی هستند در صورتی که در فروشگاه ها اجناس گوناگونی فروش می رود.

وی افزود: در مغازه نیاز محوری وجود دارد ولی در فروشگاه ها این چنین نیست، مغازه ها تولید محور و فروشگاه ها مصرف محور هستند، فروشگاه ها در کشورهای پیشرفته در کنار مسیرهای تردد عمومی قرار دارند.

پژوهشگر علوم انسانی با بیان اینکه در فروشگاه ها تموکراتیک شدن تجملات اتفاق می افتد، اظهار داشت: اجناس طوری چیده می شوند که به راحتی خریداری شوند، در برخی از کشورها فرهنگ به فروشگاه ها وارد شده است و این موضوع در ایران وجود ندارد، در اقتصاد نفتی رقابت وجود ندارد و فروشگاه ها از یک سیستم اقتصادی قوی تری حمایت می شوند.
وی افزود: در کشوری هستیم که نوکیسگان درحال افزایش هستند.

 
مدنی با اشاره به مفاهیم وارد شده در موضوع مصرف، گفت: پولی شدن، تمایز و هویت، نافرمانی مدنی، جنسیت و سرمایه ازجمله موارد مصرف گرایی است، مراکز خرید ابزاری هستند برای کسب هویت البته برای جوانان، این خرید نوعی استقلال از خانواده را به جوان می دهد، در جامعه ای زندگی می کنیم که سرمایه فرهنگی اجتماعی تغییر یافته است، فرهنگ زندگی خانم ها پس از انقلاب تغییر یافته است.

وی افزود: اگر مراکز خرید خود را مرکزی برای خرید خانواده بدانیم به نوعی اقدام اشتباهی صورت داده ایم زیرا در واقعیت سلایق میان افراد خانواده متفاوت بوده و احتمالا خرید نامناسبی را خواهیم داشت.

پژوهشگر علوم انسانی با بیان اینکه ما در این موضوع معنای اشیاء را خریداری می کنیم تا خود جنس را، تصریح کرد: فروشگاه های جدید خرید را تغییر داده و شهری که در آن زندگی می کنیم آن نیست که نیازهای ما را برطرف می کند، آنچه که اقای فکوهی در مورد لذت گفتند صحیح است، خرید از طرفی لذت بخش بوده ولی از آن رضایت کمی دارند، هرچقدر که میزان حضور ما در این مراکز بیشتر می شود رضایت از خرید کمتر می شود.

فکوهی دانشیار گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در ابتدای این نشست با اشاره به جزییات برگزاری این جلسات، گفت: جلسات هفتگی تا خرداد ماه سال آینده برگزار خواهد شد و همچنین سایت مجموعه در حال بروزرسانی است، در سال جاری علاوه بر جلسات هفتگی قرار بود کارگاهی شکل گیرد که به نتیجه نرسید و دوستان می توانند با مراجعه به سایت از جزییات مطلع شوند، امسال هفت میزگرد پیرامون سینما، معماری، تاریخ، کودک و علم، فرهنگ برگزار خواهد شد.

وی افزود: جلسات به صورت هفتگی یکشنبه ها از ساعت 16 الی 18 برگزار خواهد شد، فردا در خانه هنرمردان از ساعت 17 الی 19 جلسه ای با سخنرانی دکتر حبیبی و نجومیان برگزار می شود، افرادی که به سیستم های حافظه ای و شهر علاقه‌مند هستند می توانند در آن شرکت کنند.

گفتنی است در میان این مراسم فیلم نان، آتش و پیرمرد اثر بهروز توکل به اکران درآمد./811/503/ب1