ادوار فقه سیاسی را به پنج دوره می توان تقسیم کرد
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الإسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه، رئیس مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، روز سه شنبه 19 آبان 94، در جلسۀ هفتم از درس خارج «فلسفۀ فقه؛ با رویکرد سیاسی و اجتماعی» به طرح و تبیین «ادوار فقه سیاسی» پرداخت. وی «تاریخ سیاسی فقه» را به پنج دوره تقسیم نمود.
گفتنی است این دروس در محل شعبۀ قم مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، هر هفته سه شنبهها از ساعت 11 و 30 دقیقه برگذار میگردد. خلاصۀ این درس در ادامه آمده است.
بسم الله الرحمن الرحیم
«تاریخ سیاسی فقه» را میتوان در پنج دوره تقسیم بندی کرد.
دورۀ اول: عصر نبوی (عصر پیامبر اکرم ص)
این دوره، عصر نزول آیات قرآن کریم در مکه و مدینه بود. البته در مدینه شاهد احکام سیاسی- اجتماعی بیشتری هستیم. فقه سیاسی در مدینه شکل میگیرد. در اینجا یک سؤال یا شبهه مطرح است که باید در آینده بدان پاسخ دهیم و آن اینکه: آیا این آیات و مباحث سیاسی- اجتماعی، مربوط به ساحت تشریع است یا مربوط به ساحت حکومتی و سیاسی پیامبر (ص) می باشد؟
دورۀ دوم: عصر صحابه
اصطلاح اجتهاد یا رأی، از سوی عالمان اهل سنت به دلیل محروم بودنشان از گنجینۀ حدیثی اهل بیت علیهم السلام در این دوره پدید می آید؛ به این معنا که اگر مجتهد نتوانست پاسخ به یک مسألۀ فقهی را از قرآن و سنت استنباط و استخراج کند، تلاش می کند تا با اتکّا به نظر خودش آن را بسازد. در این دوره به بهانۀ جلوگیری از مهجور شدن قرآن، سنت نبوی رسماً تعطیل می شود. نتیجۀ این اشتباه آن شد که قصه گویان و دروغ پردازان یهودی و مسیحی میدان دار شدند و مطالبی را از کتاب هایشان به دروغ به پیامبر اسلام (ص) نسبت دادند و از این طریق، بابی به نام اسرائیلیات در تاریخ حدیث باز شد.
دورۀ سوم: دورۀ امام علی علیه السلام
در این دوره، در استنباط حکم شرعی، معیار قرآن و سنت قرار میگیرد و با رأی و اجتهاد شخصی که اهل سنت آن را پایه گذاری کردند مخالفت می شود.
دورۀ چهارم: عصر رکود حاکمیت سیاسی ائمۀ شیعه علیهم السلام
در این دوره اهل سنت حاکمیت پیدا می کنند. البته در این دوره یک گفتمان سیاسی از ناحیۀ امام حسن و امام حسین علیهما السلام وجود داشت که در خطبه ها و نامه های این دو امام بزرگ نمودار است ولی به هر حال حاکمیت و تسلط از نظر سیاسی و حکومتی از آن اهل سنت است. در این دوره به یک سؤال اساسی باید پاسخ مستدل علمی و تاریخی داد و آن اینکه روش سیاسی اهل بیت علیهم السلام در مواجهه باید حکومت های جائر، آیا قیام مسلحانه بوده است و یا اینکه از شیوۀ دیگری برخوردار بودند؟
دورۀ پنجم: عصر زمینه سازی نهضت شیعیان
لازم به ذکر است که در این جلسه فقط دورنمای کلی این بحث از سوی استاد خسروپناه مطرح شد و در جلسات بعدی با تفاصیل و جزئیات بیشتری دنبال می شود./836/د102/ل